روایت مقاومت در سینما‌حقیقت

سینما به‌واسطه نقش تعیین‌کننده و نافذی که در تقویت یا تغییر افکار عمومی دارد، یکی ازبی‌بدیل‌ترین و قدرتمندترین ابزار دست دولتمردان است. ابزاری منحصر‌به‌فرد که امروزه در بسیاری از کشورها برای بسترسازی و عملیاتی کردن برنامه‌ها و راهبردهای کلان ملی و بین‌المللی از آن بهره‌گیری می‌شود.در ایران نیز سینما گرچه کند و با وقفه‌ چند دهه‌ای به این مقوله ورود کرد اما تاثیرگذار ظاهر شد و زیر لوای سبکی خاص به نام سینمای مقاومت، رشد و نمو پیدا کرد و به مرور تاثیرش را در جامعه نشان داد. ژانری انحصاری که تمام تلاشش این بود از روی دست کسی ننویسد و به هویت، تاریخ، باور و عقیده پایبند باشد و الگوسازی کند.سینمای مقاومت در دهه‌ اخیر رشد چشمگیری داشته و از فیلم‌های بلند و کوتاه سینمایی تا آثار مستند را شامل می‌شود. در این زمینه کمپانی‌هایی همچون اوج، سوره و ... هم هر ساله آثار متعددی می‌سازند و در جشنواره‌های کشور نیز همواره شاهد حضور چند اثر با این موضوع هستیم. جشنواره حقیقت یکی از مهم‌ترین جشنواره‌هایی است که بر سینمای استراتژیک همواره تاکید داشته و با حضور کارگردانان جوان و خوشفکری که نگاهی عمیق بر جریان‌های ناملموس و پشت پرده جهان استعمارگر دارند، تلاش می‌کند مخاطب را با وقایع بکر و دیده‌نشده سال‌ها مبارزه در مسیر دفاع از آرمان‌های ایرانی- اسلامی آشنا کند.

بازنمایی تاریخ

گذشته را چراغ راه آینده می‌دانند و به همین دلیل هم، کشوری را در توسعه موفق می‌دانند که مردمش با گذشته خود و اتفاقات آن آشنایی داشته باشد. متاسفانه با وجود جایگاه و اهمیت شناخت تاریخ و تاریخ‌سازان، تا دهه قبل اندک فیلمسازی بر آن متمرکز بود. در سال‌های اخیر تمرکز جدی بر بازنمایی تاریخ ایران شده است. در جشنواره حقیقت سه اثر با همین تفکر اکران می‌شود.

پرتره‌ای برای گل بی‌بی
سرزمین ایران به سبب پهناوری و وجود اقوام و فرهنگ‌های مختلفی که سرشار از خرد و معرفت و دلاوری و وطن‌دوستی و ایمان است، به همان اندازه مملو از مضامین و سوژه‌هایی است که می‌تواند دستمایه آثار هنری و ادبی، از قصه و شعر و ترانه و نقاشی گرفته تا فیلم‌های مستند و داستانی و سریال قرار گیرد. یکی از نقاط مهم کشورمان که به سبب بصری و آیین‌های بومی و آداب و سنن و خصوصیات جغرافیایی و اقتصادی و نیز رشادت‌های مردمانش، از قابلیت‌های فراوانی برای ساخت فیلم‌های داستانی و مستند برخوردار است، استان سیستان و بلوچستان است. محمدعلی درخشانی پس از مستند «خاک، آب، آتش» که با تمرکز بررسوم وحرفه دیرینه سفالگری کلپورگان اقوام بلوچ استان سیستان و بلوچستان ساخت، مستندی دیگر از این استانش را کانون توجه قرار داده و به بررسی زندگی «گل‌بی‌بی» یکی از مبارزان این خطه در خلال جنگ جهانی اول با استعمارگران انگلیسی پرداخت.  محمدعلی رخشانی که با آثاری چون «نسل سوم»، «جایی برای زندگی»، «خاک، آب، آتش»، «مهتاب»، «سچکان» و «اسکو» خود را به عنوان یک مستندساز حرفه‌ای به دنیای فیلمسازی معرفی کرده و تاکنون لوح افتخار بهترین مستند تاریخی از پنجمین جشنواره مستند سینما حقیقت برای فیلم مستند «حماسه تیس»، دیپلم افتخار نهمین جشنواره مستند سینما حقیقت برای فیلم مستند «نسل سوم» جایزه بهترین فیلم مستند در شانزدهمین جشن خانه سینما برای فیلم آک آپ آس، جایزه بهترین کارگردانی مستند و بهترین فیلم کوتاه مستند در سی و یکمین جشنواره فیلم محیط‌زیست فرانسه برای فیلم موکان در کارنامه دارد، با می‌مات نیز امیدوار برای دریافت جایزه در بخش شهید آوینی است.

سایه قشقایی‌ها بر سر ارتش انگلیس 
ارتش انگلیس سال۱۹۱۶ در اواخر دوران قاجار ارتشی نظامی به فرماندهی افسران انگلیسی تشکیل می‌دهد یعنی رسما نیروی انگلیس بدون اجازه دولت در شیراز ارتش تشکیل می‌دهد و کل جنوب کشور را از نظر نظامی در اختیار می‌گیرد. مردم فارس از جمله صولت‌الدوله قشقایی و ناصر دیوان کازرونی با حکم جهاد سیدعبدالحسین لاری، علیه انگلیسی‌ها قیام می‌کنند و بقیه مبارزان جنوب هم به آنها می‌پیوندند و با انگلیس مبارزه می‌کنند. این درونمایه مستند «تفنگداران جنوب» عنوان مستندی تاریخی از علی بلندنظر است که با تمرکز بر حماسه مبارزان قشقایی با انگلیسی‌ها ساخته شد.علی بلندنظر پس از موفقیت در دو مستند اجاق و طاووس‌ها پرواز نمی‌کنند که هر دو بر رویدادهای استان فارس متمرکز بودند و جوایز متعددی را نیز در جشنواره‌های مختلف از آن خود کردند، حالا با تفنگداران جنوب در تلاش است شمه‌ای دیگر از تاریخ پر از دلاورمردی، وطن‌پرستی و ایثار مردم این خطه را به تصویر کشد.

دکتر ايرانی در اردوگاه کار اجبارى
ایران به‌واسطه موقعیت جغرافیایی خاص و استراتژیکش همواره مورد تهدید ابرقدرت‌ها بوده است به همین دلیل هم قدم به قدم ایران در هماره تاریخ شاهد مبارزات مردم و خلق اتفاقات و قصه‌های ویژه و منحصر به‌فرد بوده است. مهدی حاجی یوسف در 
«اُ-۳۲۴» راوی یکی از همین قصه‌هاست.او که شاگرد مسعود جعفری‌جوزانی است، در حین فیلمبرداری از پشت صحنه سریال «چشم باد» به پرونده پزشکی به نام عطاءا... صفوی یکی از بازماندگان اردوگاه کار اجباری استالین برخورد می‌کند. او زمانی که در دوران متفقین کمونیست بود به اتحاد جماهیر شوروی رفته و حدود ۹ سال به جرم جاسوسی در اردوگاه کار اجباری مانده بود. این ایده دستمایه اثر حاجی یوسفی قرار می‌گیرد و با آن تلاش می‌کند برخی وقایع جنگ جهانی دوم را به تصویر کشد.

مبارزه با ضد انقلاب 

انقلاب درمسیر رشدونمو، دستخوش حوادث نامیمونی بودکه بی‌شک کالبدشکافی آنها چراغ راهی برای آیندگان محسوب می‌شود. نمونه‌های خاص آن در رویدادهای اوایل انقلاب از‌جمله رفتارهای هنجارشکنانه مجاهدین خلق، جمعیت خلق عرب، کومله‌ها، خلق بلوچ و... یا تلاش‌های اشرار برای ایجاد ناآرامی در کشور می توان رصدکرد. دو اثر از هفدهمین دوره جشنواره حقیقت با تمرکز بر این برهه زمانی تولید شده‌اند.

سال‌های سرخ انقلاب
دهه اول انقلاب زاییده اتفاقات و حوادث نامیمون و تلخی بود که بررسی و پژوهش در آن هنوز هم جای کار دارد. میلاد محمدی در جدیدترین مستندش این برهه زمانی را کانون توجه قرار داده و به بررسی پنج واقعه‌ تروریستی در ابعاد وسیع در ابتدای دهه‌ ۶۰ می‌پردازد.محمدی در بخش شهید آوینی رقابت می‌کند و در این مستند که پیشتر در پنج قسمت ۴۵ دقیقه‌ای تولید و از تلویزیون منتشر شده‌است، علاوه بر واکاوی شرایط اجتماعی و سیاسی آن زمان و زمینه‌ها و انگیزه‌های این اقدامات، به‌طور جزئی و دقیق به اصل واقعه و چگونگی آن پرداخته می‌شود. مصاحبه با شاهدان عینی و همچنین مسئولان وقت به همراه گفت‌وگو‌ با خبرنگارانی که حوادث را ثبت و ضبط کرده‌اند، محور روایت سال‌های سرخ است.

عیدوک یک ضد‌قهرمان جذاب
عیدوک بامری یکی از اشرار مشهور سیستانی است که به‌واسطه قتل‌هایی که انجام داده بود و نقشی که در زمینه مواد مخدر داشت، از شخصیت‌های چشمگیر و شناخته‌شده در آن منطقه محسوب می‌شد. دولت ایران چه در دوره پهلوی و چه در اوایل انقلاب عملیاتی‌ بر علیه او داشت اما ناموفق بود. حاج‌قاسم سلیمانی، فرماندهی چهارمین عملیات را به‌عهده گرفت و توانست او را دستگیر کند.از عیدوک تاکنون دو مستند آورتین و امان‌نامه ساخته شده بود و حالا امیر عسگری، مستندسازی که پیش از این با مستندهایی همچون راز سلیمانی، شبی که طوفانی شد و... زوایایی از فرماندهی حاج قاسم را به تصویر کشیده بود، با عیدوک، بعدی دیگر از شیوه‌های رفتاری سردار دل‌ها با دشمن را نمایش گذاشت.

قدرت یک زن در اسلحه مادری
در طول تاریخ ایران زنان قدرتمند بسیاری وجود داشتند که شناخت آنها بی‌شک تاثیر عمیقی بر نسل جوان دارد. سیده زهرا موسوی ازغندی با علم به همین موضوع مستند نیمه بلند «اسلحه مادری» را به تصویر کشید.اسلحه مادری داستان زن شجاعی را روایت می‌کند که هنگام رزم همسر و فرزند شهیدش با اشرار، ضمن آموزش تیراندازی به سایر زنان دیگر، به مقابله با اشرار می‌پردازد.

دفاع مقدس

هشت سال جنگ تحمیلی مملو ازخاطرات، حوادث و کنش‌های مثال‌زدنی بسیاری است که هم برای نسل جدید و هم سیاست‌گذاران و مدیران می‌تواند مخزنی نامتناهی از تجربه باشد به همین دلیل هم این گذر زمانی همواره مورد توجه فیلمسازان بوده است.

بی‌قرار با یک وصیت‌نامه آغاز شد 
پس از شهادت حاج‌قاسم سیلمانی، نامی بر سر زبان‌ها افتاد که شاید بسیاری از مردم ایران تاکنون چیزی از او نشنیده بودند: شهید محمد حسین یوسف‌اللهی، همان شخصیتی که شهید سلیمانی گفته بود دوست دارم تا مرا در پس از مرگ در کنار او به خاک بسپارید.محمد‌علی فارسی  در جدیدترین اثرش، به سراغ این شهید والامقام رفته و مستند «بی‌قرار» را با الهام از زندگی شهید گرآن‌قدر محمد‌حسین یوسف‌اللهی که در واحد اطلاعات لشکرثارا... استان کرمان به تصویر کشیده است.فارسی با اشاره به این‌که حاج قاسم در وصیت‌نامه کتبی و در جمع همراهانش خواسته بود تا در کنار شهید یوسف اللهی دفن شود، گفت: کنار شهید یوسف اللهی اصلا قبر خالی وجود نداشت و این امکان برای پیکر حاج قاسم به سختی فراهم شد، تازه با آن وصیت، گویی به ذهنم رسید الان وقت ساخت مستندی درباره این شهید است، بنابراین از زمان تشییع حاج قاسم فعالیت برای تولید این مستند شروع شد.

اگر دل‌تان شکسته این مستند را نبینید
مستند «آخرین خداحافظی» روایت زنده‌ای از یک درد است؛ دردی که غبار گذر زمان و عبور سال‌ها ذره‌ای برآن ننشسته است.احسان صبوری در این مستند، بزرگ‌ترین حسرت یک مادر را به تصویر می‌کشد، مادری که نتوانست آخرین خداحافظی را با جگرگوشه‌اش داشته باشد. شهید صفرعلی علیزاده بدون اجازه والدینش راهی جبهه می‌شود. پدر برای نشان دادن نارضایتی‌اش از تصمیم پسر از او رویگردان می‌شود و از خداحافظی با فرزند امتناع می‌کند و جلوی مادر را هم می‌گیرد. صفرعلی رفت و داغ  خداحافظی تا همیشه روی دل فاطمه شریعتی ماند. آخرین خداحافظی،‌ روایتی از دلتنگی‌ها و ایثارگری‌های ناب یک مادر ایرانی است.

قصه آخرین خلبان شهید جنگ
سید مسعود امامی در جدیدترین اثرش گریزی به نیروی هوایی زده و داستان زندگی آخرین خلبان شهید ایران در دفاع‌مقدس را زیر ذره بین برده است. «سر به هوا» مستندی پرتره از زندگی شهید عباس اکبری است که در ۲۸ تیر ۱۳۶۷ پیش از عملیات مرصاد، هنگام بازگشت از مأموریت بمباران بخشی از تأسیسات کرکوک، مورد اصابت گلوله‌های پدافند هوایی عراق قرار گرفت و به شهادت رسید و امامی، قصه زندگی او را از کودکی تا شهادت به تصویر می‌کشد.یکی از ویژگی‌های ارزشمند مستند سربه هوا، بهره‌گیری درست و بجا از تصاویر آرشیوی مبارزات انقلابی همافران ارتش و البته تصاویر و فیلم‌های مستند به‌جای مانده از عملیات‌ نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در طول هشت سال دفاع‌مقدس است، خاصه این که هوشمندی در استفاده از موسیقی متن نیز به یاری اثر آمده تا مخاطب بهتر و بیشتر بتواند با آن ارتباط برقرار کند.

روایت یک اسارت خاص در هفت سال اینجا
سید مصطفی سید الحسینی پس از دو مستند مجنون و داستان امام جمعه، نشان داد که به‌‌رغم جوانی علاقه وافری به ساخت آثار در ژانر دفاع‌مقدس دارد. او درجشنواره فیلم حقیقت، «هفت سال اینجا» را با تمرکز بر زندگی یک رزمنده عراقی در قرارگاه سری نصرت ایران ساخت که پس از عملیات خیبر سال۱۳۶۲درعراق اسیرمی‌شود وتاسال۱۳۶۹که اسرا آزاد می‌شوند، زندگی‌اش در اسارت می‌گذرد.سیدالحسینی سوژه این مستند رادرحاشیه یک کار تاریخ شفاهی حوالی سال۹۴ به دست آورده بود. 

پایان جنگ؛ روایتی از جانبازان فراموش شده
شاید یکی از تلخ‌ترین لحظات جنگ را در سکوت پس از پایان آن باید جست وجو کنیم. خانه‌های ویران، مردم رنجور و خسته، شهدایی که خاطراتشان را با خود برده‌اند و حالا عده‌ای مانده‌اند با گذشته‌ای وحستناک و آینده‌ای پر از ابهام. مستند پایان جنگ علی محمد صادقی بر پایه همین تفکر ساخته شده است.این فیلم درباره‌ توقف یکی زندگی ا‌ست. مادر خانواده آرزوی تماشای فیلم مورد علاقه‌اش در سینما را دارد و پسر خانواده رویای پرواز را در سر می‌پروراند اما با شروع جنگ نه مادر توانست فیلم مورد علاقه‌اش را تماشا کند و نه پسر به آرزوی پرواز دست یافت.نکته قابل تامل در این اثر تلخ، نما‌های یک نفره و دو نفره از این مادر و پسر است. پسری که در ۱۵سالگی وارد جنگ شده و به دلیل عوارض ناشی از جنگ و ناراحتی اعصاب و روان، جدا از همسر و فرزندان با مادرش زندگی می‌کند.

مقاومت

چهارمین گونه‌ ژانر مقاومت درجشنواره حقیقت، به دوران پس ازدفاع‌مقدس و تلاش جبهه مقاومت در سایر کشورها برای مبارزه با استعمار و استبداد متمرکز است.

بوکمال شاهکار عملیاتی حاج قاسم
«دوئل بوکمال» عنوان مستندی به کارگردانی محمدرضا ابوالحسنی است که درآن به عملیات نفس‌گیر وسخت و پیچیده آزاد‌سازی بوکمال درسوریه پرداخته شده و مرتضی شعبانی مستندساز برجسته حوزه دفاع‌مقدس و مقاومت که تهیه‌کنندگی این اثر را به عهده داشته است. او در این مستند از این عملیات به عنوان یکی از شاهکارهای عملیاتی حاج قاسم سلیمانی یاد کرده و همچنین این مستند را ادای دینی به شهید سردارسلیمانی می‌داند.

آنها روایتگر زنان اروپایی داعش 
مصطفی سیفی در فیلم «آنها» که با هدف آشنایی مخاطب با پشت پرده داعش تولید شده است، تلاش دارد به مخاطبان جهانی بگوید آنچه داعش به عنوان اسلام منادی آن است هیچ ربطی به دین مبین ندارد. قصه او درباره یک گروه از زنان داعش همراه با فرزندان خود است  که تلاش کردند از تلعفر، شهری در شمال عراق، که در آن روزها در محاصره و در شرف آزادی بود، بگریزند و خود را به مرز ترکیه برسانند اما هنگام عبور با گروهی از مبارزان کرد مخالف دولت اسلامی روبه‌رو می‌شوند.

فرشته‌های به جا مانده از جنگ
مهدی زمانپور کیاسری که کارگردانی مستندهای «مشتی اسماعیل»، «پاپلی»، «کل فاطمه»، «آب، باد، خاک، نان»، «آسک» و..‌. را در کارنامه دارد در جدیدترین اثرش «فرشته‌ها» روایتگر داستانی متفاوت از مقاومت می‌شود. او در این مستند داستان دختر بچه‌ای را در کنار پدر و مادر نابینایش در شرایط نابسامان سوریه روایت می‌کند. زهرا در دل این تاریکی جنگ دنبال نور است و این نور را از پدر و مادر نابینا می‌گیرد. پدر و مادری که همه وجودشان را برای دخترشان گذاشته بودند.

فراموشی مزمن یک رزمنده
عباس وهاج، مستندساز جوان کرجی پس از مستند «وقت بودن» که در آن روایتگر نحوه تاسیس لشکر فاطمیون پس از حمله گروه‌های تکفیری به سوریه توسط تعدادی از افغانستانی‌های مقیم ایران بود، این بار سراغ یکی از رزمندگان این لشکر رفته و در سومین مستندش فراموشی مزمن، روایتگردوران اسارت او می‌شود.‌داستان او درباره «سخی» است که بعد از اسارت و شکنجه به دست النصره در سوریه آزاد شده و به ایران بازمی‌گردد، اما پس از بازگشت با مشکلات جسمی و روحی دست و پنجه نرم می‌کند.

مایکا مادر ایرانیان بوسنی
محمدهادی نعمت‌اللهی سوژه خود را از بوسنی آورده است.مایکا داستان پیرزنی تنهاست که بچه‌ای ندارد اما در جنگ بوسنی متولی نگهداری از بچه‌هایی شده است و خانواده را به این نحو تجربه کرده است. آداب مسلمانی و مسیحی در هم آمیخته در بوسنی نوعی فضای همدلانه اشتراکی را در مایکا تصویر می‌کند که در فضای صلح و آرامش کنونی بیش از پیش به چشم می‌خورد. حالا ما قرار است توسط عکس باقیمانده از خانواده اجباری مایکا به گذشته و حال آن آدم‌ها سر بزنیم و حال و هوای آن روزها را همراه با مایکا ببینیم.

آن هفت روز مقاومتی در غزه
اشغال فلسطین و مبارزه مقاومت با اسرائیل، سالیان سال است که ذهن‌مان را درگیر کرده است. تصور ما این است زندگی در فلسطین اشغالی متوقف شده است در صورتی که زندگی وجود دارد و باید در جریان باشد.«آن هفت روز» در حقیقت برپایه همین تفکر ساخته شده است. قصه  درباره یک زوج فلسطینی ساکن غزه است که در حال آماده‌سازی مقدمات ازدواج خود هستند اما یک اتفاق داستان زندگی آنها را تغییر می‌دهد. عروس فلسطینی در این مستند در حال مرور خاطرات خود از شیرینی‌ها و غم‌های ۷ روز منتهی به روز عروسی است.

۱۹  فیلم استراتژیک  در جشنواره حقیقت
سینمای حقیقت یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های مستند ایران است که بازنمایی تاریخ و فرهنگ جامعه ایرانی اسلامی را در اولویت اصلی فعالیت خود قرار داده و در لوای همین تفکر، همه‌ساله آثار متعددی را درحوزه مقاومت به مخاطب عرضه می‌کند. امسال نیز کمافی‌السابق در هر چهار بخش جشنواره شاهد حضور جدی سینماگران مقاومت بودیم. براساس برآورد، ازمجموع ۷۶ اثر حاضر در جشنواره، ۱۹اثر(سه اثر دربخش بلند، پنج اثر دربخش نیمه‌بلند، سه اثر دربخش کوتاه وشش اثر دربخش شهید آوینی) با موضوع مقاومت حضور دارد که در چهار بخش بازنمایی قهرمانان تاریخ، جنگ‌های داخلی، دفاع‌مقدس و مقاومت قابل بررسی است.