ایده سهمیه‌‎بندی جنسیتی برای زنان قابل قبول نیست

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست «زنان در هزارتوی سیاست» به همت یک گروه فرهنگی آموزشی در روز دانشجو با محوریت نقش زنان در سیاست برگزار شد.

فاطمه قاسم‌پور، رئیس فراکسیون زنان مجلس و عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده و بهاره آروین، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و عضو سابق شورای شهر تهران مهمانان این نشست بودند. در جریان این نشست موضوعات مهمی نظیر بحث سهمیه‌بندی حضور زنان در مناصبی مانند نمایندگی مجلس و عضویت شورای شهر، نسبت میان عرصه اجتماعی و عرصه سیاسی، تأثیر فرهنگ عمومی و استانداردهای موجود و… مطرح شد.

در ابتدای این نشست زهراسادات رضوی علوی، مجری کارشناس برنامه توضیحاتی درباره نسبت میان این موضوع و دانشجویان بیان کرد.

وی برگزاری چنین نشست‌هایی را از آن جایی مهم دانست که به دغدغه دانشجویان فعال پرداخته می‌شود و باعث می‌شود این دسته از دانشجویان امیدوار شوند که امکان ادامه پیدا کردن فعالیت‌های دانشجویی و بعضاً آرمان‌گرایانه‌شان در بستر جامعه وجود دارد و ذات این امیدوار شدن به رشد فعالیت دانشجویی و هدفمندی آن کمک می‌کند و در اصل کمک می‌کند تا دانشجویان فعال (در این حوزه، دختران دانشجوی فعال) پله‌های بعدی فعالیت خودشان را ببینند.

برای شروع بحث مجری این سوال را از مهمانان مطرح کرد که جایگاه امروز زنان در سیاست و جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید و آیا این جایگاه مطلوب هست؟

قاسم‌پور گفت که پیش از هر چیز باید دانست حضور افراد مختلف با افکار و نظرهای متفاوت باعث تضارب آرا می‌شود و می‌تواند به ذات مفید باشد؛ چرا که در این جنس نشست‌ها و رویدادها ما به دنبال هم‌افزایی و منقح کردن بحث هستیم و در این نشست نیز همین گونه است.

وی خاطرنشان کرد: در دی ماه سال گذشته رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود در پاسخ به مطالبات مطرح‌شده در محضر ایشان عنوان کردند که این مساله (حضور زنان در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی) ذهن ایشان را نیز مشغول کرده است. در نتیجه اهمیت این موضوع در مقام بررسی بر کسی پوشیده نیست.

این عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده در ادامه و در پاسخ به سوال مجری گفت: اگر پاسخ سوال را از منظر کمی بسنجیم قطعاً پاسخ، بله نیست اما می‌توانیم این مساله را از این منظر بررسی کنیم که حضور زنان در عرصه سیاست و سیاست‌گذاری به چه نسبتی باید اتفاق می‌افتاد و نیفتاده است.

وی ادامه داد: از حیث کمی مساله حضور زنان مسئله اصلی ما نیست هر چند قائلم که مسائلی در کشور وجود دارد که حضور زنان در عرصه سیاست و سیاست‌گذاری در آن‌ها پیشران است و تأثیر مستقیم دارد و زنان تأثیر بی‌بدیل و ویژه‌ای دارند همچون عرصه مسائل زنان و خانواده. در واقع برداشت از گفتمان انقلاب آن است که زنان به مثابه مردان باید در مقدرات اصلی کشور حضور داشته باشند؛ یعنی منعی وجود ندارد. در نتیجه همه ما تکلیف و مسئولیت داریم.

قاسم‌پور با بیان این‌که رویکرد انقلاب اسلامی در حوزه زن، برخاسته از مسئولیت اجتماعی است، اضافه کرد: افراد بر اساس سلایق و توانایی‌ها و علایق این مسئولیت را ایفا می‌کنند. بنابراین، اصل و فرع حضور زنان در سیاست و سیاست‌گذاری را باید به بحث قرار دهیم.

در ادامه بهاره آروین صحبت خود را این‌گونه آغاز کرد که روز دانشجو مثل روز جهانی زن و روز زن در تقویم کشور خودمان بیش از تبریک جای تأمل دارد. این روز نماد مقاومت در برابر ظلم است. همچنین تلاقی دو حوزه زن و دانشجو از منظر مقاومت و اعتراض در نقش دانشجو در برابر ستم و تبعیض سیستماتیک نسبت به زنان از اهمیت بیشتری نیز برخوردار است و قابل تأمل تر نیز است.

وی درباره این مسئله که آیا به لحاظ کمی، حضور زنان برای ما مسئله‌مند است یا نه، بیان کرد: این موضوع از آن دسته مسائلی است که می‌بینیم تناسبی میان نقش‌پذیری زنان در جامعه با نقش‌پذیری آنان در سیاست‌گذاری وجود ندارد. سهم زنان از بازار کار ایران زیر ۱۵ درصد است در حالی که نرخ ورود به دانشگاه برای زنان به نسبت مردان برابر و حتی در سال‌هایی بیشتر و ۶۰ به ۴۰ است.

نکته دیگری که این عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس بیان کرد آن است که در بحث سیاست دست حکومت بازتر است تا در بازارکار و اقتصاد؛ در واقع حکومت توان سیاست‌گذاری‌هایی که به نفع افزایش حضور زنان در عرصه سیاست باشد را دارد.

در ادامه این عضو سابق شورای شهر تهران از تجربه خودش در استفاده از سهمیه حضور زنان در مناصب سیاسی گفت و آن را اتفاق مثبتی دانست. بنابراین او بیان کرد که سهمیه‌بندی جنسیتی به شرط واقع بینانه بودن و بنا شدن بر مبنای پتانسیل‌های موجود زنان در جامعه مطالبه ناموجهی نیست.

در ادامه آروین این سوال مهم را مجدداً مطرح کرد که چرا اساساً عرصه تغییرات در سیاست و سیاست‌گذاری دنباله‌روی تحولات اجتماعی نیست؟ و در توضیح آن بیان کرد: جریان اصلی (main stream) سیاست را آقایان تعیین می‌کنند. یکی از دلایل مهم آن تعداد بالاتر آن‌هاست. ممکن است این سوال را طرح کنیم که آیا حضور زنان با حضور آقایان متفاوت است؟ بله، خیلی فرق می‌کند. مثل عرصه اقتصاد. در هر دو عرصه جریان اصلی چگونه کار کردن را آقایان تعیین می‌کنند؛ چون تعدادشان بیشتر است استاندارد درست و مطلوب کار کردن را آنها تعیین می‌کنند. خیلی مثال‌های واقعی هم دارد؛ به عنوان مثال زمانی که در عرصه مدیریت قرار می‌گیرید به کرات با جلسات خارج از ساعات اداری مواجه می‌شوید. واضح است که در این صورت حضور خانم‌ها و آقایان متفاوت می‌شود. در اینجا خانم مجبور است به این مدل تن بدهد؛ چون تعداد خانم‌ها کمتر است.

وی تأکیدکرد: بحث کمیت حضور را دست کم نگیریم؛ چرا که تبعات دارد و خواهد داشت و زنان را مجبور می‌کند که خودشان را با الزامات عرصه سیاست و اقتصاد تطبیق دهند درحالیکه باید به عکس باشد و عرصه سیاست و اقتصاد خودشان را با الزامات و مقتضیات حضور زنان تطبیق دهند.

سپس در ادامه فاطمه قاسم‌پور، رئیس فراکسیون زنان مجلس درباره کمیت حضور زنان این سوال را مطرح کرد که باید دید ایده سهمیه‌بندی جنسیتی چقدر با حضور اثربخش نسبت دارد؟

وی ادامه داد: تجربه و شواهد ثابت کرده و می‌کند که خواست عمومی زنان برای حضور سیاست و سیاست‌گذاری کشور هنوز کم‌رنگ است؛ یعنی حتی جایی که مقدمات فراهم شده نیز شاهد حضور بسیار کم‌رنگ زنان هستیم. ایشان در ادامه مثال انتخابات پیش روی مجلس شورای اسلامی را مطرح کردند که در آن زنان ثبت نامی حدود ۱۲ درصد داشتند.

وی مسئله دوم و مهم‌تر را این گونه بیان کرد: مهم‌ترین مسئله ما این است که قاعده هرم فعالی در نسبت با عرصه سیاست و سیاست‌گذاری نداریم. همچنین سیستم ارتقایی مناسب نداریم. به همین جهت وقتی که در قانون انتخابات یکی از شروط، داشتن ۵ سال سابقه اجرایی است جمعی از زنان نمی‌توانند از مرحله پیش ثبت‌نام بالاتر نمی‌روند. بحث بعدی هم آن است که ما جریان‌های اجتماعی و جریان‌های سیاسی ناظر بر حضور زنان را هم نداریم. چه در جریان اصول‌گرایی چه در جریان اصلاح‌طلبی همین حالا چند حزب و تشکیلات مؤثر زنان در جریان‌های سیاسی اثرگذار هستند؟

سپس قاسم‌پور از سخت‌گیری‌های مضاعف بر زنان گفت و بیان کرد: فرصت بیشتر به زنان از طریق سهمیه گذاری ارزیابی سنگین‌تری را هم برای آنان به همراه می‌آورد. به همین جهت ایده سهمیه‌‎بندی جنسیتی، ایده قابل قبولی نیست.

بهاره آروین نیز ضمن تأیید نکات مطرح شده بیان کرد: ما در شهرداری تهران زمانی که سهمیه‌بندی قرار می‌دادیم همواره این دغدغه را داشتیم که مبادا تجربه مدیریتی زنان به‌گونه‌ای باشد که این مسئله را چند گام به عقب بیندازد. حتماً هم که زنان مورد ارزیابی سخت‌گیرانه‌تری قرار می‌گیرند.

در همین راستا آروین مساله استانداردهای مردانه و تعریف جریان اصلی توسط مردان را مجدداً با ذکر مثالی طرح کرد: رانندگان زن از نظر پلیس رانندگان ایده‌آلی هستند اما در جامعه‌ای که ارزش‌های آن مردانه است رانندگی خوب به رانندگی مردانه اطلاق می‌شود نه رانندگی صحیح! رانندگی خانمی خوب تلقی می‌شود که رانندگی مردانه‌ای دارد. رانندگی می‌تواند یک مثال الگو باشد؛ هر کجا که خانم‌ها وارد می‌شوند با این فرض اولیه که زنان نمی‌توانند مواجه می‌شوند و همواره باید خود را به استانداردهای مردانه نزدیک کنند.

همچنین وی تأکید کرد: ما نمی‌توانیم نقش مادری را از زن بودن جدا کنیم و هر چقدر بند و تبصره بزنیم همچنان نقش مادری با نقش پدری متفاوت است. در نتیجه حتماً باید کمک‌هایی به مادران برای نگهداری باکیفیت فرزندان بشود تا آسیبی هم به مادر و هم به فرزند وارد نشود.

قاسم‌پور نیز مطرح کرد: مهم‌ترین قرائتی که اکنون درباره حضور زنان در سیاست مطرح می‌شود متأسفانه قرائت زنان به مثابه زینت المجالس است. در صورتی‌که حضور زنان به این‌گونه نیست. ما باید این قرائت را بشکنیم. در واقع باید زن به عنوان یک عنصر سیاسی مؤثر شناخته شود. اگر این مسئله که اصل موضوع است حل شود سایر موضوعات که مترتب بر آن است حل می‌شود. ما باید مارپیچ سکوت در این باره را باید بشکنیم. این موضوع را باید مساله‌مند کنیم و بیاوریم روی میز سیاست‌گذاری. این کار نیز بر عهده جریان‌های فکری است.

در پایان این نشست نیز پرسش‌هایی از سوی حضار مطرح شد که توسط مهمانان پاسخ داده شد.