سیگنال برای صلح در اوکراین

آفتاب‌‌نیوز :

آن‌گونه که ناظران می‌گویند، پوتین که شاهد شکست ضدحمله اوکراین و زوال حمایت غرب از کی‌یف بوده، مدعی است که اهداف جنگی روسیه هیچ تغییری نکرده است.

او روز سه‌شنبه خطاب به ژنرال‌های خود با افتخار گفت که شرایط اوکراین به قدری وخیم است که نیرو‌های روسیه هر چه بخواهند، می‌توانند انجام دهند. رییس‌جمهوری روسیه متعهد شد: «چیزی که متعلق به ما است را رها نمی‌کنیم.»، اما شواهد نشان می‌دهد، پوتین از کانال‌های ارتباطی مخفی، پیام متفاوتی را ارسال کرده است: «او آماده است تا توافق کند.»

خیز برای آتش‌بس
آن‌گونه که نیویورک تایمز در گزارش اختصاصی‌اش نوشته، دو مقام ارشد سابق کرملین و مقامات امریکایی و بین‌المللی در این باره گفتند: «حداقل از ماه سپتامبر، پوتین از طریق واسطه‌های متعددی اعلام کرده که آماده آتش‌بسی است که درگیری‌ها را در مرز‌های کنونی متوقف کند و بسیار کمتر از جاه‌طلبی‌هایش برای تسلط بر اوکراین است.» به ادعای مقامات امریکایی، در پاییز ۲۰۲۲، پوتین پیشنهاداتی را برای توافق آتش‌بس فرستاد. این ابراز علاقه که در گذشته گزارش نشده بود، پس از آن بود که اوکراین ارتش روسیه را در شمال شرق این کشور شکست داد. این مقامات گفتند که پوتین نشان داده که از قلمرویی که تاکنون تصرف کرده راضی بوده و اکنون آماده آتش‌بس است.

فرصت‌طلبی پوتین
به ادعای ناظران اعلام مکرر تمایل رییس‌جمهوری روسیه برای آتش‌بس، نمونه‌ای از تاثیر روحیه فرصت‌طلبی او در راهبرد جنگی پوتین است. مصاحبه‌های متعدد با روس‌هایی که رهبر روسیه را می‌شناسند و تحلیل‌های مقامات بین‌المللی که با سیاست‌های کرملین و عملکرد پوتین آشنا هستند، نشان‌دهنده این است که مسکو به دنبال کاهش خطرات جنگ و حفظ دستاورد‌های خود در نبردی است که بیش از حد انتظار طول کشیده است. علی‌رغم تمامی لفاظی‌های پوتین، او به طور خصوصی گفته که تمایل دارد اعلام پیروزی کرده و جنگ را تمام کند. یکی از مقامات ارشد بین‌المللی که پاییز امسال با مقامات ارشد روسیه دیدار کرده، می‌گوید: «رهبران کرملین می‌گویند ما آماده مذاکره در مورد آتش‌بس هستیم. آن‌ها می‌خواهند مرز‌های کنونی میدان نبرد را حفظ کنند.»

عملیات فریب
به گفته تحلیلگران، هنوز مشخص نیست که رهبران اوکراین که متعهد به بازپس‌گیری تمام اراضی خود شده‌اند، خواست پوتین برای آتش‌بس را خواهند پذیرفت یا نه. گروهی از مقامات امریکایی می‌گویند که این سیگنال می‌تواند استراتژی آشنای کرملین برای فریب غرب باشد و نشان‌دهنده تمایل واقعی پوتین به سازش نباشد. مقامات سابق روسیه می‌افزایند که اگر نیرو‌های روس شتاب بیشتری بگیرند، ممکن است پوتین دوباره نظرش را تغییر دهد. به نوشته نیویورک تایمز، علی‌رغم وسواس زیاد پوتین نسبت به عملکرد جنگی مسکو، او همچنین می‌خواسته که بیشتر روس‌ها به زندگی عادی خود ادامه دهند. درحالی که روسیه را برای سال‌ها جنگ آماده می‌کرد، بی‌سروصدا سعی داشت نشان دهد که آماده پایان دادن به آن نیز هست. یکی از مقامات ارشد سابق روسیه به نیویورک‌تایمز گفت: «او واقعا مایل است جنگ در مرز‌های کنونی متوقف شود. اما حاضر نیست حتی یک متر عقب‌نشینی کند.»

صلح در وقت جنگ
مقامات فعلی و سابق روسیه می‌گویند که پوتین ترکیبی از عوامل را می‌بیند که فرصت مناسبی برای توافق ایجاد می‌کند. میدان جنگی که در بن‌بست گیر کرده است، ضدحمله اوکراین ناموفق بوده، حمایت‌های غرب از کی‌یف رو به کاهش است و توجه غربی‌ها به جنگ غزه جلب شده است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین گفت: «پوتین آماده گفتگو بوده و این را گفته است. روسیه آماده مذاکره است، اما منحصرا برای دستیابی به اهداف خود.» افراد نزدیک به کرملین گفتند هنگامی که اوکراین ضدحمله خود را آغاز کرد، پوتین متشنج به نظر می‌رسید و نگران اخبار میدان جنگ بود. در ۱۶ ژوئن، پوتین در انجمن اقتصادی بین‌المللی سنت‌پترزبورگ میزبان هیاتی از رهبران آفریقایی بود که قصد میانجیگری در جنگ را داشتند. یکی از اعضای هیات آفریقایی گفت به نظر می‌رسید که پوتین به ایجاد کانالی برای شروع مذاکرات علاقه‌مند است.

جنگ غزه فرصت‌ساز شد!
ناظران می‌گویند، تحلیل کرملین این است که حمایت عمومی مردم روسیه بین عامه مردم وجود دارد، اما عمیق نیست؛ یعنی اکثر روس‌ها با تعریف پوتین از پیروزی در جنگ موافق‌اند و اتمام آن اثرات منفی در پی نخواهد داشت. حمله ۷ اکتبر حماس و پاسخ نظامی شدید اسراییل یک امتیاز تبلیغاتی برای روسیه بود و توجهات را از جنگ اوکراین دور کرد. این اتفاق به پوتین اجازه داد تا در محکومیت بمباران غزه و مخالفت با امریکا با بیشتر کشور‌های جهان متحد شود. بالاس اوربان، دستیار ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان که در دیدار ماه اکتبر رهبر مجارستان با پوتین شرکت داشت، گفت: «او متوجه تغییر تمرکز غرب شده است.»

بازگشت چهره‌های معتدل
در اواخر اکتبر، گریگوری یاولینسکی، سیاستمدار لیبرال روس مهمان کرملین بود. او گفت تلاش کرده تا با مقایسه کشته‌های روسیه در اوکراین با کشته‌های شوروی در افغانستان که یک دهه نیز به طول انجامید، پوتین را تحت تاثیر قرار دهد.

یاولینسکی سخنانش در آن جلسه را این‌گونه جمع‌بندی کرد: «اگر پوتین واقعا آماده است تا حداقل به آتش‌بس فکر کند، یاولینسکی که خودش در غرب اوکراین به دنیا آمده، حاضر است تا نقش مذاکره‌کننده را داشته باشد.» او گفت: «اینکه پوتین موافقت کرد برای مدتی طولانی با من صحبت کند، گویای تمایلش به شروع مذاکره است.»

حداقل از ماه سپتامبر، مقامات غربی سیگنال‌های جدیدی دریافت کرده‌اند که نشان‌دهنده علاقه پوتین به آتش‌بس است.

سیگنال‌ها از طریق کانال‌های متعدد، از جمله از طریق دولت‌های خارجی که با ایالات‌متحده و روسیه ارتباط دارند، می‌آیند. مقامات امریکایی و دیگران گفتند که فرستادگان غیررسمی روسیه با طرفین در مورد شرایطی که پوتین خواهد پذیرفت، صحبت کرده‌اند. یک مقام بین‌المللی که پاییز امسال با مقامات ارشد روسیه دیدار کرد، گفت: «پوتین و ارتش روسیه نمی‌خواهند خود را بیش از این تحت فشار بگذارند.» پوتین همچنین اظهارات مبهمی در مورد باز بودن راه مذاکره ایراد کرده که عمدتا توسط تحلیلگران غربی رد شده است.

در انتظار بازگشت ترامپ
برخی تحلیلگران استدلال می‌کنند که با برقراری آتش‌بس، پوتین از جنگی طولانی منتفع خواهد شد و او می‌خواهد هرگونه مذاکره را تا بازگشت احتمالی دونالد ترامپ به کاخ سفید در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ به تعویق بیندازد. مقامات گفتند که باتوجه به عدم اطمینان موجود در جنگ، پوتین ترجیح می‌دهد زودتر به توافق برسد.

آن‌ها گفتند که پروپاگاندا‌های پوتین به راحتی می‌توانند وضعیت موجود را به عنوان یک پیروزی به تصویر بکشد؛ ایجاد کریدوری زمینی به کریمه، ارتشی که در برابر ضدحمله اوکراین با تسلیحات غربی مقاومت کرده و الحاق چهار منطقه اوکراین به روسیه. یکی از افراد گفت زمان ایده‌آل توافق قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه در ماه مارس خواهد بود. پوتین مطمئنا یک دوره شش ساله دیگر را به دست خواهد آورد، اما او عمیقا به انتخابات به عنوان نشانه‌ای از حمایت داخلی اهمیت می‌دهد.

پوتین به طور علنی به موضع تهاجمی خود پایبند بوده و گفته که در برابر غرب که به دنبال نابودی تمدن ۱۰۰۰ ساله روسیه است، مقاومت می‌کند.

زلنسکی بماند
اما مقامات امریکایی تغییری در موضع پوتین دیده و خاطرنشان می‌کنند که او دیگر خواستار کناره‌گیری دولت زلنسکی نیست. آن‌ها می‌گویند آتش‌بسی که توسط پوتین مطرح شده، اوکراین مستقل با پایتختی کی‌یف را حفظ می‌کند؛ اما کنترل نزدیک به ۲۰درصد از خاک اوکراین که قبلا فتح شده را در دست روسیه قرار می‌دهد. آن‌ها افزودند درحالی که پوتین سیگنال می‌دهد که برای چنین توافقی آماده است، منتظر است تا پیشنهاد خصوصی به او ارایه شود.

در میان بسیاری از موارد اختلافی احتمالی، هدف اصلی پوتین دور نگه داشتن اوکراین از ناتو است. اما یکی از مقامات سابق روسیه گفت که اختلاف‌نظر در این زمینه برای پوتین باعث زدن زیر توافق نخواهد شد؛ زیرا انتظار نمی‌رود که ناتو در آینده‌ای نزدیک اوکراین را بپذیرد.

اوکراین تسلیم می‌شود؟
با این حال، مقامات ارشد امریکایی گفتند که باور ندارند که در حال حاضر، هیچ یک از سیاستمداران برجسته اوکراینی با توافقی که این همه قلمرو اوکراین را در دستان روسیه باقی می‌گذارد، موافقت کند. بن‌بست احتمالی دیگر ناشی از تلاش‌های پوتین برای قرار دادن ایالات‌متحده در مرکز مذاکرات است.

دولت‌های ایالات‌متحده و روسیه کانال‌هایی برای ارتباط در مورد موضوعاتی از جمله مبادله زندانیان دارند، اما مقامات گفتند که ویلیام برنز، مدیر آژانس اطلاعات مرکزی سی‌آی‌ای و سرگئی ناریشکین، مدیر سرویس اطلاعات خارجی روسیه آخرین‌بار حدود یک سال پیش در ترکیه با یکدیگر ملاقات کردند. مقامات امریکایی می‌گویند که ایالات‌متحده از طرف اوکراین مذاکره نکرده و نخواهد کرد.

مقامات امریکایی استدلال می‌کنند که بدون درنظر گرفتن پیشنهاد پوتین، اوکراین باید قدرت ماندگاری خود را نشان دهد و ایالات‌متحده باید نشان دهد که مایل است از اوکراین حمایت کند تا اعتماد به نفس پوتین مبنی بر اینکه زمان به نفع اوست و هر امتیازی که بخواهد می‌تواند بگیرد را کاهش دهد.

بسیاری در غرب نسبت به آتش‌بس تردید دارند؛ زیرا می‌گویند که پوتین برای حمله‌ای دوباره مسلح می‌شود. ادگارز رینکوویچ، رییس‌جمهور لتونی در مصاحبه‌ای استدلال کرد که پوتین به جنگ متعهد بوده و رویای «تاسیس مجدد امپراتوری روسیه» را دارد.

رینکویکس درباره روس‌ها گفت: «آن‌ها به هیچ توافقی احترام نمی‌گذارند و بلافاصله وقتی زمان را مناسب ببینند، آن را نقض می‌کنند.»