فراز و فرودهای شاعر انقلابی مستند شد/ یک زندگی کوتاه و چالشی

محمدصالح حجت‌الاسلامی کارگردان و تهیه‌کننده فیلم مستند «مشت در نمای درشت» درباره ساخت این فیلم مستند به خبرنگار مهر گفت: مراحل تولید این فیلم بلافاصله بعد از اکران فیلم حبیب‌الله صادقی با عنوان «هنرمند واحد ۵» در جشنواره شانزدهم «سینماحقیقت» شکل گفت. با مراجعه به لیست چند ده نفره از هنرمندان بزرگ انقلابی که دیگر در میان ما نیستند و کار مستند جدی در مورد آنها انجام نشده است و با توجه به نزدیک بودن بیستمین سالگرد درگذشت زنده یاد سیدحسن حسینی یکی از شعرای بزرگ انقلاب، تصمیم بر آن شد که به این شخصیت مهم و البته پیچیده با ویژگی های هنری، شخصیتی و تاریخی بپردازیم.

وی ادامه داد: همین پیچیدگی‌ها باعث سخت شدن کار ما شد چون اصرار داشتیم هر آن‌چه می‌گوییم مستند بر اسناد و شواهد قطعی به ویژه از کلام و آثار سیدحسن حسینی باشد. از همین رو این مستند توان و انرژی زیادی از ما گرفت.

وی افزود: در این مسیر حامد صلاحی که دکترای ادبیات دارد و فردی شناخته شده در این عرصه است و پایان نامه اش هم در مورد سیدحسن حسینی، سلمان هراتی و قیصر امین‌پور بوده و برخی از این شعرای بزرگ را از نزدیک درک کرده است، کمک شایانی به ما کرد. همچنین بسیاری از ادیبان و شعرا نیز چه در مقابل دوربین و چه به صورت تلفنی یا حضوری و شفاهی ما را در پروسه پژوهش همراهی و کمک کردند.

حجت‌الاسلامی توضیح داد: پس از پژوهش میدانی و کتابخانه‌ای که ده‌ها کتاب و صدها مقاله علمی و بریده‌های جراید و مطالب آنلاین را در بر می‌گرفت، با به دست آوردن تایم لاین دقیقی از زندگی سیدحسن حسینی به سراغ تولید فیلم رفتیم. حتی در این راستا جدای برخی از اعضای خانواده آن مرحوم، با تنی چند از دوستان دوره نوجوانی او نیز در محله زیست کودکی‌اش صحبت کردیم که بخشی از تصاویر آن در فیلم موجود است. فراز و فرودهای فیلم کاملا بر اساس روند زندگی کوتاه و چالشی این شاعر شکل گرفته است.

وی تصریح کرد: ما در این فیلم گفت‌وگومحور، تصاویر آرشیوی متعدد و بعضا نایاب ارایه کردیم که از میان بیش از ۱۵۰ ساعت منابع مختلف تامین شده‌اند. در عین حین گفت‌وگوها نیز بخش‌های منتخبی از میان ده‌ها ساعت گفت‌وگوی تصویری ضبط شده، هستند که در برخی از موارد برای اتصال اپیزودهای موضوعی فیلم که البته عموما تاریخی نیز هستند از حضور یک بازیگر در مقام یک پژوهشگر جوان بهره برده‌ایم و به همین بهانه در کنار نمایش تصاویر آرشیوی سیدحسن حسینی از کودکی تا آخرین روزهای حیات، در جای جای این فیلم تعمدا به نشان دادن عناوین کتاب غالبا نایاب و ارزشمند سیدحسن حسینی اقدام کرده‌ایم تا مخاطب بعد از تماشای فیلم و دریافت اطلاعات در مورد این شاعر تشنه مطالعه آثارش نیز بشود و بداند که به دنبال چه چیزی باید بگردد تا به نوعی کم کاری ناشران و افراد مسئول نشر آثار سیدحسن حسینی که باعث ایجاد بازار سیاه و قیمت‌های گزاف روی کتاب‌های این شاعر شده‌اند، به نحوی جبران شود.

کارگردان «هنرمند واحد ۵» در ادامه درباره ساختار فیلمش توضیح داد: ساختار «مشت در نمای درشت» یک فیلم مستند اتوبیوگرافی مصاحبه‌محور همراه با تصاویر آرشیوی بعضا دیده نشده و نایاب از سیدحسن حسینی است که به صورت اپیزودیک با محوریت تایم لاین دقیق زندگی آن زنده‌یاد از تولد تا پس از مرگ ساخته شده است. این اپیزودها توسط یک بازیگر در نقش یک پژوهشگر جوان به هم متصل شده‌اند که کار بسیار سختی را برعهده داشته است و پیوستنش به این پروژه، خود ماجرای جالبی است؛ انگار که سیدحسن حسینی، دوستان دیده و نادیده و قابل اعتماد خود را برای تولید این اثر فراخوانده است. در ابتدا قرا بود صحنه های بازسازی با داستان و کاراکتری دیگر اجرا شود اما در اجرا آن بازسازی‌ها، جواب نداد و سناریو تغییر کرد و نقش پژوهشگر به فیلم اضافه شد. از آنجایی که کار تولید اصلی انجام شده بود، قرار بر این شد که بازیگر ما به رقم توانایی و مهارت بالا در بیان، هیچ دیالوگی نداشته باشد و یک ابزار اصلی انتقال حس را از دست داد اگرچه که زمان‌های حضور این بازیگر با صدای حنجره طلایی بهروز رضوی همراه است.

وی افزود: محمد نوروزی فرسنگی، خود شاعر، بازیگر و مدرس تئاتر است و فرزند مرحوم نوروزی فرسنگی شاعری که هم‌دوره سیدحسن حسینی بوده، است و بر همین اساس، با علاقه‌ای مضاعف در این اثر حضور پیدا کرد و چون شناختی کامل از سیدحسن حسینی داشت ایفای نقش در این اثر را ادای دینی به پدرش و یکی از شعرای محبوبش می‌دانست.

حجت الاسلامی عنوان کرد: در سوی دیگر، فیلم جدای از لوکیشن‌های پرتعداد، از یک انسجام و طراحی متفاوت نوری برخوردار است که فیلمبردار جوان این کار پس از آشنایی با شخصیت سیدحسن حسینی در پیش تولید و مشورت با بنده، تصمیم به اجرای آن گرفت و تلاش کرد کاری در حد توان و در شان سیدحسن حسینی ارایه دهد تا زیبایی بصری نیز برای مخاطبان فیلم تامین شود.

وی همچنین درباره دیگر ویژگی‌های فیلم «مشت در نمای درشت» بیان کرد: از دیگر ویژگی‌های فیلم، ساخت موسیقی اختصاصی توسط محمد فرشته‌نژاد است که در کنار ساخت موسیقی، دستی بر شاعری، خوانندگی و نوازندگی نیز دارد و اتفاقاً در دهه شصت و هفتاد، خواننده سرودهایی با اشعار سیدحسن حسینی بوده است.

حجت الاسلامی در پاسخ به پرسشی درباره حضور در جشنواره «سینماحقیقت» و بخش خارج از مسابقه این جشنواره نیز توضیح داد: برای من بر اساس رویکردی که در آثارم در پیش گرفته‌ام، یعنی معرفی شخصیت‌های فرهنگی و هنری توانمند و مهجور به مثابه قهرمان و سرمایه ملی، حضور در این رویداد سینمایی با مخاطبانی علاقه‌مند و کنجکاو و حضور رسانه‌های تیزبین مایه افتخار است اما از آن‌جایی که معتقدم فیلم‌هایی از قبیل این فیلم، جدای از کارگردانی می توانند دست‌کم در چندین بخش مانند پژوهش، تدوین، بازیگری، فیلمبرداری و موسیقی قابل تامل مورد توجه داوران قرار بگیرند برایم لذت‌بخش‌تر بود تا زحمت همکاران عموما جوان و آینده‌دارم در یک فضای رقابتی سنجیده و ارزیابی شود.

وی در پایان گفت: طبیعتا من نیز در یک اثر سینمایی فرم و محتوا را جدای از هم نمی‌بینم اما معتقدم که هر فرمی اگر متناسب با محتوا و امکانات خودش انتخاب و سنجیده شود یا حداقل در لیست رقابت قرار بگیرد، مانع پرداختن کارگردان‌ها به موضوعات سخت با بودجه و امکانات محدود نمی‌شود وگرنه اگر ملاک حضور در جشنواره «سینماحقیقت» و تاکید بسیار بر پارامترهای فرمی و ساختاری باشد، آن‌وقت ممکن است پرداختن به چنین موضوعاتی از لیست علایق فیلمسازان خارج شود و بسیاری از حقایق ناگفته بماند که این از نام و هدف جشنواره «سینماحقیقت» به ویژه بخش‌هایی چون بخش «آوینی» که مشخصاً به آثار انقلابی و دفاع مقدسی و مقاومتی تعلق دارد، فاصله می‌گیرد.

مستند سینمایی «مشت در نمای درشت» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمدصالح حجت‌الاسلامی و محصولی از مرکز هنری رسانه‌ای سلوک است که اولین نمایش آن در اولین روز بخش نمایش ویژه هفدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» بود. «مشت در نمای درشت» نمایی سینمایی از فراز و فرودهای زندگی هنری و حرفه‌ای سیدحسن حسینی شاعر است که از زبان خود، خانواده، دوستان و همکارانش روایت می‌شود.