تیراندازی‌ها و بمب‌گذاری‌های گروه‌های تبهکار که مدتی است شهرهای بزرگ سوئد را درگیر خود کرده، اکنون به شهرها و مناطق حومه‌ای آرام‌تر رسیده، و شهرت سوئد به عنوان کشوری امن و آرام را به شدت خدشه‌دار کرده است.

منطقه اوپلنس-پرو در فاصله‌ نیم ساعتی شمال شهر استکهلم، با باشگاه‌های قایق سواری کنار دریاچه، خانه‌ها و ویلاهای چوبی و رنگارنگ، و درختان کاج و صنوبر شناخته می‌شود.

اما در ماه اوت جسد یک پسر ۱۴ ساله در جنگلی در این منطقه پیدا شد و از ابتدای سال ۲۰۲۳ چندین مورد تیراندازی و انفجار در خانه‌ها و آپارتمان‌های آن گزارش شده است.

آنا پترسون ۴۲ ساله که با سه فرزندش در اوپلنس-پرو زندگی می‌کند، می‌گوید: «واقعا وحشتناک است. ما با صدای انفجار در محله‌مان از خواب بیدار شده‌ایم. ترسناک است. موضوعی است که به دغدغه مردم منطقه تبدیل شده، درباره آن حرف می‌زنیم و از آن می‌ترسیم.»

سوئد چند سال است که از نظر تیراندازی و انفجارهای مرتبط با دار و دسته‌های تبهکار به یکی از کشورهای ناآرام اروپایی تبدیل شده است. اما به تازگی این خشونت‌ها از مناطق کم‌درآمد و آسیب‌پذیر حاشیه‌ای فراتر رفته است و پلیس می‌گوید یکی از دلایلش این است که اعضای گنگ‌های جنایی به شکل روزافزونی بستگان رقبای خود را هدف قرار می‌دهند.

کارآگاهان پلیس بر این باورند که منشا بخشی از خشونت‌های اخیر به رهبران سازمان‌های جنایی در کشورهای دیگری مثل ترکیه و صربستان برمی‌گردد.

تاکنون بیش از ۵۰ نفر در تیراندازی‌های سال ۲۰۲۳ کشته شده‌اند و بیش از ۱۴۰ مورد انفجار هم در این سال رخ داده است. پارسال بیش از ۶۰ نفر در خشونت‌های مسلحانه کشته شدند که بیشترین میزان ثبت‌شده در سوئد بود.

نیلز دوکوت، پژوهشگر اسلحه گرم در «موسسه صلح فلمیش» در بروکسل می‌گوید: «آنچه که به شکل خشونت مسلحانه بین اعضای دسته‌های تبهکار جدید، برای تعیین حد و مرزهای مناطق فعالیتشان شروع شد، اکنون به دور باطل و خطرناکی از قاچاق اسلحه و خشونت مسلحانه تبدیل شده است.»

«دسته‌های تبهکار رشد کرده‌اند و دیگر تنها خلافکارهای خیابانی نیستند،‌ بلکه اغلب با سازمان‌های جنایی بالادستی ارتباط دارند.»

رهگذران و مردم عادی هم از جمله قربانیان این خشونت‌ها هستند.

در ماه سپتامبر دو مرد ۲۰ و ۷۰ ساله در جریان تیراندازی در یک بار در منطقه سندویکن واقع در مرکز سوئد کشته شدند و یک معلم ۲۴ ساله هم که به تازگی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده بود،‌ در انفجاری بیرون دانشگاه اوپسالا جان باخت.

اندکی بعد از این حملات، اولف کریسترسون، نخست وزیر سوئد در نطقی عمومی و کم‌سابقه گفت که «هیچ کشور دیگری در اروپا» چنین وضعیتی را تجربه نمی‌کند و وعده مجازات‌های شدیدتر برای جرایم و خشونت‌های مرگبار داد.

اوین جتین، وکیل و نویسنده‌ای که وکالت قربانیان و مظنونان نوجوان تیراندازی‌ها را بر عهده داشته می‌گوید گروهای تبهکار پسران ۱۳ یا ۱۴ ساله را بیشتر از طریق شبکه‌های اجتماعی به کار می‌گیرند و به آنها وعده پول و لباس‌های مارک‌دار و گران‌قیمت می‌دهند.

او در سفری به اوپلنس پرو -که بخشی از اردوی سراسری مدارس به بیش از ده منطقه آسیب‌دیده از خشونت‌های تبهکاران است- به بی‌بی‌سی گفت: «بچه‌ها از کیف‌ مدرسه‌شان برای حمل کتاب استفاده نمی‌کنند، بلکه در واقع بازار مواد مخدر سوئد را روی دوششان حمل می‌کنند.»

ساکنان بعضی مناطق برای مبارزه با معضل خشونت‌ و فروش مواد مخدر، گشت‌های خیابانی راه انداخته‌اند.

لیبانه وارسام در جریان یکی از گشت زدن‌های خود در یک جمعه شب بارانی در منطقه یاروا در شمال استکهلم گفت: «این که بیرون بیاییم و در حال گشت زدن با بچه‌ها و جوان‌ترها صحبت کنیم، امنیت را افزایش می‌دهد.»

یاروا هم مثل خیلی از محله‌های حومه‌ای سو‌ئد است، با مجتمع‌های آپارتمانی تر و تمیز، فروشگاه‌های محلی، و منطقه‌ای جنگلی در اطراف آن. تفاوت این محله با جاهای دیگر این است که بیش از بقیه جاها چندفرهنگی است و بالاترین نرخ بیکاری را در استکهلم دارد.

آقای وارسام گشت زدن در خیابان‌ها را بعد از آن شروع کرد که پسر ۱۹ ساله‌اش -که پلیس می‌گوید عضو گروه‌های تبهکار نبوده- در جریان یک تیراندازی در دسامبر سال ۲۰۲۰ کشته شد.

«برای جوان‌ها سخت است که بدون هیچ کار و درآمدی ساعت‌ها در خانه بنشینند. به همین دلیل از خانه بیرون می‌زنند و در خیابان‌ها وقت می‌گذرانند، و در چنین شرایطی خطر این که آنها را به کار بگیرند، بیشتر می‌شود.»

او سازمانی هم برای حمایت از خانواده‌هایی راه انداخته که عزیزانشان را در خشونت‌های مرگبار از دست داده‌اند.

امسال تیراندازی مرگباری در یاروا رخ نداده است، اما بسیاری از ساکنان همچنان نگران هستند.

گیزم کوزوجو، دختر ۱۷ ساله، می‌گوید: «شب‌ها تا دیر وقت بیرون نمی‌مانم… چون نمی‌خواهم مادرم را نگران کنم.»

او بیشتر عصرها برای درس خواندن به «خانه جوانان»، یکی از مراکز مخصوص جوان‌ها می‌رود و می‌گوید هیچ یک از دوستانش درگیر کارهای خلاف قانون نشده‌اند، اما خودش در شبکه‌های اجتماعی با جرم و خلاف روبرو شده است.

«کلی ویدیو روی تیک تاک دیده‌ام که در آن آدم‌ها درباره جرم و جنایت حرف می‌زنند. مثلا می‌گویند 'مرا در اینستاگرام دنبال کن، مثل خواننده رپی که کشته شده، پست می‌گذارم'.»

لیبان، یک نوجوان دیگر در مرکز جوانان می‌گوید که در کنار مجرمانی بزرگ شده که از خودش بزرگتر بوده‌اند و خودش هم وقتی کوچکتر بوده مرتکب «چند خلاف» شده است.

او که الان ۱۸ سال دارد می‌گوید:‌ «اینجا بچه‌ها با هم خیلی خیلی بد رفتار می‌کنند… اصلا نمی‌دانند چطور باید احساساتشان را بروز بدهند، به جای آن خشم و احساساتشان را سر یکدیگر خالی می‌کنند.»

پلیس سوئد در حال حاضر اعضای گروه‌های تبهکار را بر اساس ملیت آنها دسته‌بندی نمی‌کند، اما نتایج پژوهش شورای ملی پیشگیری از جرایم سوئد در سال ۲۰۲۱ نشان داد که جوانانی که در سوئد به دنیا آمده‌اند و والدین آنها هر دو خارجی هستند، بخش بزرگی از مظنونان قتل و دزدی را تشکیل می‌دهند.

دولت ائتلافی راستگرای سوئد که بعد از انتخابات سراسری سپتامبر سال ۲۰۲۲ سر کار آمد، معتقد است که افزایش جرم و خشونت‌های مرتبط با گروه‌های تبهکار به صورت مستقیم به سیاست‌های مهاجرتی سال‌های قبل در سوئد برمی‌گردد. این کشور تا سال ۲۰۱۶ یکی از پذیراترین قوانین مهاجرتی در اروپا را داشت.

توبیاس بیلستروم، وزیر امور خارجه سوئد، ماه سپتامبر به بی‌بی‌سی گفت: «الان می‌توانیم ببینیم که بیرون ماندن و ادغام نشدن در جامعه، در کنار تجارت مواد مخدر و جرایم سازمان‌یافته، ترکیب بسیار بسیار مسمومی را ایجاد کرده است.»

دولت قصد دارد شرایط دریافت کمک‌های دولتی را برای مهاجرانی که از خارج اتحادیه اروپا به سوئد می‌آیند سخت‌تر کند و در بعضی مناطق پیش‌دبستانی را برای کودکانی که پدر و مادرشان هر دو خارجی هستند،‌ اجباری کند تا تسلط آنها به زبان سوئدی بیشتر شود.

از اوایل سال جاری میلادی، به کار گرفتن کودکان برای انجام فعالیت‌های خلاف، جرم محسوب می‌شود. از اوایل سال ۲۰۲۴ در مناطقی ایست‌های بازرسی برپا می‌شود و دولت می‌خواهد دوره حبس مجرمانی را که در جرایم مسلحانه و انفجارها دست دارند، دو برابر کند.

با وجود درخواست‌های مکرر، بی‌بی‌سی نتوانست درباره این موضوع با مقام‌های دولتی مصاحبه کند.

کلارا هرادیلووا-سلین، پژوهشگر شورای ملی پیشگیری از جرایم سوئد که بودجه آن از سوی دولت تامین می‌شود، بر این باور است که دولت‌های ائتلافی پیشین -چه راستگرا و چه چپگرا- باید اولویت و اهمیت بیشتری به مبارزه با جرایم گروه‌های تبهکار می‌دانند.

«بعضی همکاران من بودند که دهه‌ها قبل درباره پدیده رشد و افزایش حاشیه‌گرایی در مناطق محروم‌تر هشدار داده بودند.»

نگرانی‌ها از تاثیر درگیری‌های گروه‌های خلافکار روی وجهه بین‌المللی سوئد در حال افزایش است. هرادیلووا-سلین می‌گوید: «سوئد همواره به عنوان کشوری به شدت امن شناخته شده است. شاید یکی از امن‌ترین کشورها در کل جهان. و حالا این تصویر در حال فرو ریختن است.»

بر اساس یک تحقیق تازه که به سفارش «اتاق بازرگانی استکهلم» انجام شده، از هر ده شرکت سوئدی، هشت شرکت معتقدند که با ادامه خشونت‌های جاری، جذب استعداد، سرمایه‌ و گردشگر خارجی سخت‌تر خواهد شد.

در «خانه جوانان»، برای نوجوانان امکان این فراهم می‌شود که رانندگی، رقص و ساختن پادکست یاد بگیرند. لیبان که خود قبلا خلافکار بوده، می‌گوید دوست دارد کاری پیدا کند که با نوشتن مربوط باشد یا بتواند از طریق آن به دیگران کمک کند. اما او باور دارد که آینده او به این موضوع بستگی دارد که مردم سوئد چگونه با او رفتار کنند.

«با این که اینجا به دنیا آمده‌ام، احساس نمی‌کنم که به فرهنگ اینجا تعلق دارم. آنها به چشم بچه‌ مهاجری به من نگاه می‌کنند که هیچ آینده‌ای ندارد.»

تیراندازی‌ها و بمب‌گذاری‌های گروه‌های تبهکار که مدتی است شهرهای بزرگ سوئد را درگیر خود کرده، اکنون به شهرها و مناطق حومه‌ای آرام‌تر رسیده، و شهرت سوئد به عنوان کشوری امن و آرام را به شدت خدشه‌دار کرده است.

منطقه اوپلنس-پرو در فاصله‌ نیم ساعتی شمال شهر استکهلم، با باشگاه‌های قایق سواری کنار دریاچه، خانه‌ها و ویلاهای چوبی و رنگارنگ، و درختان کاج و صنوبر شناخته می‌شود.

اما در ماه اوت جسد یک پسر ۱۴ ساله در جنگلی در این منطقه پیدا شد و از ابتدای سال ۲۰۲۳ چندین مورد تیراندازی و انفجار در خانه‌ها و آپارتمان‌های آن گزارش شده است.

آنا پترسون ۴۲ ساله که با سه فرزندش در اوپلنس-پرو زندگی می‌کند، می‌گوید: «واقعا وحشتناک است. ما با صدای انفجار در محله‌مان از خواب بیدار شده‌ایم. ترسناک است. موضوعی است که به دغدغه مردم منطقه تبدیل شده، درباره آن حرف می‌زنیم و از آن می‌ترسیم.»

سوئد چند سال است که از نظر تیراندازی و انفجارهای مرتبط با دار و دسته‌های تبهکار به یکی از کشورهای ناآرام اروپایی تبدیل شده است. اما به تازگی این خشونت‌ها از مناطق کم‌درآمد و آسیب‌پذیر حاشیه‌ای فراتر رفته است و پلیس می‌گوید یکی از دلایلش این است که اعضای گنگ‌های جنایی به شکل روزافزونی بستگان رقبای خود را هدف قرار می‌دهند.

کارآگاهان پلیس بر این باورند که منشا بخشی از خشونت‌های اخیر به رهبران سازمان‌های جنایی در کشورهای دیگری مثل ترکیه و صربستان برمی‌گردد.

تاکنون بیش از ۵۰ نفر در تیراندازی‌های سال ۲۰۲۳ کشته شده‌اند و بیش از ۱۴۰ مورد انفجار هم در این سال رخ داده است. پارسال بیش از ۶۰ نفر در خشونت‌های مسلحانه کشته شدند که بیشترین میزان ثبت‌شده در سوئد بود.

نیلز دوکوت، پژوهشگر اسلحه گرم در «موسسه صلح فلمیش» در بروکسل می‌گوید: «آنچه که به شکل خشونت مسلحانه بین اعضای دسته‌های تبهکار جدید، برای تعیین حد و مرزهای مناطق فعالیتشان شروع شد، اکنون به دور باطل و خطرناکی از قاچاق اسلحه و خشونت مسلحانه تبدیل شده است.»

«دسته‌های تبهکار رشد کرده‌اند و دیگر تنها خلافکارهای خیابانی نیستند،‌ بلکه اغلب با سازمان‌های جنایی بالادستی ارتباط دارند.»

رهگذران و مردم عادی هم از جمله قربانیان این خشونت‌ها هستند.

در ماه سپتامبر دو مرد ۲۰ و ۷۰ ساله در جریان تیراندازی در یک بار در منطقه سندویکن واقع در مرکز سوئد کشته شدند و یک معلم ۲۴ ساله هم که به تازگی از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده بود،‌ در انفجاری بیرون دانشگاه اوپسالا جان باخت.

اندکی بعد از این حملات، اولف کریسترسون، نخست وزیر سوئد در نطقی عمومی و کم‌سابقه گفت که «هیچ کشور دیگری در اروپا» چنین وضعیتی را تجربه نمی‌کند و وعده مجازات‌های شدیدتر برای جرایم و خشونت‌های مرگبار داد.

اوین جتین، وکیل و نویسنده‌ای که وکالت قربانیان و مظنونان نوجوان تیراندازی‌ها را بر عهده داشته می‌گوید گروهای تبهکار پسران ۱۳ یا ۱۴ ساله را بیشتر از طریق شبکه‌های اجتماعی به کار می‌گیرند و به آنها وعده پول و لباس‌های مارک‌دار و گران‌قیمت می‌دهند.

او در سفری به اوپلنس پرو -که بخشی از اردوی سراسری مدارس به بیش از ده منطقه آسیب‌دیده از خشونت‌های تبهکاران است- به بی‌بی‌سی گفت: «بچه‌ها از کیف‌ مدرسه‌شان برای حمل کتاب استفاده نمی‌کنند، بلکه در واقع بازار مواد مخدر سوئد را روی دوششان حمل می‌کنند.»

ساکنان بعضی مناطق برای مبارزه با معضل خشونت‌ و فروش مواد مخدر، گشت‌های خیابانی راه انداخته‌اند.

لیبانه وارسام در جریان یکی از گشت زدن‌های خود در یک جمعه شب بارانی در منطقه یاروا در شمال استکهلم گفت: «این که بیرون بیاییم و در حال گشت زدن با بچه‌ها و جوان‌ترها صحبت کنیم، امنیت را افزایش می‌دهد.»

یاروا هم مثل خیلی از محله‌های حومه‌ای سو‌ئد است، با مجتمع‌های آپارتمانی تر و تمیز، فروشگاه‌های محلی، و منطقه‌ای جنگلی در اطراف آن. تفاوت این محله با جاهای دیگر این است که بیش از بقیه جاها چندفرهنگی است و بالاترین نرخ بیکاری را در استکهلم دارد.

آقای وارسام گشت زدن در خیابان‌ها را بعد از آن شروع کرد که پسر ۱۹ ساله‌اش -که پلیس می‌گوید عضو گروه‌های تبهکار نبوده- در جریان یک تیراندازی در دسامبر سال ۲۰۲۰ کشته شد.

«برای جوان‌ها سخت است که بدون هیچ کار و درآمدی ساعت‌ها در خانه بنشینند. به همین دلیل از خانه بیرون می‌زنند و در خیابان‌ها وقت می‌گذرانند، و در چنین شرایطی خطر این که آنها را به کار بگیرند، بیشتر می‌شود.»

او سازمانی هم برای حمایت از خانواده‌هایی راه انداخته که عزیزانشان را در خشونت‌های مرگبار از دست داده‌اند.

امسال تیراندازی مرگباری در یاروا رخ نداده است، اما بسیاری از ساکنان همچنان نگران هستند.

گیزم کوزوجو، دختر ۱۷ ساله، می‌گوید: «شب‌ها تا دیر وقت بیرون نمی‌مانم… چون نمی‌خواهم مادرم را نگران کنم.»

او بیشتر عصرها برای درس خواندن به «خانه جوانان»، یکی از مراکز مخصوص جوان‌ها می‌رود و می‌گوید هیچ یک از دوستانش درگیر کارهای خلاف قانون نشده‌اند، اما خودش در شبکه‌های اجتماعی با جرم و خلاف روبرو شده است.

«کلی ویدیو روی تیک تاک دیده‌ام که در آن آدم‌ها درباره جرم و جنایت حرف می‌زنند. مثلا می‌گویند 'مرا در اینستاگرام دنبال کن، مثل خواننده رپی که کشته شده، پست می‌گذارم'.»

لیبان، یک نوجوان دیگر در مرکز جوانان می‌گوید که در کنار مجرمانی بزرگ شده که از خودش بزرگتر بوده‌اند و خودش هم وقتی کوچکتر بوده مرتکب «چند خلاف» شده است.

او که الان ۱۸ سال دارد می‌گوید:‌ «اینجا بچه‌ها با هم خیلی خیلی بد رفتار می‌کنند… اصلا نمی‌دانند چطور باید احساساتشان را بروز بدهند، به جای آن خشم و احساساتشان را سر یکدیگر خالی می‌کنند.»

پلیس سوئد در حال حاضر اعضای گروه‌های تبهکار را بر اساس ملیت آنها دسته‌بندی نمی‌کند، اما نتایج پژوهش شورای ملی پیشگیری از جرایم سوئد در سال ۲۰۲۱ نشان داد که جوانانی که در سوئد به دنیا آمده‌اند و والدین آنها هر دو خارجی هستند، بخش بزرگی از مظنونان قتل و دزدی را تشکیل می‌دهند.

دولت ائتلافی راستگرای سوئد که بعد از انتخابات سراسری سپتامبر سال ۲۰۲۲ سر کار آمد، معتقد است که افزایش جرم و خشونت‌های مرتبط با گروه‌های تبهکار به صورت مستقیم به سیاست‌های مهاجرتی سال‌های قبل در سوئد برمی‌گردد. این کشور تا سال ۲۰۱۶ یکی از پذیراترین قوانین مهاجرتی در اروپا را داشت.

توبیاس بیلستروم، وزیر امور خارجه سوئد، ماه سپتامبر به بی‌بی‌سی گفت: «الان می‌توانیم ببینیم که بیرون ماندن و ادغام نشدن در جامعه، در کنار تجارت مواد مخدر و جرایم سازمان‌یافته، ترکیب بسیار بسیار مسمومی را ایجاد کرده است.»

دولت قصد دارد شرایط دریافت کمک‌های دولتی را برای مهاجرانی که از خارج اتحادیه اروپا به سوئد می‌آیند سخت‌تر کند و در بعضی مناطق پیش‌دبستانی را برای کودکانی که پدر و مادرشان هر دو خارجی هستند،‌ اجباری کند تا تسلط آنها به زبان سوئدی بیشتر شود.

از اوایل سال جاری میلادی، به کار گرفتن کودکان برای انجام فعالیت‌های خلاف، جرم محسوب می‌شود. از اوایل سال ۲۰۲۴ در مناطقی ایست‌های بازرسی برپا می‌شود و دولت می‌خواهد دوره حبس مجرمانی را که در جرایم مسلحانه و انفجارها دست دارند، دو برابر کند.

با وجود درخواست‌های مکرر، بی‌بی‌سی نتوانست درباره این موضوع با مقام‌های دولتی مصاحبه کند.

کلارا هرادیلووا-سلین، پژوهشگر شورای ملی پیشگیری از جرایم سوئد که بودجه آن از سوی دولت تامین می‌شود، بر این باور است که دولت‌های ائتلافی پیشین -چه راستگرا و چه چپگرا- باید اولویت و اهمیت بیشتری به مبارزه با جرایم گروه‌های تبهکار می‌دانند.

«بعضی همکاران من بودند که دهه‌ها قبل درباره پدیده رشد و افزایش حاشیه‌گرایی در مناطق محروم‌تر هشدار داده بودند.»

نگرانی‌ها از تاثیر درگیری‌های گروه‌های خلافکار روی وجهه بین‌المللی سوئد در حال افزایش است. هرادیلووا-سلین می‌گوید: «سوئد همواره به عنوان کشوری به شدت امن شناخته شده است. شاید یکی از امن‌ترین کشورها در کل جهان. و حالا این تصویر در حال فرو ریختن است.»

بر اساس یک تحقیق تازه که به سفارش «اتاق بازرگانی استکهلم» انجام شده، از هر ده شرکت سوئدی، هشت شرکت معتقدند که با ادامه خشونت‌های جاری، جذب استعداد، سرمایه‌ و گردشگر خارجی سخت‌تر خواهد شد.

در «خانه جوانان»، برای نوجوانان امکان این فراهم می‌شود که رانندگی، رقص و ساختن پادکست یاد بگیرند. لیبان که خود قبلا خلافکار بوده، می‌گوید دوست دارد کاری پیدا کند که با نوشتن مربوط باشد یا بتواند از طریق آن به دیگران کمک کند. اما او باور دارد که آینده او به این موضوع بستگی دارد که مردم سوئد چگونه با او رفتار کنند.

«با این که اینجا به دنیا آمده‌ام، احساس نمی‌کنم که به فرهنگ اینجا تعلق دارم. آنها به چشم بچه‌ مهاجری به من نگاه می‌کنند که هیچ آینده‌ای ندارد.»