بازپس‌گیری بیش از ۱۰,۰۰۰ مقاله پژوهشی در سال ۲۰۲۳/ ایران؛ رتبه هفتم ریترکشن جهان

در سال جاری تعداد مقالات بازپس‌گرفته شده ۲.۵ برابر شده است و کارشناسان درستی و صحت پژوهش می‌گویند که این تنها نوک کوه یخ است.

به گزارش ایسنا و به نقل از نیچر، در سال ۲۰۲۳ تعداد ریترکشن ثبت‌شده برای مقاله‌های پژوهشی از ۱۰ هزار مورد فراتر رفته و رکوردهای سال‌های گذشته را شکسته است. چرا که ناشران در تلاش برای از بین بردن انبوهی از مقالات ساختگی و تقلب‌ در داوری همترازان هستند. آنالیزهای انجام شده توسط «نیچر» نشان می‌دهد که در میان کشورهای بزرگ تولیدکننده پژوهش، عربستان، پاکستان، روسیه و چین؛ بیشترین نرخ ریترکشن را در دو دهه گذشته داشته‌اند.

بیشتر ریترکشن‌های سال ۲۰۲۳ مربوط به مجلات متعلق به «هنداوی» (Hindawi)؛ یکی از شرکت‌های فرعی انتشارات وایلی (Wiley) مستقر در لندن است. مجلات هنداوی در سال جاری تاکنون بیش از ۸ هزار مقاله را با استناد به عواملی همچون «نگرانی در مورد به خطر افتادن فرآیند بررسی همتایان» و «دستکاری سیستماتیک فرآیند انتشار و بررسی همتا»، کنار گذاشتند. این کار پس از بررسی‌های سردبیران داخلی مجله و کارآگاهان درستی و یکپارچگی علم که در هزاران مقاله سؤالاتی درباره متن نامنسجم و ارجاعات نامربوط مطرح کرده بودند، انجام شد.

بیشتر ریترکشن‌های هنداوی مربوط به شماره‌های ویژه آن بوده است. شماره‌های ویژه مجلات، اغلب توسط سردبیران مهمان نظارت می‌شود و به دلیل سوء استفاده کلاهبرداران از انتشار سریع مقالات بی‌کیفیت یا ساختگی، بدنام شده‌اند.

در ششم دسامبر (۱۵ آذرماه)، وایلی اعلام کرد که استفاده از نام تجاری هنداوی را به طور کل متوقف خواهد کرد. پیش از این نیز این انتشارات چهار عنوان هنداوی را در اواخر سال ۲۰۲۲ تعطیل کرده بود و همچنین انتشار شماره ویژه را نیز به طور موقت متوقف کرده بود. وایلی عناوین موجود را نیز دوباره با نام تجاری خود باز می‌گرداند. «متیو کیسنر» (Matthew Kissner)؛ مدیر اجرایی موقت وایلی گفته است که این ناشر در نتیجه مشکلات انتظار دارد که در این سال مالی ۳۵ تا ۴۰ میلیون دلار از درآمد خود را از دست بدهد.

یکی از سخنگویان انتشارات وایلی می‌گوید که این ناشر ریترکشن‌های بیشتری را پیش‌بینی کرده است (نگفتند چه تعداد)، اما این شرکت در نظر دارد که «شماره‌های ویژه همچنان نقش ارزنده‌ای در خدمت به جامعه پژوهشی ایفا می‌کنند». این سخنگو افزود که وایلی فرآیندهای دقیق‌تری را برای تایید هویت سردبیران مهمان و نظارت بر دست‌نوشته‌ها قرار داده‌است؛ صدها نفر از بازیگران بد را از سیستم حذف کرده است که برخی از آن‌ها نقش سردبیر مهمان را برعهده داشته‌اند و گروه یکپارچگی یا درستی پژوهش خود را گسترش داده است، همچنین «به دنبال راه‌های قانونی» برای به اشتراک‌ گذاشتن داده‌های مربوط به بازیگران بد با دیگر ناشران و ارائه‌دهندگان ابزارها و پایگاه‌های داده است.

مقالات ریترکت‌شده هنداوی ممکن است بیشتر مقاله‌های ساختگی بوده باشند، اما آن‌ها در مجموع بیش از ۳۵ هزار بار مورد استناد قرار گرفته‌اند. این موضوع را «گیوم کاباناک» (Guillaume Cabanac) دانشمند کامپیوتر دانشگاه تولوز فرانسه که مشکلات موجود در مقالات را ردیابی می‌کند، می‌گوید.

بازپس‌گیری‌ها و ریترکشن‌ها با سرعتی در حال افزایش است که از رشد انتشار مقالات علمی پیشی می‌گیرد و سیل ریترکشن امسال به این معنی است که تعداد کل بازپس‌گیری‌های اعلام شده تاکنون از ۵۰ هزار مورد گذشته است. اگرچه تحلیل‌ها پیش از این نشان داده بودند که بیشتر بازپس‌گیری‌ها به دلیل سوءرفتارهای علمی است؛ اما همیشه هم این‌گونه نیست. برخی از مقالات به دلیل این‌که نویسندگان خطاهای صادقانه خود را در کار کشف می‌کنند، توسط خود نویسندگان بازپس‌گرفته می‌شوند.

بزرگ‌ترین پایگاه داده جهان برای ردیابی ریترکشن‌ها که توسط سازمان رسانه‌ای «ریترکشن واچ» جمع‌آوری شده است، هنوز شامل تمام اسناد ریترکت‌شده در سال ۲۰۲۳ نیست. برای تحلیل و آنالیز روندها، «نیچر» حدود ۴۵ هزار مقاله ریترکت‌شده را که در این پایگاه داده شرح داده شده را با ۵ هزار مقاله ریترکت‌شده دیگر از هنداوی و دیگر ناشران ترکیب کرد.

افزایش نرخ ریترکشن

آنالیزهای انجام‌شده توسط نیچر نشان می‌دهد که نرخ بازپس‌گیری مقالات (نسبت مقالات منتشرشده در هر سال که بازپس‌گرفته می‌شوند)، در دهه گذشته بیش از سه برابر شده است و در سال ۲۰۲۲ این میزان از ۲ دهم درصد فراتر رفته است.

آنالیز نیچر نشان می‌دهد که در میان کشورهایی که در دو دهه گذشته بیش از ۱۰۰ هزار مقاله منتشر کرده‌اند، عربستان سعودی با ۳۰ مورد ریترکشن در هر ۱۰ هزار مقاله، بیشترین نرخ ریترکشن را دارد (بدون احتساب مقالات همایشی). (در این آنالیز اگر حداقل یک نویسنده مقاله در یک کشور وابستگی سازمانی داشته باشد، مقاله برای آن کشور محسوب می‌شود). اگر مقالات همایشی نیز محسوب شود، صرف نظر از همایش IEEE در نیویورک، چین با داشتن نرخ ریترکت بیش از ۳۰ مقاله ریترکت‌شده در هر ۱۰ هزار مقاله، پیشتاز می‌شود.

این آنالیز نشان می‌دهد که حدود یک‌چهارم تعداد کل ریترکشن‌ها، مربوط به مقاله‌های همایش‌ها و کنفرانس‌ها است که بخش عمده آن‌ها شامل پس‌گرفتن مقالات توسط IEEE است که در دو دهه گذشته بیش از۱۰ هزار مقاله از این قبیل را تهیه کرده است. IEEE ناشری با بیشترین تعداد ریترکشن بود. زمان ریترکشن مقالات را ثبت نمی‌کند، اما بیشتر موارد حذف‌شده بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱ منتشر شده‌اند.

اقدامات پیشگیرانه

«مونیکا استیکل» (Monika Stickel)، مدیر شرکت ارتباطات در IEEE می‌گوید که این مؤسسه فکر می‌کند که با اقدامات و تلاش‌های پیشگیرانه‌، تقریباً تمام مقالات ارسالی که با استانداردهای سازمان مطابقت ندارد را شناسایی می‌کند.

با این حال «کاباناک» و «کندرا آلبرت»؛ وکیل فناوری دانشکده حقوق هاروارد، در صدها مقاله منتشر شده در IEEE مسائلی همچون «عبارات شکنجه‌شده» (عبارت‌های عجیبی که برای فرار از ابزارهای شناسایی سرقت ادبی استفاده می‌شود)، تقلب در استناد و سرقت ادبی را یافته‌اند که پایگاه «ریترکشن واچ» اوایل سال جاری آن‌ها را گزارش داده است. «استیکل» می‌گوید که IEEE آن مقاله‌ها را ارزیابی کرده و کم‌تر از ۶۰ مورد از آن‌ها با استانداردهای انتشار مطابقت نداشته‌اند و تاکنون ۳۹ مورد از آنها ریترکت شده‌اند.

کاراگاهان یکپارچگی و درستی پژوهش می‌گویند: این ۵۰ هزار مورد ریترکشن ثبت‌شده یا بیشتر در سراسر دنیا، تاکنون تنها نوک کوه مقالاتی است که باید ریترکت شوند. تخمین زده می‌شود تعداد مقاله‌های تولیدشده توسط کارخانه‌های مقاله‌سازی (کسب‌وکاری که آثار جعلی و جایگاه نویسندگی را به دانشمندان می‌فروشد)، به تنهایی صدها هزار مورد باشد. این میزان به غیر از مقالات واقعی است که ممکن است از نظر علمی دارای نقص باشند. «دیوید بیملر» (David Bimler) کارآگاه یکپارچگی یا درستی پژوهش در نیوزلند که با نام مستعار «اسموت کلاید» نیز شناخته می‌شود، می‌گوید: «تولیدات کارخانه‌های مقاله‌سازی حتی اگر کسی آن‌ها را نخواند، مشکل‌ساز هستند؛ زیرا آن‌ها در مقاله‌های مروری همراه با سایر مقالات، جمع‌آوری می‌شوند و در ادبیات جریان اصلی (پیشینه تحقیقات) جای می‌گیرند».

انتهای پیام