چرا رومانیایی‌ها چندان کتاب نمی‌خوانند؟

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از لاندن ریویو، بر اساس گزارش موسسه ملی آمار رومانی، بیش از نیمی از رومانیایی‌ها سال گذشته کتابی نخوانده‌اند. در مقایسه با جمعیت ۱۰ میلیون نفری مجارستان، حدود ۲۵ میلیون رومانیایی زبان در جهان وجود دارد، اما متوسط تیراژ چاپ برای یک رمان مجارستانی ۳هزار نسخه است، در حالی که برای یک رمان رومانیایی کمتر از نصف آن است. چرا رومانیایی‌ها چندان کتاب نمی‌خوانند؟

معرفی نشدن نویسندگان جدید و روزآمد

بخشی از پاسخ را می‌توان در برنامه درسی قدیمی مدرسه‌ها یافت. ۱۶ نویسنده در برنامه درسی سراسری برای امتحانات کارشناسی جای دارند که همه سفیدپوست و مرد و درگذشته هستند. جدیدترین آنها، مارین سورسکو سال ۱۹۳۶ متولد شد و سال ۱۹۹۶ درگذشت. هنگامی که نویسندگان معاصر از مدرسه‌ها، به ویژه در مناطق روستایی بازدید می‌کنند، برخی از دانش‌آموزان از وجود نویسندگان زنده شگفت زده می‌شوند.

تلاش جشنواره‌ها برای معرفی چهره‌های جدید

شماری از جشنواره‌های ادبی که تحت حمایت دولتی در سراسر کشور برگزار می‌شوند، سعی دارند تا این وضعیت را تغییر دهند. بزرگترین این جشنواره‌های «فیلیت» یا جشنواره بین‌المللی ادبیات و ترجمه است که یازدهمین دوره خود را اکتبر برگزار کرد. این جشنواره در ایاشی برگزار می‌شود وچهره‌های بین‌المللی مانند ریچارد فورد، سوتلانا الکسیویچ، مارکوس زوساک و اولگا توکارچوک را با خود همراه کرده و هر سال ده‌ها هزار مخاطب خود را در بیش از ۱۰۰ رویداد ادبی گرد هم می‌آورد. لوسیان دان تئودوروویچی، مدیر فیلیت می‌گوید: ادبیات در رومانی مشکل تصویری دارد و برداشت عموم از آن چیزی نخبه‌گرایانه و خسته کننده است، اما ما موفق شده‌ایم خواندن را به امری «باحال» تبدیل کنیم. فلورین لازارسکو هم که از گروه مدیران فیلیت است می‌گوید به جشنواره به عنوان یک «نمایش» فکر می‌کنند.

«فیلیت» همچنین برنامه‌هایی ترتیب می‌دهد تا نویسندگان به بازدید مدرسه‌ها بروند. در یک برنامه دیگر برای انتخاب بهترین کتاب سال، این دانش‌آموزان هستند که برنده «جایزه دانش آموزان دبیرستانی» را از فهرستی کوتاه که توسط سازمان‌دهندگان معرفی می‌شود، انتخاب می‌کنند. گروهی از دانش‌آموزان گفته‌اند پس از ملاقات با نویسنده ایسلندی، آنا اولافسدوتیر علاقه‌مند شدند تا کتاب‌های وی را بخوانند.

تصادفی نیست که «فیلیت» در «ایاشی» برگزار می‌شود؛ شهری که بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت و دانشگاه خوبی هم دارد. این شهر به تازگی به شبکه شهرهای خلاق یونسکو پیوسته و حتی پیش از برگزاری جشنواره یکی از ۳ شهر برتر رومانی از نظر فروش کتاب بود.

در همین حال شهر بسیار کوچکتر «بیستریتا» که دانشگاه ندارد و جمعیتش حدود ۱۰۰ هزار نفر است، موفق شده تا هر شب بیش از ۱۰۰ نفر مخاطب را برای جشنواره بین‌المللی شعر در یک مرکز فرهنگی تازه بازسازی شده جذب کند. اینکه ۲ تن از سازمان‌دهندگان جشنواره نویسندگان محبوب محلی یعنی دن کومان و مارین مالائیکو-هندراری هستند، از عوامل کمک کننده به موفقیت این برنامه بوده است.

تسلط کتاب‌های ترجمه بر بازار نشر و مهاجرت نویسندگان

بازار نشر رومانی بر خلاف بازارهای اروپای غربی، به جای نویسندگان محلی، کتاب‌های ترجمه از انگلیسی هستند که حرف اول را برای فروش می‌زنند. میرچا کارتارسکو، مشهورترین نویسنده زنده رومانیایی، تازه توانسته است از طریق نوشتن امرار معاش کند و بیشتر این موفقیت هم به لطف موفقیت باورنکردنی کتاب‌های وی در سراسر آمریکای لاتین محقق شده است. بیشتر نویسندگان رومانی به مهاجرت دست می‌زنند و در جستجوی بازارهای بزرگ‌تر، یک زبان غربی را جایگزین زبان رومانیایی می‌کنند. برای مثال یوگن چیروویچی «کتاب آینه‌ها» را به انگلیسی نوشت. این کتاب از زمان انتشارش در سال ۲۰۱۷، به ۳۹ زبان ترجمه شده و به یک فیلم هالیوودی با بازی کارن گیلان و راسل کرو هم با اقتباس از آن ساخته شده که قرار است سال آینده اکران شود.

بودجه کم برای آموزش و پرورش

به جز توانایی نویسندگان رومانیایی برای دستیابی به بازارهای خارجی، هر امیدی که برای بهبود یافتن آمار پایین مطالعه در رومانی وجود دارد باید با سیستم آموزشی داخلی محقق شود که بودجه‌ای کم برای فعالیت‌هایش دارد. یک گزارش جدید نشان داده بیش از ۴۰ درصد از کودکان بین ۶ تا ۱۴ ساله در عمل بی‌سواد هستند.

همراه نبودن آموزگاران و استادان هنر با رویدادهای جشنواره یکی از مشکلات جدی است. در حالی که حقوق اولیه برای یک معلم ۲۴۰۰ لی در ماه (حدود ۵۰۰ یورو) است و یک معلم با ۴۰ سال تجربه حدود ۴۲۰۰ لی دریافت می‌کند؛ این درآمد کمتر از حقوق متوسط در رومانی است. به همین دلیل معلم‌ها درست پیش از امتحانات تابستان گذشته دست به اعتصاب زدند که در نهایت پس از وعده دولت برای افزایش حقوق‌شان از آغاز سال جدید متوقف شد. همچنین به آنها کوپن‌هایی برای دریافت کتاب یا فناوری برای رفع نیازهای‌شان داده شد.

به روز نبودن کتابخانه‌ها

اما بسیاری از کودکان به کتاب‌های جدید دسترسی ندارند. از زمان سقوط کمونیسم در سال ۱۹۸۹، نیمی از کتابخانه‌های رومانی بسته شده‌اند. در حالی که کتابخانه‌های منطقه‌ای مجهزتر هستند، کتابخانه‌های مدرسه‌ها بیش از ۲۳ سال است که کتاب‌های جدیدی دریافت نکرده‌اند.