عقب‌نشینی سواحل ترکمنستان؛ آیا زنگ خطر برای کشورهای حاشیه دریای خزر به صدا درآمده است؟

او درباره بنادری که در سواحل خلیج‌ کوچک «ترکمن‌باشی» واقع در غرب ترکمستان فعال بودند، می‌گوید: «من بین بندر ترکمن‌باشی و بندر «حازار» رفت و آمد داشتم. اما یکسال است که به دلیل خشک شدن خزر دیگر نمی‌توانیم به کارمان ادامه بدهیم.»

بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد که در برخی شهرهای ساحلی این منطقه، آب تا صدها متر عقب‌نشینی کرده است. اما این تغییرات اقلیمی تنها فعالیت کشتی‌ها یا زندگی در حاشیه آب را تحت تاثیر قرار نداده، بلکه به قلب اقتصاد ترکمنستان نیز ضربه زده است.

علت تداوم کاهش سطح آب خزر در این مناطق هنوز به طور کامل روشن نیست؛ با این وجود دانشمندان می‌گویند که تغییرات آب و هوایی در این میان نقش جدی ایفا می‌کند.

نظر مرادوف، دانشمند اهل ترکمنستان، کاهش سطح آب دریا در این منطقه را ناشی از «حرکات زمین ساختی و زیمن‌لرزه‌هایی» می‌داند که بستر دریا را تغییر می‌دهند.

به گفتۀ او، سطح آب دریا پیش از این در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۸۰ میلادی نیز کاهش یافته بود اما دوباره بالا آمده است. با این وجود تاکید می‌کند که اکنون تغییرات آب و هوایی نیز بر این پدیده تاثیر می‌گذارند.

در سال ۲۰۲۱ میلادی یک مطالعه پیش‌بینی کرده بود که سطح آب خزر تا سال ۲۱۰۰ میلادی احتمالا بین ۸ تا ۳۰ متر دیگر کاهش یابد.

ترکمنستان، یکی از پنج کشور حاشیه دریای خزر است که به همراه جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ایران و روسیه بطور مشترک از منابع آن استفاده می‌کنند و همه این کشورها نیز تا حدودی تحت تأثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته‌اند.

• اهمیت استراتژیکی دریای خزر برای روسیه در حمله موشکی و جنگ اوکراین
• ترکیه: انتقال گاز جمهوری آذربایجان از دریای خزر به ایتالیا آغاز شد
• روسیه در قفقاز و خزر با مشارکت ایران رزمایش‌ برگزار می‌کند

تصاویر ماهواره‌ای ثبت شده از جنوب خلیج «ترکمن‌باشی» و در نزدیکی شهر ساحلی «حازار»  حاکی از آن است که ساحل تا حدود ۸۰۰ متر عقب‌نشینی کرده است. 

شهر حازار(Hazar) یا خزر یا چهارکان شهری است که در شبه‌جزیره چهارکان ترکمنستان جای گرفته و جزئی از استان بلخان این کشور به‌شمار می‌رود.

مقامات محلی نیز مجبور به ساخت اسکله جدیدی در این منطقه شدند زیرا اسکله‌های قدیمی دیگر به اندازه کافی عمیق نیستند.

ساکنان محل می‌گویند که عقب‌نشینی آب تا جایی است که اکنون حتی در زمان وقوع طوفان، دیگر آب به خانه‌های ساحلی نمی‌رسد.

عقب‌نشینی ساحل حتی زیرساخت‌های دریایی بندر «ترکمن‌باشی» را که یکی از بنادر بزرگ آسیای مرکزی محسوب می‌شود و فعالیتش برای تجارت بین اروپا و آسیا حیاتی است، تهدید می‌کند.

درست مقابل این بندر در آنسوی دریای خزر نیز شهر باکو، پایتخت کشور نفت‌خیز آذربایجان قرار دارد.

افت قابل توجه سطح آب، رشید مرداف وزیر خارجه ترکمنستان را بر آن داشت که در این باره هشدار دهد و در سخنرانی اخیر خود زنگ خطر را برای کل منطقه به صدا درآورد.

او در ماه اوت گفت: «سطح آب دریای خزر در ۲۵ سال گذشته، تقریباً دو متر کاهش یافته است و عقب‌نشینی دریا در سال‌های اخیر مشهود بوده است. دریا صدها متر از سواحل پیشین خود دور شده است و در شمال خزر این فاصله حتی بیشتر است.»

کشور قزاقستان نیز به تازگی برخی از نگرانی‌های ترکمنستان را تکرار کرده؛ بویژه آنکه این کشور برای صنعت نفت و گاز خود به دریا وابسته است.

کاهش سطح آب به همراه افزایش دما، زندگی جانوران دریای خزر از جمله فوک‌ها را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

«قاسم ژُمارت توکایف» رئیس جمهوری قزاقستان به تازگی با اشاره به جدی بودن این بحران اعلام کرد که قزاقستان یک موسسه تحقیقاتی برای مطالعه خزر ایجاد خواهد کرد.