ژانر کمدی در سینمای ایران

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- زهرا قربانی رضوان؛ یکی از ژانر‌های محبوب سینمای ایران از دید مخاطبان ژانر کمدی است. باتوجه به استقبال و فروش بالای این آثار می‌توان گفت که سینما اکنون با ژانر کمدی روی پای خود ایستاده و گیشه را در دست گرفته است. این توجه از سوی مخاطب صرفا متوجه حال حاظر نیست و با نگاهی به گذشته می‌توان دریافت که در طول سال‌ها ژانر کمدی جایگاهی ویژه برای تماشاگر ایرانی داشته است. پس از انقلاب فیلم‌های کمدی قوت جدی تری گرفتند و برای دور شدن از فضای رایج قبل از انقلاب و فیلم فارسی، کمدی شکل دیگری به خود گرفت.

با نگاهی به اولین ساخته‌های کمدی ایران، می‌توان نخستین فیلم این ژانر را آبی و رابی معرفی کرد. این فیلم توسط اوانس اوهایناس در ابتدای ۱۳۰۰ ساخته شد. حضور جدی فیلم فارسی سبب شد قبل از انقلاب ژانر کمدی کمتر دیده شود و حتی به سالی یک فیلم کمدی تقلیل پیدا کند.

زنده شدن ژانر کمدی را می‌توان از دهه ۶۰ دانست درست زمانی که پس از انقلاب سینمای فیلم فارسی کنار گذاشته شد و باتوجه به سیاست‌های آن دوران آثار با احتیاط بیشتر ساخته شدند. درست در سال ۱۳۵۹ اولین فیلم در ژانر کمدی برای تلویزیون به نام خانه آقای حقدوست به کارگردانی محمود سمیعی ساخته شد. جعفرخان از فرنگ برگشته به کارگردانی علی حاتمی و مردی که زیاد می‌دانست به کارگردانی یدا.. صمدی در سینمای پس از انقلاب ژانر کمدی و درام اجتماعی را زنده کردند. از فیلم‌های طنز دهه ۶۰ می‌توان به مردی که موش شد ۱۳۶۴/ اجاره نشین‌ها ۱۳۶۵/ آپارتمان شماره ۱۳، ۱۳۶۹/ کفش‌های میرزا نوروز ۱۳۶۴ و هی جی ۱۳۶۷ اشاره کرد.

دهه ۷۰ نیز پس از گذر از جنگ تحمیلی شاهد رونق بیشتر سینمای کمدی بودیم تا جایی که فیلم‌های سینمایی عروسکی نیز توانسته فروش گیشه را به دست آورند. ایرج طهماسب با ساخت فیلم سینمایی کلاه قرمزی و پسر خاله ثابت کرد که می‌توان با عروسک‌ها نیز نبض گیشه را به دست گرفت. فیلم‌های سینمایی آدم برفی، دو نفر و نصفی، دیگه چخبر، جیب بر‌ها به بهشت نمی‌روند از آثاری است که در دهه ۷۰ فروش بالایی داشتند.

دوره طلایی این ژانر را می‌توان دهه ۸۰ دانست. از میان ۱۰ فیلم برتر در این دهه ۸ مورد آن به ژانر کمدی اختصاص پیدا کرده است. می‌توان گفت یکی از شعار‌ها و سیاست‌های اصلی این دهه را گیشه و فروش اقتصادی بیان کرد که توانست موفق عمل کند و بیشترین آمار فروش و تعداد مخاطب را به ثبت برساند. اما همین شروع در دهه ۸۰ همراه با تنوع در موضوع آثار دیده می‌شد، موردی که در دهه ۹۰ هنرمندان از آن غافل شدند و صرفا مبحث گیشه مورد توجه آن‌ها قرار گرفت. برای مثال در دهه ۸۰ کمدی را در قالب دفاع مقدس با فیلم اخراجی‌ها مشاهده کردیم و در ژانر عاشقانه و خانوادگی می‌توان به آتش بس اشاره کرد. توفیق اجباری، چارچنگولی، دایره زنگی، آتش بس، زن‌ها فرشته اند و همیشه پای یک زن در میان است فیلم‌های کمدی دهه ۸۰ هستند که به ترتیب پرفروش تا کمترین فروش را شامل می‌شوند.

در دهه ۹۰ شاهد افزایش قیمت بلیط سینما‌ها بصورت چشمگیر بودیم که می‌توان علت بالارفتن میزان فروش را همین مورد دانست. در این دهه شاهد کمدی با موضوعات و شوخی‌هایی هستیم که دیگر نمی‌توان با خانواده به تماشای این فیلم‌ها نشست. موضوعات جنسی، الفاظ رکیک، شوخی‌هایی دوپهلو، روابط عاشقانه، تضاد بین طبقه پایین شهر و بالاشهری، تفاوت بین قشر مذهبی و غیر مذهبی مورد توجه فیلم نامه نویسان قرار می‌گیرد.

فیلم‌هایی که همگی شبیه هم هستند و گویی فقط نام آن‌ها تغییر می‌کند. موضوعاتی سخیف با بازیگران مطرح که صرفا جذب کننده مخاطب هستند بدون هیچ محتوایی! در این میان مسعود اطیابی جایگاه اول را به خود اختصاص می‌دهد که به مدت ۳ سال بصورت پی در پی اولین شخص در لیست پر فروش گیشه قرار می‌گیرد.

تکرار شدن اسامی فیلم‌های سینمایی با عدد‌هایی که به همراه دارد نشان از سود زیاد در این عرصه و ژانر است. گشت ارشاد ۳ نهنگ عنبر ۲ بصورت متوالی ساخته می‌شوند و اکنون می‌توان گفت کدام بازیگر صرفا برای گیشه و فروش در فیلم‌ها حضور پیدا می‌کند. فیلم‌های پر فروش ژانر کمدی در دهه ۹۰ و ۱۴۰۰ به شرح زیر است: «انفرادی، دینامیت، بخارست، سگ بند، گشت ارشاد ۳، مطرب، هزارپا، نهنگ عنبر ۲ و آینه بغل».

شروع ژانر کمدی توانست نوید دهنده روز‌های خوب سینمای ایران باشد و مخاطب خود را راضی نگه دارد. اما باتوجه به نگاه گذرا به آثاری که در سال‌های پیشرو بر پرده سینما شاهد بودیم متاسفانه تنها تهیه کنندگان برای فروش میلیاردی توجه جدی به موضوعات مبتذل و سخیف دارند و منبع و دست آویز آن‌ها لوکشن و طراحی دهه ۶۰ است. باید دید در ادامه به بهانه خنداندن تماشاگر و درآمد میلیاردی سرمایه گذاران باید شاهد چه آثاری باشیم.