خطر تله محاسبات تک بعدی در تصمیم گیری های اقتصادی برای بودجه و ارز ۱۴۰۳

یادمان نرود که فشار بر مردم عموما فروافتاده در دره تورم‏، خیلی هم راهبرد خوبی نیست...گاه برخی دولتمردان نشسته بر صندلی های چرمی و اتاق های گلخانه ای، احتمالا برای پیشبرد کارشان،حرفهای عجیبی می گویند. زمانی بزرگی که خود در دولت روحانی، مجری سیاست تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی بود، در دولت رئیسی برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی چنین استدلال می کرد که ”اگر همه ارز ترجیحی حذف شود، حدود چهار و نیم درصد اثر تورمی مستقیم دارد و اثر تورمی غیرمستقیم آن دو و نیم درصد است یعنی بر روی هم, هفت درصد اثر تورمی کل دارد.”(ر.ک: ایرنا،۷ دی ۱۴۰۰، حذف ارز ترجیحی در بلندمدت، تورم را کاهش می‌دهد، کد خبر۸۴۵۹۳۱۶۲)

قاعدتا چنین اظهار نظری، احتمالا مستند به مطالعات و مفروضاتی بوده است که مایل به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بوده است اما همگان بعدها دیدیم که این نوع نگاهها و تصمیم گیری ها، همه جانبه و منطبق با اتمسفر ایرانی نبوده است. گذشت زمان نشان داد که چنین محاسبات بی پشتوانه و یا در بهترین حالت با پشتوانه محاسبات یک سویه مبتنی بر اهداف خاص، چگونه کشور را به پرتگاه آشوب و اعتراضات کشاند.

دلسوزان کشور و برخی نمایندگان مجلس نیز در همان هنگام هم علیرغم اذعان به نادقیقی مدل ارز ۴۲۰۰ تومانی، با حذف ارز ۴۲۰۰ مخالف بودند، چون می دانستند که اقتصاد ایران همیشه و در هرحال به تمام فرمول و معادله و مدل پذیر نیست...تصمیمات برای اقتصاد و جامعه خاص و طبقات متکثر ایران، مستلزم جامع نگری عمیق و توجه به مجموعه ای بسیار از متغیرهای اجتماعی، روانشناسی، سیاسی، و ...است که گاه مورد غفلت قرار می گیرد.

جالب تر از همه نقل قولی از یکی از برجستگان کشور پس از حذف ارز ترجیحی است که گفته بود ”در طرح اصلاح یارانه، قیمت مرغ، تخم مرغ، لبنیات و روغن می‌تواند تغییر پیدا کند و هیچ کالای دیگری حق افزایش قیمت ندارد. از سویی هیچ فردی اجازه ندارد با توجیه اینکه این ۴ قلم کالا گران شد، قیمت حمل‌ونقل و سایر کالاها را بالا ببرد، چون جبران هزینه در این طرح دیده شد (ر.ک: پایگاه خبر آنلاین، آیا پس از حذف ارز ترجیحی، فقط ۴ قلم کالا گران شد یا ۵۰ قلم؟،کد خبر ۱۶۵۸۴۵۴تاریخ ۱۳ مرداد ۱۴۰۱).”

اکنون نیز گویی همان رویه ها حاکم است...

اکنون نیز شفیقی استدلال و شاهد می آورد که ”حذف ارز ۲۸۵۰۰ و جایگزنی آن با ۳۷۵۰۰ ، اضافه تورم ۷ تا ۱۳ درصدی دارد.”(ر.ک: پایگاه انتخاب، واردات خودرو اولویت نیست، کد خبر: ۷۵۴۲۰۵، تاریخ انتشار۱۰ دی ۱۴۰۲)

از آن اظهار نظر تا این اظهار نظر، ۲ سال گذشته است....

خوب است بیشتر تامل کنیم:

اقتصاد ایران و زیست در ایران، با محاسبات خاص هدفمند یا وابسته به چند متغیر محدود حرکت نمیکند. در این اتمسفر،متغیرهای سیاسی و غیر سیاسی، اقتصادی و غیر اقتصادی فراوانند و بسیار هم مهم و موثر...لطفا تصمیم سازان و تصمیم گیران در تله حرفهای نادقیق یا تک متغیری قرار نگیرند...خوب است دولتمردان عزیز سیزدهم و مجلسی ها التفات داشته باشند که قرار بود دولت سیزدهم با یک خیزش اقتصادی، اوضاع را بهتر کند!

این مهم با تحلیل های شناختی جامع، چند سویه و‏ چند وجهی حاصل خواهد شد.

صاحبنظر در حوزه برنامه ریزی و توسعه

٢٢٣٢٢٣