بچه‌هایی که در «زندان» متولد شده‌اند!/ روی جرم مادران تاکید نکردم

حانیه یوسفیان درباره مستند جدیدش با نام «مهد کودک» که محصول مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است و برای نمایش در جشنواره «سینماحقیقت» آماده می‌شود به خبرنگار مهر گفت: این مستند درباره بچه‌هایی است که در زندان به دنیا می‌آیند و سنشان زیر ۲ سال است و تا به حال بیرون از زندان را ندیده‌اند. یعنی از زمانی که به دنیا آمده‌اند داخل زندان بوده‌اند و در آن‌جا در کنار مادرانشان بزرگ شده‌اند. مادران این بچه‌ها به دلایل مختلف مجرم هستند و جرمشان قاچاق مواد مخدر، قتل و … است.

وی افزود: به همین دلیل من بزرگ شدن این بچه‌ها و چگونه زیست کردنشان در زندان را به تصویر کشیدم. چهار بچه در مستند «مهد کودک» شخصیت‌های اصلی هستند و دوستی‌ها، بازی‌ها، زندگی کردن و روابط‌شان با مادرانشان در این مستند نشان داده می‌شود.

یوسفیان با تاکید بر اینکه لوکیشن مستند «مهد کودک» در زندان قرچک است، ادامه داد: مهد کودکی در زندان است که بچه‌ها هر روز ۲ ساعت در آن‌جا هستند و زندگی‌شان را در این مهد کودک سپری می‌کنند به همین دلیل هم اسم مستند «مهد کودک» است. یعنی یک مهد کودک خاص که در زندان ساخته شده است و این بچه‌ها به آن‌جا می‌روند.

نمی‌دانم واکنش‌ها به «مهدکودک» چه خواهد بود

این مستندساز همچنین درباره پیش‌بینی خود از واکنش‌ها نسبت به مستند تازه‌اش بیان کرد: چند سالی می‌شود که مخاطبان جشنواره متفاوت شده‌اند، مثلاً اوایل دهه ۹۰ مخاطبان جشنواره تفاوت داشتند، آن زمان می‌توانستم پیش‌بینی کنم که استقبال از آثار چگونه خواهد بود ولی امسال را نمی‌توانم بگویم. با توجه به اینکه مستند «مهد کودک» را به چند نفر نشان داده‌ام، تقریباً واکنش‌های خوبی به همراه داشته است.

وی افزود: نکته‌ای که من در این مستند روی آن تاکید کرده‌ام بچه‌های ۲ ساله‌ای هستند که خیلی هم نمی‌توانند صحبت کنند و بیشتر با بازی‌ها و حرکاتشان می‌توانیم مفاهیم را منتقل کنیم. بنابراین نمی‌دانم چقدر مخاطبان می‌توانند با چنین موضوعی ارتباط برقرار کنند. من به دلیل اینکه همیشه با کودکان سر و کار داشتم و مدت‌ها عکاسِ بچه‌ها بودم، خیلی می‌توانم با چنین موضوعاتی ارتباط برقرار کنم اما نمی‌دانم واکنش مخاطبان به چه شکل خواهد بود.

این کارگردان ادامه داد: شاید مخاطب در مستند «مهد کودک» این انتظار را دارد که با مادران بیشتر سر و کار داشته باشد اما من اصلاً روی جرم مادران و محکومیت‌شان تاکید نکرده‌ام. ضمن اینکه جای خالیِ چنین موضوعی را در سینمای مستند ایران خیلی حس کردم که بچه‌ها در این نوع مسایل سوژه اصلی هستند. در واقع چگونه زیست کردن و رشد کردن بچه‌ها را من خیلی کم در سینمای مستند دیده‌ام. به همین دلیل می‌گویم مستند «مهد کودک» درباره آدم‌های بزرگ نیست، بلکه در مورد کودکانی است که تصوری از آزادی ندارند و نمی‌دانند آزادی چه چیزی است و خانه اصلیِ آن‌ها زندان است. بچه‌هایی که زندان خانه امنی برای آن‌هاست و صرفاً به دلیل اینکه مادرانشان در زندان هستند، آن‌ها هم در زندان قرار گرفته‌اند.

به‌دنبال مخاطبان خاص برای «حقیقت» نباشیم

یوسفیان توضیح داد: اگر ما می‌خواهیم یک جشنواره پر بار و پر شور داشته باشیم، باید به مستندساز اهمیت داده شود و اگر مستندساز نباشد که اصلاً جشنواره‌ای وجود ندارد. یعنی در درجه اول کیفیت مستندسازی اهمیت دارد. جشنواره، زمانی جشنواره است که بدون برنامه‌ریزیِ شرکت کننده باشد و این نکته جشنواره را پرشور می‌کند، نه اینکه با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری بخواهیم یک سری مخاطب خاص به جشنواره بیاوریم.

وی در پایان گفت: اصلاً چرا باید مخاطب خاص در جشنواره وجود داشته باشد؟ درست است سینمای مستند به شکلی نیست که برای همه افراد مقبولیت داشته باشد. مثلاً من به یاد دارم سال ۹۴ مستندی در جشنواره داشتم که یک خانم کهن سال بعد از تماشای آن از من تشکر کرد و من از این بابت خیلی خوشحال شدم که فقط ما مستندسازان نیستیم که مخاطب هستیم بلکه افراد دیگر هم هستند و جشنواره داشت به این سمت پیش می‌رفت. یک سری دلخوری‌هایی وجود دارد که تلاشی نمی‌شود تا این دلخوری‌ها رفع شوند و همین طور ادامه پیدا می‌کند که در این صورت مستندسازان آثارشان را به جشنواره‌های خارج از کشور ارایه می‌کنند. در وهله اول باید این دلخوری‌ها رفع شود و به این شکل است که جشنواره اهمیت پیدا می‌کند.

عوامل مستند «مهد کودک» عبارتند از فیلمبردار، نویسنده و کارگردان: حانیه یوسفیان، پژوهش: مسعود ابراهیمی و حانیه یوسفیان، دستیار کارگردان و صدا: سارا امامی‌نیا، تدوینگر: آرش زاهدی، صداگذاری: امین شریفی، گرافیک و تبلیغات: طاها ذاکر، تولید مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی.