گام های برداشته شده برای افزایش بودجه تحقیق و پژوهش کافی نیست

به گزارش خبرگزاری مهر، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی طی بیانیه‌ای ضمن گرامی‌داشت هفته پژوهش، تأکید کرد که هفته پژوهش نشانگر توجه به استقلال علمی کشور و ایجاد بستری مناسب برای رشد و بالندگی استعدادها، به‌عنوان میدانی برای بروز خلاقیت‌ها و مسیری امن برای دستیابی به توسعه و خودکفایی علمی است

مشروح این بیانیه به شرح زیراست:

بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیِم

«یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ، وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ»

خداوند کسانی را که ایمان آورده‌اند و کسانی را که علم به آنان داده شده درجات عظیمی می‌بخشد. (مجادله، ۱۱)

در دین اسلام علم و پژوهش از جایگاه والایی برخوردار است و در تمدن اسلامی دانشمندان نقش برجسته‌ای را ایفاء کرده‌اند و از طریق مرجعیت علمی دانشمندان مسلمان؛ غربی‌ها توانستند ریشه‌های تمدنی جدید خود را بنا نهند و دانشمندان مسلمان در ادوار مختلف تاریخ منشأ خدمات ارزنده بوده‌اند و تاریخ و تمدن اسلام و ایران مملوّ از دانشمندان و مفاخری چون ابن‌سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، غیاث‌الدّین جمشید کاشانی، خوارزمی، ابوریحان بیرونی و... است که پیشرفت علم در جهان وامدار ایشان است و مراکز علمی بزرگ جهان مانند جندی‌شاپور، ربع رشیدی، نظامیه، بیت‌الحکمه‌ها و... و. در تمدن علمی و فرهنگی اسلام و ایران شکل گرفته است.

پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و استقرار نظام مقدّس جمهوری اسلامی به‌ جای رژیم ستم‌شاهی پهلوی، تغییر و تحول بنیادینی را در عرصه‌های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و به‌ویژه علمی به وجود آورد و بار دیگر علم و دانش را در صدر امور قرار داد که نام‌گذاری هفته‌ای با عنوان هفته پژوهش نشانگر توجه به استقلال علمی کشور و ایجاد بستری مناسب برای رشد و بالندگی استعدادها، به‌عنوان میدانی برای بروز خلاقیت‌ها و مسیری امن برای دستیابی به توسعه و خودکفایی علمی است. طبق فرمایشات مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‌ای مدّ ظلّه العالی؛ پژوهش؛ محور اصلی حرکت‌های علمی و یکی از ضروریات پیشرفت علمی کشور است. در این راستا دفاع از دستاوردهای علمی دانشمندان ایرانی در زمینه‌های گوناگون وظیفه همگانی برای متولیان امر پژوهش در کشور است.

هفته پژوهش، فرصت مغتنمی است برای توجه بیشتر و تمرکز بهتر بر اضلاع گوناگون امر پژوهش در کشور به منظور اطّلاع از روندها و شناسایی وضعیت موجود و برنامه‌ریزی دقیق برای آینده است تا پژوهشگران، نخبگان و ذی‌نفعان ضمن برنامه‌ریزی و تداوم روند پژوهش بتوانند در راستای منویات و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی مدظلّه‌العالی، اقدامات موثّرتری را در دستور کار خود قرار دهند و گام‌های بلندتری را به سمت و سوی رفع نیازهای کشور عزیزمان ایران اسلامی بردارند.

در چهار دهه عمر با برکت انقلاب اسلامی؛ ایران در سایه توجهات رهبران حکیم خود توانسته است که علاوه بر رشد کمّی و کیفی دانش و تولیدات علمی، در رتبه‌بندی جهانی رتبه‌های بالای تولید علم را رقم زند و تعداد زیادی از دانشمندان عزیز ایرانی در زمره دانشمندان برتر و پر استناد جهان باشند و تعداد زیادی از مراکز علمی ایران نیز در جایگاه‌های برتر رتبه‌بندی‌های بین‌المللی باشند و کشور عزیز ایران که قبل از پیروزی انقلاب در نیازهای اولیه‌ای مانند خواندن و نوشتن افراد در سطح پایینی بود به لحاظ سرمایه انسانی، به کشوری با سطح دانشی بالا و افراد تحصیل کرده فراوان تبدیل شده است.

دانش‌بنیان شدن فعالیت‌های کشور از جمله اقتصاد از سایر برکات توجه به حوزه پژوهش بوده است که منجر به خودکفایی کشور در بسیاری از حوزه‌های دارای فناوری‌های بالا -علی‌رغم تحریم‌های ظالمانه- شده است.

این موفقیت‌ها جز با تدابیر دوراندیشانه رهبر معظم انقلاب مدظله‌العالی حاصل نمی‌شد و ایشان در طول ادوار مختلف مأموریت‌ها مهمی مانند جنبش نرم‌افزاری و نهضت تولید علم، جهاد علمی، نقشه جامع علمی کشور و... را مورد توجه قرار داده‌اند و اهمیت علم و پژوهش در نگاه راهبردی ایشان تا آن حدّ است که اوّلین توصیه خود در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را به علم و پژوهش اختصاص داده‌اند و در این فرصت قدردان این نگاه حکیمانه هستیم و ان‌شاءالله در پرتو این نگاه توفیقات جریان علمی در ایران اسلامی روزافزون خواهد بود.

امّا در کنار این توفیقات و علی‌رغم تأکیدات رهبر معظم انقلاب در موضوع «افزایش بودجه تحقیق و پژوهش به حداقل ۴درصد تولید ناخالص داخلی»، متأسفانه گام‌های برداشته شده در این زمینه کافی نبوده است و تمام توفیقات ذکر شده در فوق، با اندک سهم بودجه پژوهش در کشور پیش رفته است و شایسته است نهادهایی مانند مجلس شورای اسلامی و سازمان برنامه و بودجه برای تحقّق این مطالبه رهبر معظم انقلاب تدبیر و تلاش داشته باشند.

البته وابستگی پژوهشگاه‌ها به منابع مالی دولتی مناسب نیست و باعث دیوان‌سالاری شده و دیوان‌سالاری رقیب استقرار نظام علمی است. تمرکزگرایی و فقدان شبکه پژوهشی در کشور اشکال دیگری در حوزه پژوهشگاه است. با حکمرانی پژوهشی در پژوهشگاه‌های کشور و ایجاد الگوی حکمرانی در پژوهشگاه و مشخص شدن سهم بودجه پژوهشگاه‌ها در این حکمرانی، می‌توان به ساختاری دست یافت که در بستر آن تولید دانش و اندیشه صورت پذیرد. در این مسیر باید نظام مسائل را مشخص کرده و در اختیار مراکز پژوهشی و پژوهشگران قرار گرفته و در پژوهش‌ها، کتب، تحقیق‌ها و پایان‌نامه‌ها کاربست پیدا کند.

از دیگر تدابیر در این حوزه توجه به افزایش سهم پژوهش در بخش‌های غیر دولتی است که باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود تا بخش‌های خصوصی که سهم بالاتری از منابع خود را به حوزه‌های علم، پژوهش و دانش می‌دهند و در رشد و پیشرفت علمی کشور مشارکت می‌کنند بتوانند از فرصت‌هایی برای تشویق بهره‌مند شوند.

همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت علمی و فناوری و مراکز پژوهشی مختلف در حوزه پژوهش، تأسیس پژوهشگاه‌های موضوع‌محور متناسب با نیازهای کشور در حوزه‌های مختلف، ایجاد پارک‌های علم و فناوری متناسب با اولویت‌های پژوهشی کشور، تشکیل شرکت‌های دانش‌بنیان و سوق دادن پژوهش‌ها به سمت عملیاتی شدن و ارتباط مناسب‌ جامعه با صنعت از اقدامات اساسی در روند کاربردی ساختن پژوهش محسوب می‌شود که شورای عالی انقلاب فرهنگی به این مسأله توجه ویژه‌ای دارد.

در پایان ضمن گرامیداشت یاد و خاطره تمام شهدای علم و فناوری و تأکید بر ادامه راه پرافتخار ایشان و ارج نهادن به جایگاه والای پژوهش و مقام پژوهشگر و گرامیداشت هفته پژوهش، برای همه پژوهشگران، استادان، طلّاب، دانشجویان و نخبگان کشور، توفیقات روزافزون ایشان در راستای آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی مسألت داشته و ان‌شاءالله با عمل به توصیه‌های راهبردی رهبر معظم انقلاب در مسیر تمدن نوین اسلامی قرار گرفته و شاهد باشیم که با ظهور حضرت مهدی موعود (عج) علوم بشری به بالاترین حدّ پیشرفت و تکامل خود برسد.

اللّهُمَّ إنّا نَرغَبُ إلَیکَ فی دَولَةٍ کَریمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الإِسلامَ وأهلَهُ