لائیسیته در قدرت و سکولاریزاسیون در جامعه ایران (بخش یکم)، جلال ایجادی - Gooya News

جامعه ایران نیازمند یک مبارزه بزرگ فکری در باره سکولاریزاسیون و لائیسیته است. بررسی رشد گیتی مداری و عرفی گرایی در جامعه کنونی و ضرورت تدارک یک قدرت سیاسی لائیک پس از رژیم اسلامی، از چالش‌های بنیادی کشور ماست. در این نوشته به تعریف جامعه شناختی و فلسفی این مفاهیم پرداخته و ضرورت قدرت سیاسی لائیک آینده در ایران را توضیح خواهم داد. جامعه ایران در روند یک گسست ژرف قرار گرفته و پس از اعلام شکست اسلام سیاسی، گرایش‌های روشنفکری و فرهنگی تازه را علیه ازخودبیگانگی ناشی از دین اسلام، بنمایش می‌گذارد. پروژه ما بیرون آمدن از اسلام است. اسلام یعنی فساد در سیاست و جامعه.

پدیده سکولاریزاسیون یا گیتی مداری

سکولاریزاسیون و گیتی مداری یکی از ویژگی‌های برجسته جامعه مدرن است زیرا اساس آن همانا عمل و تصمیم فرد بر پایه خرد و تجربه انسانی می‌باشد. بر پایه تجربه در اروپا، جامعه مدرن قواعد و هنجارهای خود را از قواعد دین و سنت جدا کرده و افزون برآن، دولت که متکی بر نهادهای مدرن و تفکیک قوا است، از جامعه مدنی جداست. در جامعه مدرن رفتار انسانها عرفی گشته و مدیریت فعالیت‌ها نه بر پایه دگم‌های قبیله‌ای و دینی و کتاب مقدس، بلکه بر پایه قوانین و قراردادهای اجتماعی صورت می‌گیرد. در جامعه مدرن خدا نابود نمی‌شود ولی قدرت تصمیم گیری و سیاست پردازی به انسان سپرده می‌شود. قدرت شفادهی خدا به دانش پزشکی تبدیل می‌شود. اعتقاد به معجزه آسمانی به عقلانیت و مدیریت علمی و پزشکی تبدیل می‌گردد. در برابر حوادث ناخوشایند مانند فقر و بیعدالتی، انسان بجای انتظار از آسمان از مسئولان سیاسی حساب رسی می‌کند. رویدادهای اجتماعی مانند مراسم مرگ و ازدواج و ضبط مالکیت و حل اختلاف از اتوریته و نهاد دینی به نهادهای عرفی و دولتی انتقال می‌یابد. آموزش نوجوانان و جوانان از نهاد دینی و مکتبی خارج شده و مدرسه‌های نوین چنین کاری را به عهده می‌گیرند. اعتقاد به تقدیر آسمانی عقب نشینی می‌کند و اراده و تصمیم انسانی جای آنرا می‌گیرد.

این روند عرفی شدن همان روند سکولاریزاسیون است. خدا پس می‌رود و انسان قدرت می‌گیرد. انحصار دینی پس رانده می‌شود و حزب‌های سیاسی و نهادهای اجتماعی جای آن را می‌گیرند. بقول یورینگ هابرماس این روند همان روند مدرنیته است. متفکران دیگری مانند ماکس وبر و مارسل گوشه از این پدیده بعنوان سحرزدایی و افسون زدایی صحبت می‌کنند. این پدیده فقط تغییر در نهادها نیست بلکه در همه جای جامعه گسترده می‌شود.

هنگامیکه از «ساختارهای کلان اجتماعی» صحبت می‌شود، سکولاریزاسیون می‌تواند فرآیندی باشد که در آن جنبه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، قانونی و اخلاقی به طور فزاینده‌ای تخصصی و متمایز از یکدیگر می‌شوند.