خبرچینی کردن و لو دادن همسایگان، همکاران و حتی غریبه‌ها به حکومت در دوران اتحاد جماهیر شوروی رایج بود. حالا در شرایطی که حکومت روسیه دست به سرکوب منتقدان جنگ اوکراین می‌زند، افراد بار دیگر به دلیل کینه‌های شخصی و آرمان‌های سیاسی‌ دیگران را متهم می‌کنند.

زنی که خود را آنا کوروبکووا معرفی کرده به بی‌بی‌سی می‌گوید: «من خبرچینی را از پدربزرگم که خودش هم زمانی خبرچین بود یاد گرفتم». او خود را ساکن یکی از شهرهای بزرگ روسیه معرفی می‌کند، اما از شهرش نام نمی‌برد.

او می‌گوید پدربزرگش در دوره استالین که لو دادن و متهم کردن دیگران بخشی از زندگی روزمره بود، یکی از خبرچین‌های پلیس مخفی شوروی بود. حالا او پا جای پای پدربزرگ گذاشته و درباره کسانی که فکر می‌کند منتقد جنگ اوکراین هستند، راپرت می‌دهد.

خبرچین زنجیره‌ای که خود به کارش اذعان دارد

کوروبکووا ادعا می‌کند از زمان حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین، علیه ۱۳۹۷ نفر اتهام‌نویسی کرده است. او می‌گوید مردم به خاطر این اتهامات جریمه و اخراج ‌شده‌اند و یا به آنها برچسب عامل بیگانه زده شده است.

او اعتراف می‌کند که دلش برای آنها نمی‌سوزد: «لذت می‌برم اگر آنها به خاطر گزارش‌های من تنبیه شوند».

مدت کوتاهی پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، قوانین جدیدی برای سانسور در روسیه وضع شد. از آن زمان تا کنون او بیشتر وقت فراغتش را در اینترنت می‌گذراند، و اغلب افراد را به خاطر «بی‌اعتبار کردن ارتش روسیه» لو می‌دهد - جرمی که تا ۵۰ هزار روبل (معادل ۵۳۵ دلار) جریمه مالی و یا در صورت ارتکاب بیش از دو بار، تا ۵ سال زندان دارد.

کوروبکووا برای حرف زدن با من بسیار محتاط است، و فقط از راه ایمیل با من در تماس است. او مایل نیست چهره‌اش را نشان بدهد و حاضر نشد برای اثبات هویتش مدرک شناسایی ارائه کند. به گفته او دلیل این موضوع این است که مدام پیام تهدید مرگ دریافت می‌کند و می‌ترسد اطلاعاتش هک یا دزدیده شود.

به نظر می‌رسد کوروبکووا برای خبرچینی از هموطنانش دو انگیزه را دنبال می‌کند. اول، چنان که به من گفت، معتقد است با این کار به شکست اوکراین از روسیه کمک می‌کند، و دوم اینکه او فکر می‌کند با این کار از ثبات مالی خودش محافظت می‌کند. او تنها زندگی می‌کند، استاد پاره‌وقت علوم انسانی است و به شدت به پس‌اندازش وابسته است. اما کوروبکووا می‌ترسد در صورتی که جنگ در مسیر مطلوب اوکراین پیش ‌برود، روسیه به پرداخت غرامت محکوم شود، و این مساله می‌تواند بر اقتصاد کل کشور و شهروندانش تاثیر بگذارد.

او می‌گوید: «همه آنهایی که مخالف عملیات نظامی ویژه هستند، دشمن رفاه من محسوب می‌شوند». او تصور می‌کند پیروزی اوکراین به معنای شکست او است: «همه پس‌اندازم را از دست می‌دهم و مجبور خواهم شد یک کار تمام‌وقت پیدا کنم».

بنا بر اعلام سازمان مستقل حقوق بشری روسی«او ‌وی ‌دی-اینفو»، از زمان وضع قانون جدید سانسور، بیش از ۸ هزار پرونده علیه افراد به اتهام بی‌اعتبار کردن ارتش گشوده شده است.

سوژه‌ها

کوروبکووا اغلب کسانی را لو می‌دهد که با رسانه‌ها و به خصوص با رسانه‌های بین‌المللی مثل بی‌بی‌سی مصاحبه می‌کنند. الکساندرا آرخیپووا، انسان‌شناس یکی از کسانی است که سوژه خبرچینی کوروبکووا بوده است.

آرخیپووا می‌گوید: «او ۷ بار مرا گزارش داده است. راه تعامل او با حکومت، اتهام‌نویسی علیه دیگران است. او این کار را رسالت خود می‌داند».

آرخیپووا که اکنون در تبعید زندگی می‌کند می‌گوید: «او محدوده کارش را مشخص کرده است. با خبرچینی از کارشناسان، آنها را مجبور به سکوت می‌کند». آرخیپووا معتقد است احتمالا به خاطر عملکرد کوروبکووا حکومت روسیه در ماه مه، به او برچسب عامل بیگانه زد.

«او برخی از دوستان مرا لو داد و هیچ کدام از آنها دیگر حاضر نیستند در رسانه‌ها اظهارنظر کنند. بنابراین می‌توان گفت که او موفق بوده. عملیات موفقیت‌آمیز بوده است».

یکی دیگر از کسانی که سوژه خبرچینی او شد، تاتیانا چرونکو، معلمی در مسکو است.

او به شبکه تلویزیونی «رین‌ تی‌وی» که آخرین کانال مستقل روسیه است و پس از تعطیلی توسط حکومت، اکنون در آمستردام فعالیت می‌کند، گفت وقتی که روسیه در سپتامبر ۲۰۲۲ درس میهن‌پرستی را وارد برنامه مدارس کرد، او تصمیم گرفت به جای آن ریاضی تدریس کند.

کوروبکووا پس از دیدن این مصاحبه تلویزیونی علیه چرونکو اتهام‌پراکنی کرد، و از او به کارفرمایش اداره آموزش و پرورش مسکو و کمیسیونر حقوق کودکان روسیه شکایت کرد.

در پی این موضوع، چرونکو در دسامبر ۲۰۲۲ از کار اخراج شد. کوروبکووا نه تنها به خاطر فعالیت‌هایش احساس پشیمانی نمی‌کند، بلکه با افتخار یک بانک اطلاعات درباره کسانی دارد که راپرت‌ آنها را داده، و در آن نتیجه کارش درباره هر یک از این افراد را می‌نویسد.

او می‌گوید در نتیجه اتهام‌زنی‌های او، شش نفر از کارشان اخراج شدند و علیه ۱۵ نفر اتهام رسمی مطرح شد و جریمه شدند.

اگرچه کروبکووا ادعا می‌کند کسانی را هدف قرار می‌دهد که به اعتقاد او دشمنان کشورند، برخی به بی‌بی‌سی گفته‌اند که عده‌ای در روسیه برای تلافی‌جویی شخصی به دیگران اتهام می‌زنند.

در بازداشت و در آرزوی آزادی

یاروسلاو لوچنکو ماهیگیر و از اهالی شبه‌جزیزه کامچاتکا در شرق روسیه است. منطقه‌ای که علاوه بر حیات‌وحش فوق‌العاده و مناظر آتشفشانی، به خاطر حضور پررنگ ارتش در آنجا شناخته شده است. بسیاری از ساکنان این منطقه از جمله همکاران لوچنکو، طرفدار پوتین هستند.

در فوریه ۲۰۲۳، کشتی لوچنکو پس از سفر یک ماهه ماهیگیری، در بندر پهلو گرفت. او می‌گوید یکی از همکاران ماهیگیرش به او نوشیدنی الکلی تعارف کرد، اما او نپذیرفت. او معتقد است آن مرد از پیش با او خصومت داشته، و در نتیجه آنها با هم وارد مشاجره شدند. به گفته لوچنکو آن مرد بطری را به سرش کوبید، و وقتی به هوش آمد خود را در بیمارستان دید.

لوچنکو می‌گوید بعد از مرخص شدن از بیمارستان برای شکایت به پلیس مراجعه کرد، اما از اینکه فهمید او کسی است که از او شکایت شده، آن هم نه به خاطر درگیری، بلکه به خاطر داشتن دیدگاه‌ ضدجنگ، وحشت‌زده شد. پلیس به او گفته برای طرح اتهام رسمی از همکارش، مدارک کافی در اختیار ندارد.

لوچنکو در روز ۱۳ ژوییه بازداشت شد. بر اساس مدارکی که به دست بی‌بی‌سی رسیده، او به توجیه کردن تروریسم متهم شده است (اتهامی که او رد می‌کند) و تا زمان برگزاری دادگاه باید در زندان بماند.

او فقط می‌تواند از راه نامه‌هایی که در اختیار وکیلش قرار می‌دهد، ماجرا را برای بی‌بی‌سی تعریف کند. لوچنکو در یکی از این نامه‌ها نوشته: «بازجوها می‌گویند من علیه آن ملوان دست به خشونت فیزیکی زده‌ام... و این را به معنای قصد من برای مشارکت در رفتار خصمانه علیه کشور روسیه قلمداد کرده‌اند».

دوستان لوچنکو به من گفتند به نظر آنها اتهام‌زنی به او با این هدف صورت گرفته که توجه پلیس را از حمله فیزیکی و موضوع مصرف مشروب الکلی روی عرشه کشتی که جرم محسوب می‌شود، پرت کنند.

لوچنکو در نامه‌ای به دوستش که در اختیار بی‌بی‌سی قرار گرفت نوشته است: «من فقط می‌خواهم به خانه برگردم. در سلول من در زندان، آسمان را فقط می‌توان از میان ردیف میله‌‌ها تماشا کرد و این غیرقابل تحمل است».

اتهام‌های بی‌پایان

پلیس روسیه تایید کرده است که از زمان آغاز جنگ با سیل خبرچینی و موارد اتهام‌زنی مواجه است. برخی از مقام‌های مسئول بدون ذکر نام به بی‌بی‌سی گفته‌اند که زمان زیادی را صرف تحقیق و تجدیدنظر درباره «اتهام‌های بی‌پایان درباره بی‌اعتبار کردن ارتش می‌کنند».

یک مامور پلیس که تازه بازنشسته شده به بی‌بی‌سی گفت: «مردم همیشه دنبال بهانه‌ای هستند تا به کسی در ارتباط با عملیات نظامی ویژه اتهام بزنند». او می‌افزاید: «اما وقتی یک ماجرای واقعی پیش می‌آید، کسی برای پیگیری وجود ندارد. چون همه رفته‌اند درباره ادعای مادربزرگی که گفته پرده‌ خانه‌ای را دیده که شبیه پرچم اوکراین است، تحقیق کنند».

با توجه به درخواست‌های مکرر ولادمیر پوتین برای «تنبیه خائنان» و نبودن چشم‌اندازی برای پایان جنگ در اوکراین، به نظر نمی‌رسد که خبرچین‌های سریالی مثل کوروبکووا فعلا قصد داشته باشند به لو دادن هموطنان‌شان پایان دهند.

او در ایمیلی برای بی‌بی‌سی نوشت: «من به اتهام‌نویسی‌ ادامه خواهم داد. کلی کار هست که باید انجام بدهم».

خبرچینی کردن و لو دادن همسایگان، همکاران و حتی غریبه‌ها به حکومت در دوران اتحاد جماهیر شوروی رایج بود. حالا در شرایطی که حکومت روسیه دست به سرکوب منتقدان جنگ اوکراین می‌زند، افراد بار دیگر به دلیل کینه‌های شخصی و آرمان‌های سیاسی‌ دیگران را متهم می‌کنند.

زنی که خود را آنا کوروبکووا معرفی کرده به بی‌بی‌سی می‌گوید: «من خبرچینی را از پدربزرگم که خودش هم زمانی خبرچین بود یاد گرفتم». او خود را ساکن یکی از شهرهای بزرگ روسیه معرفی می‌کند، اما از شهرش نام نمی‌برد.

او می‌گوید پدربزرگش در دوره استالین که لو دادن و متهم کردن دیگران بخشی از زندگی روزمره بود، یکی از خبرچین‌های پلیس مخفی شوروی بود. حالا او پا جای پای پدربزرگ گذاشته و درباره کسانی که فکر می‌کند منتقد جنگ اوکراین هستند، راپرت می‌دهد.

خبرچین زنجیره‌ای که خود به کارش اذعان دارد

کوروبکووا ادعا می‌کند از زمان حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین، علیه ۱۳۹۷ نفر اتهام‌نویسی کرده است. او می‌گوید مردم به خاطر این اتهامات جریمه و اخراج ‌شده‌اند و یا به آنها برچسب عامل بیگانه زده شده است.

او اعتراف می‌کند که دلش برای آنها نمی‌سوزد: «لذت می‌برم اگر آنها به خاطر گزارش‌های من تنبیه شوند».

مدت کوتاهی پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، قوانین جدیدی برای سانسور در روسیه وضع شد. از آن زمان تا کنون او بیشتر وقت فراغتش را در اینترنت می‌گذراند، و اغلب افراد را به خاطر «بی‌اعتبار کردن ارتش روسیه» لو می‌دهد - جرمی که تا ۵۰ هزار روبل (معادل ۵۳۵ دلار) جریمه مالی و یا در صورت ارتکاب بیش از دو بار، تا ۵ سال زندان دارد.

کوروبکووا برای حرف زدن با من بسیار محتاط است، و فقط از راه ایمیل با من در تماس است. او مایل نیست چهره‌اش را نشان بدهد و حاضر نشد برای اثبات هویتش مدرک شناسایی ارائه کند. به گفته او دلیل این موضوع این است که مدام پیام تهدید مرگ دریافت می‌کند و می‌ترسد اطلاعاتش هک یا دزدیده شود.

به نظر می‌رسد کوروبکووا برای خبرچینی از هموطنانش دو انگیزه را دنبال می‌کند. اول، چنان که به من گفت، معتقد است با این کار به شکست اوکراین از روسیه کمک می‌کند، و دوم اینکه او فکر می‌کند با این کار از ثبات مالی خودش محافظت می‌کند. او تنها زندگی می‌کند، استاد پاره‌وقت علوم انسانی است و به شدت به پس‌اندازش وابسته است. اما کوروبکووا می‌ترسد در صورتی که جنگ در مسیر مطلوب اوکراین پیش ‌برود، روسیه به پرداخت غرامت محکوم شود، و این مساله می‌تواند بر اقتصاد کل کشور و شهروندانش تاثیر بگذارد.

او می‌گوید: «همه آنهایی که مخالف عملیات نظامی ویژه هستند، دشمن رفاه من محسوب می‌شوند». او تصور می‌کند پیروزی اوکراین به معنای شکست او است: «همه پس‌اندازم را از دست می‌دهم و مجبور خواهم شد یک کار تمام‌وقت پیدا کنم».

بنا بر اعلام سازمان مستقل حقوق بشری روسی«او ‌وی ‌دی-اینفو»، از زمان وضع قانون جدید سانسور، بیش از ۸ هزار پرونده علیه افراد به اتهام بی‌اعتبار کردن ارتش گشوده شده است.

سوژه‌ها

کوروبکووا اغلب کسانی را لو می‌دهد که با رسانه‌ها و به خصوص با رسانه‌های بین‌المللی مثل بی‌بی‌سی مصاحبه می‌کنند. الکساندرا آرخیپووا، انسان‌شناس یکی از کسانی است که سوژه خبرچینی کوروبکووا بوده است.

آرخیپووا می‌گوید: «او ۷ بار مرا گزارش داده است. راه تعامل او با حکومت، اتهام‌نویسی علیه دیگران است. او این کار را رسالت خود می‌داند».

آرخیپووا که اکنون در تبعید زندگی می‌کند می‌گوید: «او محدوده کارش را مشخص کرده است. با خبرچینی از کارشناسان، آنها را مجبور به سکوت می‌کند». آرخیپووا معتقد است احتمالا به خاطر عملکرد کوروبکووا حکومت روسیه در ماه مه، به او برچسب عامل بیگانه زد.

«او برخی از دوستان مرا لو داد و هیچ کدام از آنها دیگر حاضر نیستند در رسانه‌ها اظهارنظر کنند. بنابراین می‌توان گفت که او موفق بوده. عملیات موفقیت‌آمیز بوده است».

یکی دیگر از کسانی که سوژه خبرچینی او شد، تاتیانا چرونکو، معلمی در مسکو است.

او به شبکه تلویزیونی «رین‌ تی‌وی» که آخرین کانال مستقل روسیه است و پس از تعطیلی توسط حکومت، اکنون در آمستردام فعالیت می‌کند، گفت وقتی که روسیه در سپتامبر ۲۰۲۲ درس میهن‌پرستی را وارد برنامه مدارس کرد، او تصمیم گرفت به جای آن ریاضی تدریس کند.

کوروبکووا پس از دیدن این مصاحبه تلویزیونی علیه چرونکو اتهام‌پراکنی کرد، و از او به کارفرمایش اداره آموزش و پرورش مسکو و کمیسیونر حقوق کودکان روسیه شکایت کرد.

در پی این موضوع، چرونکو در دسامبر ۲۰۲۲ از کار اخراج شد. کوروبکووا نه تنها به خاطر فعالیت‌هایش احساس پشیمانی نمی‌کند، بلکه با افتخار یک بانک اطلاعات درباره کسانی دارد که راپرت‌ آنها را داده، و در آن نتیجه کارش درباره هر یک از این افراد را می‌نویسد.

او می‌گوید در نتیجه اتهام‌زنی‌های او، شش نفر از کارشان اخراج شدند و علیه ۱۵ نفر اتهام رسمی مطرح شد و جریمه شدند.

اگرچه کروبکووا ادعا می‌کند کسانی را هدف قرار می‌دهد که به اعتقاد او دشمنان کشورند، برخی به بی‌بی‌سی گفته‌اند که عده‌ای در روسیه برای تلافی‌جویی شخصی به دیگران اتهام می‌زنند.

در بازداشت و در آرزوی آزادی

یاروسلاو لوچنکو ماهیگیر و از اهالی شبه‌جزیزه کامچاتکا در شرق روسیه است. منطقه‌ای که علاوه بر حیات‌وحش فوق‌العاده و مناظر آتشفشانی، به خاطر حضور پررنگ ارتش در آنجا شناخته شده است. بسیاری از ساکنان این منطقه از جمله همکاران لوچنکو، طرفدار پوتین هستند.

در فوریه ۲۰۲۳، کشتی لوچنکو پس از سفر یک ماهه ماهیگیری، در بندر پهلو گرفت. او می‌گوید یکی از همکاران ماهیگیرش به او نوشیدنی الکلی تعارف کرد، اما او نپذیرفت. او معتقد است آن مرد از پیش با او خصومت داشته، و در نتیجه آنها با هم وارد مشاجره شدند. به گفته لوچنکو آن مرد بطری را به سرش کوبید، و وقتی به هوش آمد خود را در بیمارستان دید.

لوچنکو می‌گوید بعد از مرخص شدن از بیمارستان برای شکایت به پلیس مراجعه کرد، اما از اینکه فهمید او کسی است که از او شکایت شده، آن هم نه به خاطر درگیری، بلکه به خاطر داشتن دیدگاه‌ ضدجنگ، وحشت‌زده شد. پلیس به او گفته برای طرح اتهام رسمی از همکارش، مدارک کافی در اختیار ندارد.

لوچنکو در روز ۱۳ ژوییه بازداشت شد. بر اساس مدارکی که به دست بی‌بی‌سی رسیده، او به توجیه کردن تروریسم متهم شده است (اتهامی که او رد می‌کند) و تا زمان برگزاری دادگاه باید در زندان بماند.

او فقط می‌تواند از راه نامه‌هایی که در اختیار وکیلش قرار می‌دهد، ماجرا را برای بی‌بی‌سی تعریف کند. لوچنکو در یکی از این نامه‌ها نوشته: «بازجوها می‌گویند من علیه آن ملوان دست به خشونت فیزیکی زده‌ام... و این را به معنای قصد من برای مشارکت در رفتار خصمانه علیه کشور روسیه قلمداد کرده‌اند».

دوستان لوچنکو به من گفتند به نظر آنها اتهام‌زنی به او با این هدف صورت گرفته که توجه پلیس را از حمله فیزیکی و موضوع مصرف مشروب الکلی روی عرشه کشتی که جرم محسوب می‌شود، پرت کنند.

لوچنکو در نامه‌ای به دوستش که در اختیار بی‌بی‌سی قرار گرفت نوشته است: «من فقط می‌خواهم به خانه برگردم. در سلول من در زندان، آسمان را فقط می‌توان از میان ردیف میله‌‌ها تماشا کرد و این غیرقابل تحمل است».

اتهام‌های بی‌پایان

پلیس روسیه تایید کرده است که از زمان آغاز جنگ با سیل خبرچینی و موارد اتهام‌زنی مواجه است. برخی از مقام‌های مسئول بدون ذکر نام به بی‌بی‌سی گفته‌اند که زمان زیادی را صرف تحقیق و تجدیدنظر درباره «اتهام‌های بی‌پایان درباره بی‌اعتبار کردن ارتش می‌کنند».

یک مامور پلیس که تازه بازنشسته شده به بی‌بی‌سی گفت: «مردم همیشه دنبال بهانه‌ای هستند تا به کسی در ارتباط با عملیات نظامی ویژه اتهام بزنند». او می‌افزاید: «اما وقتی یک ماجرای واقعی پیش می‌آید، کسی برای پیگیری وجود ندارد. چون همه رفته‌اند درباره ادعای مادربزرگی که گفته پرده‌ خانه‌ای را دیده که شبیه پرچم اوکراین است، تحقیق کنند».

با توجه به درخواست‌های مکرر ولادمیر پوتین برای «تنبیه خائنان» و نبودن چشم‌اندازی برای پایان جنگ در اوکراین، به نظر نمی‌رسد که خبرچین‌های سریالی مثل کوروبکووا فعلا قصد داشته باشند به لو دادن هموطنان‌شان پایان دهند.

او در ایمیلی برای بی‌بی‌سی نوشت: «من به اتهام‌نویسی‌ ادامه خواهم داد. کلی کار هست که باید انجام بدهم».