آشنایی با امیر جدید کویت؛ ماجرای اولین پرونده امنیتی در ارتباط با ایران چه بود؟

رسول سلیمی: شیخ نواف الاحمد الصباح، امیر کویت روز شنبه پس از طی یک دوره بیماری که ماه گذشته میلادی با بستری‌شدن وی در بیمارستان همراه بود در سن ۸۶ سالگی درگذشت. وی در حالی سه سال بر کویت ریاست کرد که این کشور نفت‌خیز حوزه خلیج‌فارس در طول زمامداری او با بحران‌ها و مناقشات سیاسی مکرر روبرو شد.

شیخ نواف که به‌تازگی درگذشت در سال ۲۰۰۶ توسط برادرناتنی خود شیخ صباح الاحمد الصباح به‌عنوان ولیعهد منصوب شد و بعد از آنکه وی سپتامبر ۲۰۲۰ در سن ۹۱ سالگی درگذشت سکان هدایت کشورش را در دست گرفت و امیر کویت شد.

پادشاه جدید کویت پیش‌تر و در ۸ اکتبر ۲۰۲۰ ریاست آژانس امنیت دولتی کویت را عهده‌دار شده بود. او پسر هفتم شیخ «الاحمد الجابر الصباح» حاکم اسبق کویت است. شیخ مشعل تحصیلات خود را در مدرسه «المبارکیه» آغاز کرد که اولین مدرسه نظامی کویت به شمار می‌رود و بعد از آن در رشته علوم نظامی در دانشکده «هندون» انگلیس مشغول به تحصیل و در سال ۱۹۶۰ میلادی از آن فارغ‌التحصیل شد. وی بعد از فارغ‌التحصیلی، وارد وزارت کشور کویت شد و پس از طی‌کردن مناصب مختلف در سال ۱۹۶۷ به‌عنوان رئیس بخش پژوهش‌های عمومی انتخاب شد که بعدها و با تلاش‌های وی این بخش به‌عنوان «دستگاه امنیت کشور» نام‌گذاری شد. در ۱۳ آوریل ۲۰۰۴ شیخ مشعل به‌عنوان نایب‌رئیس گارد ملی با درجه وزیر انتخاب شد. امیر جدید کویت همچنین ریاست افتخاری انجمن خلبانان و مهندسان هوانوردی کویت و ریاست دیوان شعرای نبطی را نیز در کارنامه خود دارد.

>>>بیشتر بخوانید:

نگاهی به زندگی آرام و بی‌حاشیه امیر کویت/ مهمترین میراث نواف در سیاست خارجی چه بود؟

مراسم تشییع امیر کویت برگزار شد

چگونگی انتخاب امیر و ولیعهد در کویت

ناظران سیاسی می‌گویند امیر جدید کویت نقش‌برجسته‌ای در افزایش توانایی‌ها و عملکرد کارکنان آژانس در دوران تصدی خود به‌عنوان رئیس گارد ملی کویت داشته و بهبود قابل‌توجهی در عملکرد نهاد نظامی - امنیتی به وجود آمده است.

در همین راستا وب‌سایت رسمی ولیعهد کویت در توضیح چگونگی انتخاب امیر و ولیعهد در کویت گزارش داده که انتصاب ولیعهد به پشتوانه قانون اساسی دولت کویت صادر شده که بیان می‌کند «کویت یک امارت ارثی در فرزندان مرحوم شیخ مبارک الصباح» است. ولیعهد باید حداکثر در عرض یک سال از تصدی امیر جدید منصوب شود و انتصاب او باید به دستور امیر و اعلام وفاداری به مجلس ملی انجام شود تا در یک جلسه ویژه با تصویب اکثریت اعضای تشکیل‌دهنده مجلس رسمیت پیدا کند.

بر مبنای قانون اساسی کویت درصورتی‌که به هر دلیل ولیعهد انتخاب نشد، امیر باید حداقل سه نفر از فرزندان خود را به‌عنوان ولیعهد به مجلس توصیه کند و مجلس شورای ملی باید با یکی از آنها به‌عنوان ولیعهد بیعت کند. ولیعهد باید منطقی و عاقل و پسر مشروع والدین مسلمان خود باشد.

سلامت رهبران کویت همچنان یک موضوع حساس در این کشور خاورمیانه‌ای است که هم مرز با عراق و عربستان سعودی است و درگیری‌های قدرت داخلی را در پشت درهای کاخ پنهان می‌کند. چه آنکه در کشور همسایه عربستان سعودی، ملک سلمان ۸۷ساله، حکومت روزانه کشورش را در دست پسر ۳۸ساله اش محمد بن سلمان قرار داده است و این موضوع حساسیت‌هایی را در کشوری همچون کویت ایجاد کرده که تاکنون ولیعهدها از افرادی با سنین بالا انتخاب شدند و منازعه قدرت بین جوانان خانواده امیر کویت پنهان باقی‌مانده و هنوز علنی نشده است.

اولین مواجهه امیر جدید کویت با ایران

شیخ مشعل امیر جدید کویت حدود هفت سال قبل، مدیریت پرونده‌ای مهم و امنیتی را که ایران و حزب‌الله را به گروهی مسلح مرتبط می‌کرد، بر عهده داشت. او در معاونت گارد ملی کویت به طور مستقیم پرونده موسوم به العبدلی را که کویت مدعی ارتباط یک گروه مسلح کویتی با ایران بود، هدایت می‌کرد.

همان زمان ایرنا به نقل از وزارت کشور کویت در مردادماه ۹۴ (اگوست ۲۰۱۵) گزارش داد که کویت یک گروه مسلح برانداز را به همراه مقادیری سلاح و مهمات در منطقه «العبدلی» این کشور بازداشت کرده و ادعا می‌کند که با ایران و حزب الله لبنان در ارتباط بوده اند. اظهاراتی که همواره ایران آن را بی اساس دانست و این پرونده به تیرگی روابط دیپلماتیک هر دو کشور منجر شد.

در ماه آگوست (مرداد/شهریور) ۲۰۱۵ کویت مدعی شد که این گروه را متلاشی کرده و مقادیری اسلحه، مهمات و مواد منفجره از آنها ضبط کرد. در این ارتباط ۱۴ نفر در نهایت بازداشت و به حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شدند. آن زمان خبرگزاری مهر به نقل از الجزیره گزارش داده بود، یک منبع دولتی کویت دو دیپلمات ایرانی را به ارتباط با گروه «العبدلی» متهم کرده است. اتهاماتی که سردی روابط بین ایران و کویت را به مدت هفت سال استمرار داد.

عادی‌سازی روابط ایران و کویت بعد از هفت سال

در این سال ها کویت نیز با استقبال از جلسات گروه های تجزیه طلب ایرانی همچون گروه الاحوازیه که در دیدار «مرزوق الغانم» رئیس پارلمان کویت با «حکیم الکعبی» عضو این گروه چالش برانگیز شد به بحران دو کشور دامن زد. بحران دیپلماتیک بین کویت و ایران تا دولت سیزدهم ادامه یافت و کویت بعد از هفت سال، به تهران سفیر فرستاد و بدر عبدالله المنیخ، سفیر جدید کویت در ایران، در مرداد۱۴۰۱ در دیدار با حسین امیرعبداللهیان، رونوشت استوارنامه‌اش را به وزیر خارجه کشورمان تقدیم کرد. بدر عبدالله المنیخ از دیپلمات‌های وزارت خارجه کویت است که پیش از در سمت‌هایی چون «دبیر اول سفارت کویت در لندن» و «سفیر کویت در آفریقای جنوبی» مشغول به کار بوده است. او همچنین چند سال معاون نماینده دائم کویت در سازمان ملل بود.

شیخ مشعل در حالی امیر جدید کویت شد که عادی‌سازی روابط ایران با این کشور در زمان پادشاه قبلی به انجام رسید. مسـئله تجـارت دو کشـور هیچــگاه از ۳۰۰ میلیــون دلار فراتــر نرفتــه و همیــن رقــم هــم بــه واســطه تحریم‌هــا علیــه ایــران بــا کاهــش ۵۰ درصـدی روبـه‌رو بـوده اسـت. بـا وجـود این، ظرفیت‌های فراوانـی در حـوزه تجـارت و انـرژی وجـود داشـته اسـت کـه بـه دلایـل عمدتاً غیراقتصـادی بـه فعـل در نیامـده‌اند.

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در سال ۱۴۰۱ گزارش داده بود روابط اقتصادی و تجاری ایران و کویت تابع موضوعات سیاسی در سطح منطقه همچون روابط ایران و آمریکا و ایران و عربستان مربوط است؛ هر چند کویت سیاست بی‌طرفی فعال در منطقه را در پیش گرفته و کوشیده به عنوان میانجی در روابط بازیگران منطقه ایفای نقش کند با این حال ماهیت روابط کویت با ایالات متحده و عربستان همواره محدودیت‌هایی را در زمینه توسعه روابط با ایران پیش روی این کشور قرار داده است.

ناظران سیاسی امید دارند با تغییر سیاست‌های ایران و عربستان و تنش‌زدایی از روابط دو کشور به‌واسطه چین چشم‌انداز روشن‌تری برای ارتقای روابط اقتصادی دو کشور قرار گیرد. چه آنکه همان زمان اتاق ایران نکات زیر را به‌عنوان راهکار عملی برای گسترش تعاملات اقتصادی ایران و کویت پیشنهاد داده بود که می‌تواند فصل جدیدی از روابط را با امیر جدید کویت آغاز کند:

۱- تمرکز تعاملات تجاری و اقتصادی با کویت در منطقه آزاد اروند با هدف احیای بنادر ایرانی حاشیه اروندرود

۲- تجهیز شناورهای ایرانی به ابزارهای مکان‌یابی با هدف برآوردن استانداردهای مورد نظر کویت برای ورود شناورهای ایرانی

۳- تشکیل منظم جلسات کمیته مشترک کنسولی ایران و کویت برای بر طرف کردن مشکلات موجود در خصوص ویزا

۴- اقناع کویت در خصوص تأسیس کنسولگری در استان خوزستان

۳۱۱۲۱۳