چرا امام زمان (عج) «قائم» نامیده می‌شود؟

دعای عهد از ادعیه منسوب به امام صادق علیه السلام است که علمایی همچون ابن طاووس و مجلسی آن را در کتاب ادعیه خود نقل کرده‌اند.

از امام صادق علیه‌السلام روایت شده هرکه چهل صبحگاه این عهد را بخواند، از یاوران قائم ما باشد و اگر پیش از ظهور آن حضرت از دنیا برود، خدا او را از قبر بیرون آورد که در خدمت آن حضرت باشد و حق‌تعالی بر هر کلمه هزار حسنه به او کرامت فرماید و هزار گناه از او عفو کند.

سوای ثوابی که برای خواندن این دعا وارد شده، آنچه که اهمیت دارد، معارف عمیقِ موجود در دعای عهد است که معمولاً مورد غفلت خوانندگان واقع می‌شود.

حال با مروری بر برخی از فراز‌های این دعا، سعی داریم نگاهی معرفتی به این دعا داشته باشیم.

در یکی از فراز‌های دعای عهد می‌خوانیم:

اللّٰهُمَّ بَلِّغْ مَوْلانَا الْإِمامَ الْهادِیَ الْمَهْدِیَّ الْقائِمَ بِأَمْرِکَ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیْهِ وَعَلَىٰ آبائِهِ الطَّاهِرِینَ عَنْ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ فِی مَشارِقِ الْأَرْضِ وَمَغارِبِها، سَهْلِها وَجَبَلِها، وَبَرِّها وَبَحْرِها، وَعَنِّی وَعَنْ وَالِدَیَّ مِنَ الصَّلَواتِ زِنَةَ عَرْشِ اللّٰهِ، وَمِدادَ کَلِماتِهِ، وَمَا أَحْصاهُ عِلْمُهُ، وَأَحاطَ بِهِ کِتابُهُ.

یعنی: خدایا برسان به مولای ما امام راهنمای راه‌یافته، قیام کننده به فرمانت که درود‌های خدا بر او و پدران پاکش، از سوی همه مردان و زنان مؤمن، در مشرق‌های زمین و مغرب‌هایش، همواری‌ها و کوه هایش، خشکی‌ها و دریاهایش و از طرف من و پدر و مادرم، از درود‌ها به وزن عرش خدا و امتداد کلماتش و آنچه دانش خود برشمرده و کتابش به آن احاطه یافته است.

در این فراز امام عصر عجل الله تعالی فرجه را با سه خصلت می‌خوانیم: هادی، مهدی و قائم به امر خدا.

هادی به معنای هدایت کننده خلایق از جانب خداوند و مهدی، اسم مفعول به معنای هدایت شده است. یعنی امام هم خلایق را به سمت برنامه‌های خداوند در مسیر رشد هدایت می‌کند و هم خود از جانب خداوند به سوی آنچه خداوند برای او تقدیر کرده، هدایت یافته است؛ بنابراین انسان مؤمن مطئمن می‌شود که امام به سمتی هدایت می‌کند که خدا خواسته و او جز مشیت خداوند عمل نمی‌کند بلکه تمام اراده خداوند در ظرف وجود امام قرار دارد.

در فراز‌هایی از زیارت جامعه کبیره امام هادی علیه السلام می‌خوانیم: «وَ أَشْهَدُ أَنَّکُمُ الْأَئِمَّةُ الرَّاشِدُونَ الْمَهْدِیُّونَ الْمَعْصُومُونَ الْمُکَرَّمُونَ الْمُقَرَّبُونَ الْمُتَّقُونَ الصَّادِقُونَ الْمُصْطَفُونَ، الْمُطِیعُونَ لِلّٰهِ، الْقَوَّامُونَ بِأَمْرِهِ، الْعامِلونَ بِإِرَادَتِهِ، الْفائِزُونَ بِکَرَامَتِهِ؛ اصْطَفاکُمْ بِعِلْمِهِ، وَارْتَضاکُمْ لِغَیْبِهِ، وَاخْتارَکُمْ لِسِرِّهِ، وَاجْتَباکُمْ بِقُدْرَتِهِ، وَأَعَزَّکُمْ بِهُداهُ، وَخَصَّکُمْ بِبُرْهانِهِ، وَانْتَجَبَکُمْ لِنُورِهِ، وَأَیَّدَکُمْ بِرُوحِهِ؛

یعنی: و گواهی می‌دهم که شمایید ائمه راشد، هدایت‌یافته (مهدی)، معصوم، محترم و محبوب، مقرّب پرهیزگار، صادق، برگزیده، فرمانبردار خدا، قیام کننده به فرمانش، عمل کننده به خواسته‌اش، دست‌یافته به سخاوت و بخشندگی‌اش؛ شما را با دانشش برگزید و برای غیبش پسندید و برای رازش انتخاب کرد و به قدرتش اختیار کرد و به هدایتش عزیز نمود و به برهانش اختصاص داد و برای نورش برگزید و به روحش حمایت فرمود.»

صفت بعدی برای امام عصر عجل الله تعالی فرجه، قیام‌کننده به امر خداست (الْقائِمَ بِأَمْرِکَ). در اینجا دو معنا برای «امر» متصور می‌شود: دستور خدا و برنامه‌های خدا.

در قرآن وقتی خداوند از امر صحبت می‌کند، همیشه به معنای «دستور» در زبان فارسی نیست بلکه خداوند گاهی برنامه‌های خود را با عبارت «امر» یاد می‌کند؛ حال این برنامه یا نعمت است یا نقمت و یا برنامه‌ای در آینده؛ مثلاً درباره قوم لوط علیه السلام می‌فرماید «فَلَمَّا جَآءَ أَمرُنَا جَعَلنَا عَٰلِیَهَا سَافِلَهَا»؛ یعنی زمانی که امر ما آمد، آن شهر را زیر و رو کردیم. یا درباره قوم هود می‌فرماید «وَ لَمَّا جَآءَ أَمرُنَا نَجَّینَا هُوداً»؛ هنگامی که امر ما آمد، هود را نجات دادیم.

همچنین در آیه اول سوره نحل می‌خوانیم «أَتى أَمْرُاللهِ فَلاتَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحانَهُ وَتَعالى عَمّا یُشْرِکُونَ؛ یعنی امر خدا فرا رسیده است؛ براى آن عجله نکنید؛ او منزّه و برتر است از آنچه همتاى او قرار می‌دهند.»

امام صادق علیه‌السلام درباره‌ی این آیه فرمود: «هُوَ أَمْرُنَا أَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَلَّا نَسْتَعْجِلَ بِهِ یُؤَیِّدُهُ بِثَلَاثَهًِْ أَجْنَادٍ بِالْمَلَائِکَهًِْ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الرُّعْبِ؛ منظور، امر (امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) ما است؛ خداوند حکم کرده است که درباره‌ی آن عجله نکنیم تا او را با سه لشکر یاری رساند: با ملائکه، مؤمنان و ترس [در دل دشمنان]. (بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۵۶). یا در دیگر روایت علی بن مهزیار می‌گوید از امام عصر عجل الله تعالی فرجه پرسیدم «سرور من، مقصود از أَمْرُ اللهِ در این آیه چیست»؟ فرمود: «امر خداوند عزّوجلّ و لشکر او، ما هستیم؛ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا الْأَمْرُ قَالَ نَحْنُ أَمْرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ جُنُودُه».

با این توصیف، امر الله همان برنامه خداوند برای بسترسازی ظهور تا رسیدن به بهشت موعود است و امام زمان عجل الله تعالی فرجه نیز برای تحقق این امر خدایی یا برنامه الهی قیام می‌کند.

منبع: تسنیم

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی