خوش صحبتان در عین حفظ مبناهایش، بسیار به گفت‌وگو معتقد بود

به گزارش خبرنگار مهر، نشست «روزنامه نگاری اندیشه؛ یادبود مرحوم محمد امیر خوش صحبتان روزنامه نگار اندیشه و عدالت» در محل خبرگزاری مهر برگزار شد.

در این نشست «امیر مهدی حکیمی» مدیرعامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی به صورت ویدئو کنفرانس به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: محمد امیر خوش صحبتان علاوه بر دوست مهربان بودن برادر فوق‌العاده و دلسوزی برای بنده محسوب می‌شد. رابطه ایشان با مرحوم علامه محمدرضا حکیمی یک رابطه مبتنی بر اندیشه و عدالت بود و این آشنایی دل در گرو مفاهیم شیعی داشت.

خوش صحبتان انسان محور بود

امیر مهدی حکیمی با بیان اینکه آن مرحوم عدالت را در کلام امیرمومنان و اهل بیت علیهم السلام جست و جو می‌کرد گفت: همنشینی امیر خوش صحبتان با علامه حکیمی سبب شده بود که آن مرحوم با گوشت و پوست خود مفاهیم عدالت را لمس کند و با آن زیست داشت. ایشان همواره در سطح جامعه عدالت را پیگیری می‌کرد و به سراغ دغدغه‌هایی می‌رفت که پیگیر آن شده بود.

مدیرعامل مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی یکی از شاخصه‌های مرحوم خوش صحبتان را توجه به مساله انسان از نگاه اسلام علوی برشمرد و بیان داشت: رابطه ایشان با دیگران همه بر مبنای رابطه انسانی تعریف می‌شد؛ خوش صحبتان انسان محور بود. گاهی انسان زیبا سخن می‌گوید اما زیبا زندگی نمی‌کند اما آن مرحوم به آن چیزهایی که رسیده بود در رفتارش مشاهده می‌شد. او همه را به صورت انسانی که با خداوند در رابطه است می‌دید و رفتار می‌کرد. امیر خوش صحبتان مصداق بارز این اتفاق بود معارفی را که آموخته در رابطه انسانی و اجتماعی بر مبنای همان معارف عمل می‌کرد.

در ادامه «تقی دژکام» روزنامه نگار برجسته به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: امیر خوش صحبتان یک همکار و دوست فوق‌العاده بود. در زمانی که در بخش اندیشه روزنامه کیهان مشغول به کار بود، مقدار حقوقی که از کیهان دریافت می‌کرد زیاد نبود اما همان مقدار را هم مورد محاسبه و بررسی قرار می‌داد و مبلغی را به حساب مؤسسه برمی‌گرداند، با این توجیه که شاید در برخی مواقع کار را به نحو احسن انجام نداده باشد؛ تا این حد به حلال و حرام توجه داشت. ایشان در یک خانواده مذهبی و در عین حال دارا به دنیا آمده بود و با اینکه شاید نیازی به کار نداشت اما از کار کردن ابایی نداشت.

وی افزود: به نظر بنده امیر خوش صحبتان یکی از حجت‌های الهی برای من بود. آقای صادق شهبازی تعبیر خوبی با عنوان «عدالت‌خواه بی‌حاشیه» برای آن مرحوم به کار بردند که انصافاً تعبیر درستی به شمار می‌رود چرا که او انسان سطحی و احساسی نبود بلکه فردی تأثیر گذار بود. او حتی برای نوجوانان کلاس تفسیر کتاب الحیات مرحوم محمدرضا حکیمی را برگزار می‌کرد تا نسل آینده بر روی مفاهیم آن تأمل و تدبر داشته باشند.

ادامه گفت‌وگو با دوستان اندیشمند از دست رفته، پس از حیات دنیایی‌شان لازم است

در ادامه «سید محمود نجاتی حسینی» دین‌پژوه و مدیر گروه دین انجمن انسان‌شناسی ایران با اشاره به انواع یادبودها و سوگواری‌ها بیان داشت: مراسم یادبود و سوگواری‌های فراوانی در جامعه وجود دارد. برای مثال یکی از آنان سوگواری‌های سنتی است که عموماً در مسجدها برگزار می‌شود. در شهرهای بزرگ نیز مراسم سوگواری و یادبودهای مدرن را داریم که بخشی از آن همواره با برنامه‌های فرهنگی مانند سخنرانی و موسیقی همراه است. مراسم سوگواری دیگری نیز وجود دارد که نیمی مدرن و نیمی سنتی است که در اکثر نقاط کشور برگزار می‌شود. اما به نظر جای مراسمی خالی است که بنده آن را مراسم سوگواری اخلاقی نامگذاری می‌کنم.

وی افزود: سوگواری اخلاقی را مدیون ژاک دریدا یکی از فیلسوفان برجسته حوزه اجتماعی هستیم. این فیلسوف نکته‌های جالبی را در زمینه زندگی و مرگ بیان کرده است. ژاک دریدا به دلیل از دست دادن گادامر و اندوهی که به واسطه این امر به او وارد می‌شود وقتی می‌خواهد درباره او سخن بگوید، می‌گوید، گفت‌وگو با دوست از تازه گذشته بعد از مرگش نیز باید این ادامه داشته باشد؛ این گفت‌وگو بی وقفه با دوست درگذشته برای محافل علمی، دانشگاهی، معرفتی و عقیدتی سنت بسیار خوبی است و باید این سنت پاس داشته شود و این مراسم یادبودی که برای مرحوم محمد امیر خوش صحبتان در خبرگزاری مهر برگزار شده یک سوگواری اخلاقی محسوب می‌شود.

نجاتی اضافه کرد: ژاک می‌گوید بهترین کاری که می‌شود در حق دوست تازه درگذشته انجام داد این است که درباره مسائلی که او می‌اندیشید، اندیشه کرد. وقتی از یک دوست دانش پژوه مانند امیر خوش صحبتان صحبت می‌شود لازم است از آن چیزی که ایشان می‌اندیشید صحبت به میان بیاید.

این پژوهشگر جامعه شناسی دین ادامه داد: دو سالی بیشتر نیست که بنده آن مرحوم را می‌شناسم، هر چند از نظر کمیت زمان بسیار کوتاهی است اما این ایام زمان با کیفیتی بود.

وی درباره منش فکری و مشی عقیدتی مرحوم خوش صحبتان عنوان کرد: آن مرحوم دوست‌دار گفت‌وگو بود. او بسیار به گفت‌وگو اهمیت می‌داد اما در عین حال بسیار اهل تساهل و مدارا و همچنین اهل باز اندیشی و بازخوانی بود. مدام تلاش می‌کرد عقیده‌های دینی خودش را با عمل اجتماعی پیوند دهد. آن مرحوم سن زیادی نداشت و سی و پنج سال بیشتر عمر نکرد، اما گویی زمان بسیاری زندگی کرده بود. از دیگر خصیصه‌های خوش صحبتان پرسش‌های زیادی است که داشت، ایشان اگر زنده می‌ماند قطعاً پرسش‌هایش افزایش می‌یافت و به واسطه آنها به دیدگاه‌های جدیدی هم دست می‌یافت.

نجاتی ادامه داد: بنده فرد ژورنالیستی نیستم ما ژورنالیسم را می‌شناسم و ایشان را ژورنالیستی می‌دانم که کثرت‌گرای فرهنگی بود و به تمام حوزه‌ها سرک می‌کشید و خود را محدود به یک حوزه نمی‌کرد. اینکه گفته می‌شود ایشان روزنامه نگار اندیشه و عدالت است بسیار با معنا و دقیق گفته شده به گونه‌ای که در بحث عدالت تنها به سراغ مباحث دینی نمی‌رفت و اندیشه‌های دیگر فیلسوفان بزرگ را نیز مورد مطالعه قرار می‌داد. او همواره تلاش می‌کرد این کثرت گرایی فرهنگی خویش را در ژورنالیسم نشان دهد و همین موضوع بسیار کمک می‌کرد تا افق‌های بسیاری را در نظر بگیرد.

نجاتی حسینی با بیان اینکه مرحوم خوش صحبتان به کار سازمان یافته و جمعی بسیار اهمیت می‌داد گفت: بنده ایشان را یک ژورنالیست معنوی، مدنی و اخلاقی می‌دانم به معنویت اهمیت می‌داد اما در عین حال از اهمیت جامعه مدنی و اخلاق غافل نمی‌شد. در یک کلام آن مرحوم یک دردمند، دغدغه مند، اندیشمند و عمل‌مند بود.

دنیا در دیده امیر خوش صحبتان واقعاً کوچک بود

در ادامه «حجت الاسلام محمد رضا زائری» که به صورت پیام صوتی به ایراد سخنرانی می‌پرداخت اظهار داشت: چیزی که من در وجود مرحوم امیر خوش صحبتان می‌دیدم یک ایمان واقعی و حقیقی بود. واقعیت این است که متأسفانه بسیاری از ما ایمانمان شعاری و مناسکی و ظاهری و گاهی کارتونی است به گونه‌ای که بین ایمانشان توازن وجود ندارد و در بخشی از آن خیلی برجسته است و در بخش‌های دیگر رشدی نکرده است، در حالی که حقیقت ایمان در زندگی مرحوم خوش صحبتان به صورت متوازن وجود داشت و همان طور که در بحث‌های نظری و توحیدی ایمانش یقینی بود به همان میزان در نمازش، روزه گرفتن و عبادتی که انجام می‌داد و دستگیری که از محرومان داشت و عدالت‌جویی و… قوی بود.

وی جامعیت و اعتدال در زندگی را مهمترین بُعد از ابعاد شخصیتی آن مرحوم دانست و ادامه داد: او همواره به اعتقادات دیگران احترام می‌گذاشت و به تنوع دیدگاه‌ها باور داشت در عین حال استقلال خود را حفظ می‌کرد و مبنای خودش را از دست نمی‌داد. شاید افراد کمی یافت شوند که در عین حالی که به تعدد افکار و آرای دیگران باور دارند مبنای اعتقادی خود را از دست ندهند و به خود رأیی و حذف دیگران تمایل پیدا نکنند. آن مرحوم همانطور که اهل نماز شب و اشک و گریه بود در عین حال اهل تفکر و تعقل نیز بود. او در جنبه‌های نظری و فکری و تئوریک واقعاً حرف داشت اما اینها باعث نمی‌شد که او در مقام عمل کوتاهی کند. او هم مؤمن و معتقد و انقلابی بود و هم در مساله‌های مختلف سیاسی و اجتماعی حرف داشت و انسان عاقلی بود و این جنبه تعقل به نظر بنده بسیار مهم است. این تعبیری که امیرالمومنین علی علیه السلام دارند که «کَانَ لِی فِیمَا مَضَی أَخٌ فِی اللَّهِ، وَ کَانَ یُعْظِمُهُ فِی عَیْنِی صِغَرُ الدُّنْیَا فِی عَیْنِهِ؛ در گذشته مرا برادری بود که در راه خدا برادریم می‌نمود. کوچکی دنیا در دیده اش وی را در چشم من بزرگ می داشت» واقعاً امیر خوش صحبتان اینگونه بود و دنیا به چشمش هیچ نمی‌آمد و دغدغه‌اش این بود که مشکلی را از دیگران حل و یا گرسنه ای را سیر کند. فقدان او برای همه ما بسیار دشوار و سخت و سنگین است.

خوش صحبتان تنها روایتگر تعابیر زیبا نبود و زندگی او را پیگیری آرمان‌ها در برگرفته بود

در ادامه «جواد حق‌گو» دانشیار دانشگاه تهران به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: امیر خوش صحبتان شخصیت خاصی داشت و مهمترین ویژگی ایشان این بود که می‌توانست موقعیت‌های بسیاری داشته باشد اما به دلیل پاسداشت اعتقادات دینی و آرمان‌های اجتماعی به همه آنها پشت پا زد. او انسان جستجوگری بود که به معنای واقعی کلمه عامل بود. او روایتگر تعابیر زیبا نبود و زندگی ایشان را پیگیری همه آن آرمان‌هایی تشکیل داده بود که مساله‌های واقعی جامعه به شمار می‌رفت.

وی افزود: آن مرحوم همواره مساله‌های واقعی جامعه را که بر محور عدالت وجود داشت پیدا و بر روی آن فکر می‌کرد. او یک روزنامه نگار صرف نبود بلکه یک اندیشمند بود که همواره فکر می‌کرد. خوش صحبتان یک انسان پرسشگر و جستجوگری بود که شاید آثار زیادی از خود به جای نگذاشته باشد اما همواره به دنبال اضافه کردن علوم خود بود. نوع تفکری که در حوزه‌های پژوهشی انجام می‌داد یک تفاوت اساسی با دیگر پژوهش‌ها داشت اینکه اصلاً محافظه کارانه نبود و به شدت و به معنای واقعی کلمه شخصیتی انقلابی بود که در حوزه فکر و تعقل نیز محافظه کاری نداشت. خیلی از افراد در برابر برندگی کلامش تاب نمی‌آوردند زیرا او موضوعات عدالت را بدون هیچ محافظه کاری در بستر نرم افزار انقلاب اسلامی بیان می‌کرد.

حق‌گو ادامه داد: اگر حاج قاسم سلیمانی، حاج قاسم شد به دلیل این بود که خودش را در مدار انقلاب اسلامی تعریف کرد بنده نیز در آن دیدار آخر به ایشان گفتم که شما هم در حوزه اندیشه و فرهنگ قاسم سلیمانی این حوزه خواهید شد؛ زیرا روحیه جستجوگر و دغدغه مند ایشان را مشاهده می‌کردم. در تفکر و اندیشه‌اش خلوص مشهود بود و ای کاش چنین افرادی در جامعه تکثیر شوند.

در ادامه «رضا زنگنه» پژوهشگر فرهنگ و ادبیات فارسی به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: نکته مهمی که باید از امیر خوش صحبتان یاد بگیریم و درک کنیم فهم رسانه است. ساخت جریان‌ها و انسان‌ها با شناخت رسانه اتفاق می‌افتد و در جهان امروز هر چیزی که هویت رسانه‌ای پیدا نکند گویی وجود ندارد.

وی افزود: مساله عدالت مسأله‌ای است که اگر تا یک دهه دیگر به صورت شعاری ادامه داشته باشد تبدیل به یک کلمه تهی از معنا می‌شود که بسیاری از افراد را از خود دور می‌کند و کار نمی‌کند چرا که در عرصه سیاسی از این واژه بسیار سو استفاده می‌شود. ما نسلی هستیم که یک بار در دهه هشتاد کلاه‌های بزرگی به اسم عدالت بر سرمان رفت. امروز مساله عدالت و فهم آن می‌تواند از طریق واژه درست، دقیق و علمی و با یک فهم صحیح از زمان و مکان و متون دینی چون قرآن و نهج‌البلاغه پیگیری شود و می‌توان کاملاً فضای ایدئولوژی زده و شعار زده و بد ترجمه شده حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی غیر ایرانی پیگیری شود.

خوش صحبتان عدالت خواهی جامع الاطراف بود

در ادامه «سعید صدراییان» سردبیر سابق خبرگزاری مهر به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: مغز انسان فعل و انفعالات بسیار عجیبی دارد و یکی از کارهایی که انجام می‌دهد تلاش برای التیام است. یکی دیگر از فعل و انفعالات مغز این است که وقتی انسان کسی را که دوست داشته و او دیگر نیست سعی می‌کند به نحوی خود را التیام بخشد. بنده التیام امیر را سعی کردم به این گونه برای خودم در مغزم ساختار سازی و جریان سازی کنم.

وی افزود: همه جانبه بودن امیر خوش صحبتان باعث شد این فضا را از من بگیرد به گونه‌ای که وقتی به امیر فکر می‌کنم نتوانم یک نقطه منفی و یا ایرادی در پازل عمل و رفتارش که همه یکسان بود، بیابم. در دو دهه اخیر عدالت به مثابه یکی از دم دستی ترین واژه‌هایی که می‌توان استفاده کرد تبدیل شده است و عمده کسانی که از عدالت صحبت می‌کنند یک نقطه ضعف عمده‌ای دارند که می‌شود برای دوست نداشتن آنان داشت. اما هیچکدام از نقاط منفی در وجود او نبود و خوش صحبتان جامع الاطراف بود.

در ادامه «مسلم نادعلی زاده» عضو هیأت علمی دانشگاه اهل بیت به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: سرمایه انسان‌ها زمانی که از این دنیا کوچ می‌کنند عقیده و عمل صالح است مرحوم استاد محمدرضا حکیمی می‌فرمودند اگر انسان‌ها فاقد عقیده صحیح و عمل صالح باشند در سرای آخرت چه بسا شبیه انسان محشور نشوند و روایاتی در این زمینه نیز وجود دارد که اگر کسی عقیده درست نداشته باشد حشرش به صورت انسانی نیست؛ برای همین یکی از تکالیف مهم در زندگی مان این است که برای تحصیل عقیده صحیح و انجام اعمال صالح تلاش کنیم و هیچکدام از ما نمی‌دانیم تقدیر الهی چه زمانی فرا می‌رسد و از این دنیا کوچ می‌کنیم اما فرصتی که خداوند برای ما قرار داده چقدر خوب است که در مسیری گام برداریم که پیوسته باورهای دینی را عمق ببخشیم و تا جایی که توان داریم در مسیر عمل صالح باشیم.

وی افزود: مرحوم خوش صحبتان ۳۵ سال زندگی کرد و تقریباً نیمی از این سال‌ها را بنده با ایشان در ارتباط بودم و با هم دوست بودیم و رابطه ما در دوران استاد حکیمی و بعد از ایشان بسیار خوب بود. بنده می‌دیدیم که امیر همواره در مسیر عقیده صحیح و عمل صالح بود و دو دغدغه مهم او نیز همین بود اینکه باورهای دینی را به صورت صحیح بیاموزد و نشر دهد و دیگر اینکه تا آنجایی که از دستش بر می‌آید در قالب‌های مختلف عمل صالح انجام دهد.

گفتنی است مرحوم محمدامیر خوش‌صحبتان روزنامه‌نگار و نویسنده فرهنگ، دین و اندیشه ۲۹ آبان ماه در حالی که از سفر زیارت حضرت امام علی بن موسی الرضا (ع) باز می‌گشت در پی سانحه رانندگی درگذشت. وی از همکاران مؤسسه الحیات و از نزدیکان مرحوم علامه محمدرضا حکیمی محسوب می‌شد.سردبیری مجله‌های «آینده‌سازان» و «مصوت»، سردبیری پایگاه مطالعاتی سدید و مدیریت مدرسه آزاد روزنامه‌نگاری، بخشی از کارنامه او در فرهنگ و رسانه است.