پناهجوی سوری دولت کرواسی را به دلیل خشونت‌های مرزی علیه پناهجویان به دادگاه کشید

سامی بارکال، پناهجوی سوری با طرح شکایت در مرکز حقوق بشر اروپا، تصمیمی جسورانه علیه مقام‌های کرواسی گرفت.

بارکال که توانست مخفیانه اعمال وحشیانه‌ پلیس مرزی کرواسی علیه همسفران خود را مستند کند، به‌دنبال عدالت و پایان دادن به رفتار غیرانسانی در مرزهای اروپاست.

او ویدئویی از اعمال پلیس مرزی کرواسی ضبط کرد که اروپا را تکان داد. این ویدئو که نخستین بار توسط نشریه گاردین بریتانیا فاش شد، روش‌های خشونت‌آمیز پلیس کرواسی برای وادار کردن پناهجویان و مهاجران به بازگشت به بوسنی و هرزگوین را نشان می‌داد.

این پناهجویان در اردوگاه‌های موقت در بوسنی و هرزگوین، با شرایط اسفناک و فاقد امکانات اولیه مانند آب، وسیله‌ای برای گرما و حفاظت زندگی می‌کردند.

سامی بارکال به گاردین گفت:

نمی‌توانستم آن تجربه در مرز [کرواسی] را فراموش کنم. من آن ویدئو را گرفتم تا مردم بفهمند چه اتفاقی برای ما می‌افتد و چگونه با زندگی ما که گویی هیچ ارزشی ندارد، بازی می‌کنند. چه کار دیگری می‌توانیم انجام دهیم تا این اعمال متوقف شوند؟

بارکال که کُرد سوری است، در سال ۲۰۱۴ زمانی که روستاهای کردنشین توسط گروه «دولت اسلامی» (داعش) گلوله‌باران شد، کوبانی در سوریه را ترک کرد. او در آن زمان ۱۳ سال سن داشت.

بارکال به یاد می‌آورد:

من همراه با مادر و برادرم به ترکیه رفتیم. آن‌ها پس از مدتی برگشتند اما من نمی‌توانستم برگردم چون می‌ترسیدم مجبور شوم در ارتش خدمت کنم. وقتی خانواده‌ام رفتند، زندگی واقعی برای من شروع شد. باید به تنهایی چگونه زندگی کردن را یاد می‌گرفتم.

بارکال در ترکیه شغلی پیدا کرد و از ساعت دو بامداد تا هشت بعد از ظهر مشغول برداشت و بسته‌بندی سبزیجات بود. وقتی دریافت که دیگر نمی‌تواند به این شکل ادامه دهد و نمی‌تواند با شرایط انسانی‌تر کاری در ترکیه پیدا کند، تصمیم گرفت به صدها پناهجویی بپیوندد که روزانه در مسیرهای برفی بالکان سعی می‌کنند خود را به اروپای مرکزی برسانند.

بسیاری از آن‌ها توسط پلیس مرزی کرواسی متوقف شده و مورد بازرسی قرار می‌گیرند. برخی از آن‌ها با خشونت به بوسنی بازگردانده می‌شوند، جایی که هزاران پناهجو در سرمای شدید سرگردان‌اند.

چنین استردادهایی نقض قوانین بین‌المللی است که براساس آن‌ها پناهجویان باید پس از رسیدن به مرزهای یک کشور فرصت درخواست پناهندگی داشته باشند. بارکال می‌گوید:

وضعیت فاجعه‌بار بود. هیچ حمایتی وجود نداشت. روی زمین گل‌آلود می‌خوابیدیم. من یک چادر داشتم، اما خیلی‌های دیگر مجبور بودند با کیسه‌های زباله جایی برای خود درست کنند. ما برای غذا و حمام به امدادگران داوطلب و افراد محلی متکی بودیم.

بارکال در نوامبر ۲۰۱۸ تصمیم گرفت با گروهی از پناهجویانی که از شمال آفریقا می‌آمدند از مرز بوسنی به کرواسی برود. از آن‌جایی که او جوان‌ترین فرد گروه بود، دیگران به او پیشنهاد کردند در عقب بماند و آن‌ها خود پیش رفتند. بارکال ناگهان صدای فریادهایی در هوای سرد شب شنید. او که پشت بوته‌ها پنهان شده بود شروع به فیلمبرداری کرد.

پلیس کرواسی همراهان پناهجوی سوری را مورد ضرب‌وشتم قرار داد و بارکال از این صحنه‌ها فیلم می‌گرفت. دقایقی بعد، سه مرد از گروه پناهجویان با صورت‌های کبود، دهان و بینی خون‌آلود و دنده‌های شکسته از جنگل بیرون آمدند. سامی گفت:

ما به‌دنبال امنیت از جنگ گریختیم و به این‌جا آمدیم و بعد چنین اتفاقی می‌افتد. وقتی همراهان به سمت ما آمدند، سعی کردیم کمی به آن‌ها کمک کنیم و سپس با هم به سمت اردوگاه برگشتیم. من خیلی ترسیده بودم، پاهایم به سختی حرکت می‌کردند.

این نحستین باری نبود که بارکال مجبور به بازگشت می‌شد. یک ماه پیش از آن، در اکتبر همان سال، او و گروهی از سوری‌ها در حالی که در یک ساختمان متروکه استراحت می‌کردند توسط مرزبان‌های کرواسی متوقف شدند. بارکال می‌گوید:

مأموران ما را بازرسی و وسایل‌مان را ضبط کردند. سپس ما را به یک ون سفید منتقل کردند و به سمت مرز برگرداندند. وقتی درهای ون باز شد، گروهی از مأموران مسلح پلیس را دیدیم که بیرون منتظر بودند. به ما اشاره کردند که حرکت کنیم. حرفی نزدند. خیلی ترسیدیم. فهمیدیم که ما را به‌زور به بوسنی برمی‌گردانند. بازگشت به زندگی در آن زمین گل‌آلود بدون هیچ امکاناتی.

پس از تلاش‌های متعدد، بارکال سرانجام در پایان سال ۲۰۱۸ توانست خود را به آلمان برساند، جایی که درخواست پناهندگی او توسط مقامات پذیرفته شد.

او اکنون در یک سوپرمارکت در «نوردن»، شهری واقع در ایالت نیدرزاکسن و در سواحل دریای شمال آلمان کار می‌کند. او قصد دارد پس از اتمام مدرسه، حرفه پرستاری را دنبال کند. با این حال، بارکال آزارهایی را که متحمل شده فراموش نکرده است. او در راه افشای آن‌چه در کرواسی رخ می‌دهد، کمک قابل توجهی کرده و در پارلمان اروپا نیز فیلم سخنرانی او نشان داده شده است.

در این پرونده، کارستن گریک، یکی از وکیل‌های مرکز قانون اساسی و حقوق بشر اروپا (ECCHR)، سازمان غیردولتی مستقل و غیرانتفاعی با هدف اجرای حقوق بشر، بارکال و دو سوری دیگر را در دادگاه اروپا نمایندگی می‌کند. او می‌گوید که موکلانش توضیح داده‌اند چگونه در «معرض اخراج دسته‌جمعی» قرار گرفتند و «فرصتی به آن‌ها داده نشد که وضعیت خود را به‌صورت فردی توضیح دهند و بدون هیچ ارزیابی مجبور به بازگشت شدند».

به‌گفته این وکیل «بارکال همچنین هیچ بختی برای مخالفت با بازگرداندن خود نداشت و با وجود این‌که خردسال محسوب می‌شد، مأموران بدون در نظر گرفتن خطراتی که ممکن است برایش پیش بیایید او را به بوسنی بازگرداندند و با آگاهی کامل از این‌که وضعیت در بوسنی ناگوار است و این کشور فاقد سامانه‌ای برای پذیرش پناهجویان است، او را مجبور به بازگشت به این کشور کردند».

گریک افزود پرونده بارکال سیاست بازگرداندن پناهجویان توسط کرواسی را از این زاویه نیز به چالش می‌کشد که مأموران مرزی کرواسی به‌طور معمول خارج از چارچوب قانون با پناهجویان برخورد می‌کنند و هیچ سوابق رسمی از حضور آن‌ها در خاک خود را ثبت نمی‌کنند. آن‌ها همچنین پناهجویان را در بازداشتگاه‌هایی بدون ارتباط با خارج نگه می‌دارند و دسترسی آن‌ها به مشاوره حقوقی یا حمایت را مسدود می‌کنند.

به‌گفته مرکز قانون اساسی و حقوق بشر اروپا، پرونده بارکال استثنایی است، زیرا بسیاری دیگر شرایط مشابهی را تجربه کرده‌اند، اما تنها شمار کمی از پرونده‌ها به‌دلیل موانع موجود به دادگاه‌های بین‌المللی می‌رسند.

اکنون دادگاه باید تشخیص دهد که کرواسی با اخراج غیرقانونی سامی بارکال به بوسنی در زمانی که او خردسال بود، حقوق او را نقض کرده است یا خیر. افزون بر این، کرواسی ملزم به تضمین عدم تکرار چنین تخلفاتی است. آن‌ها باید با تهیه یک برنامه عملی گزارش‌هایی نیز در مورد اجرای آن ارائه دهند.

به‌رغم شهادت‌های امدادگران، روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها، دولت کرواسی همواره بازگرداندن پناهجویان به بوسنی یا اعمال خشونت علیه آن‌ها را رد کرده است.

با این حال، در سال ۲۰۱۹، پس از ماه‌ها تکذیب رسمی، کولیندا گرابار-کیتاروویچ، رئیس ‌جمهوری وقت کرواسی در گفت‌وگویی با تلویزیون سوئیس، ظاهراً اعتراف کرد که پناهجویان را بازمی‌گردانند. اما او غیرقانونی بودن این اقدام را انکار کرد و گفت با وزیر کشور، رئیس پلیس و مأموران حاضر در محل صحبت کرده‌ و آن‌ها اطمینان داده‌اند که از «زور بیش از حد» استفاده نکرده‌اند.

دادگاه حقوق بشر اروپا در سال ۲۰۱۹ حکم داد که پلیس کرواسی در سال ۲۰۱۷ مسئول مرگ یک دختر شش ساله افغانستانی بوده است. مقامات مرزی کرواسی بدون پذیرش درخواست پناهندگی آن‌ها خانواده این دختر را با عبور از ریل قطار مجبور به بازگشت به صربستان کرده بودند. این دختر که مدینه حسینی نام داشت، در برخورد با قطار کشته شد.