جامه‌های مندرس در جعبه‌های سیستمی ـ به بهانه سمینار "چپ از نگاه امروز"، محمود تجلی مهر - Gooya News

اتاق فکر چپ سبز روز ۹ دسامبر ۲۰۲۳ سمیناری به نام "چپ از نگاه امروز" در شبکه "زوم" برگزار کرد که محمدرضا نیکفر و علیرضا بهتویی سخنرانان آن بودند. هدف سمینار تا آنجا که به عنوان شنونده دریافتم، بررسی جایگاه عمومی چپ در جهان و در ایران بود. برای من نکته مورد توجه، بیشتر جایگاه امروز چپ‌های ایرانی، نگاهشان به گذشته خودشان و پایه‌های فکری و به بیانی، ایدئولوژی مشترک و روش تحلیل آنها بود تا دیدگاه‌شان در باره وضعیت چپ در جهان و یا تحلیل‌شان در باره ایران.

من به راستی انتظار بیشتری هم از سخنران‌ها و هم از شرکت‌کنندگان داشتم که تا آنجا که می‌شناختم از رهبران چپ و فدایی بودند. بدون آن که قصد جسارت به کسی داشته باشم، گمان من بر این بود که بیش از سی سال زندگی در اروپای آزاد (در منطقه‌ای که به گمان من پیشرفته‌ترین نقطه جهان در علوم اجتماعی است، یعنی اروپای مرکزی و شمالی) و با امکان دسترسی به همه گنجینه دانش و عمل اجتماعی بشر، تاثیر خود را بر اندیشه آنها گذاشته باشد و بر همان اساس که آنها همیشه خود را پیشرو، چپ و آلترناتیو دانسته‌اند، سخنان تازه‌ای بشنویم، متوجه تلاش و پویش فکری شویم که در این گونه شرایط برزخ مانند پیش می‌آیند، وقتی که ساختاری فرو می‌ریزد و باید بدیهی‌ها را به پرسش کشید و راهی جدید یافت.
سخنرانان تنها گزارش دادند که دیگران (چپ نو اروپایی و آمریکای جنوبی و غیره) چه فکر می‌کنند و چه می‌گویند. در باره این که چپ ایرانی چه فکر می‌کند و نگاهش به ایران چیست، سخن چندانی بیان نشد و یکی از شنوندگان هم به این کمبود اعتراض داشت. تمرکز سمینار بیشتر بر وضعیت خود چپ‌های ایرانی بود و این که چه می‌شود و باید کرد. محمدرضا نیکفر در سخنان خود تفکر "جعبه"‌ای را به همه چپ‌های ایرانی نسبت داد و این که این تفکر تحت تاثیر "مارکسیسم روسی" و "ماتریالیسم تاریخی"، جهان و سیاست خود را با کلیشه‌ها و به گفته او "جعبه"‌ها توضیح می‌داد. این که رومانتیسیسم نسبت به جنبش‌های رهایی‌بخش قرن بیستم وجود داشت، به نقش مذهب بها داده نشد و به امپریالیسم‌ستیزی بنیادگرایان مذهبی بیشتر بها داده شد و چپ‌ها هم‌سویی و تعامل با مذهبی‌ها داشتند نیز از جمله نکات مهم سخنان نیکفر بودند.
لینک این سمینار در یوتیوب وجود دارد و من بنا ندارم به گزارش آن بپردازم. من به محتوای سخنان در باره مسائل مشخص این چنینی توجه زیادی نداشتم. آن چه برای من مهم و دغدغه فکری من بود، ارزیابی مبانی فکری و ایدئولوژیک امروز چپ ایرانی بود و این که آنها در باره خود چه فکر می‌کنند و خود را کجا می‌بینند. به بیان نیکفر، آنها باید از "افسردگی" غالب بیرون آیند. حال گمان من بر این است که مشکل ژرف‌تر از افسردگی قابل‌فهم ناشی از شکست است.