خبر نگران کننده؛ بارش‌ها کسری مخازن را جبران نمی‌کند | شاید مجبور شویم از دشت‌های ممنوعه آب برداشت کنیم

آفتاب‌‌نیوز :

«فیروز قاسم‌زاده» درباره هشدارهای بارندگی در روزهای پیش رو ادامه‌داد: ۲ سامانه در این هفته مناطق شمال و شمال غرب کشور را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد که هرچند بارش برف خوبی به همراه دارد، اما کسری بارش‌های پاییزی را جبران نخواهد کرد.

به گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران، وی افزود: سامانه‌های پیش رو در مقایسه با سامانه‌های بارشی مورد انتظار در فصل زمستان، قوی نیستند و احتمالاً به‌جز چند استان نظیر آذربایجان غربی و مازندران که بارش خوبی دریافت خواهند کرد، سهم بارشی جدی برای سایر استان‌های کشور مطرح نیست.

سخنگوی صنعت آب، دلیل تداوم کم‌بارشی‌ها در پاییز به زمستان سال جاری را تغییرات اقلیمی دانست و خاطرنشان‌کرد: تغییرات اقلیمی باعث ناهنجاری‌های جدی در سامانه‌های بارشی شده است و نتیجه آن در سال جاری برای ایران خشکسالی بوده است و ایران برای چهارمین سال پیاپی خشکسالی را تجربه می‌کند.

قاسم‌زاده خاطرنشان‌کرد: ایران به‌طور متوسط در هر دهه نزدیک به نیم درجه سانتیگراد گرم‌تر می‌شود و این گرمایش، بر روی میزان بارندگی‌ها و به طور طبیعی بر روی منابع آبی تجدیدپذیرِ در اختیار تاثیرات منفی می‌گذارد.

وی ادامه‌داد: این شرایط، اجرای دقیق برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی و مدیریت مصرف آب را ضروری می‌کند.

ورودی آب سد کرج نصف میزان خروجی شد/ برداشت از ذخیره مخزن

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان البرز نیز می‌گوید: متأسفانه دوره‌های خشکسالی تداوم پیدا کرده است، اگر لازم باشد برای تأمین آب شرب از دشت‌های ممنوعه برداشت می‌کنیم، میزان ورودی نصف میزان خروجی است و از ذخیره مخزن در حال برداشت هستیم.

سد امیرکبیر یا همان سد کرج که به‌روی رودخانه کرج در ۲۵ کیلومتری شمال شهر کرج و کنار جادهٔ چالوس احداث شده است، به‌عنوان یکی از منابع مهم تأمین آب شهر تهران، این روز‌ها حال‌وروز خوشی ندارد و طبق بازدید و گزارش خبرنگار تسنیم از محل این سد، سطح آب به‌طرز عجیبی پایین رفته است و در برخی نقاط این کاهش سطح آب به ۲۰ متر هم می‌رسد. این در حالی است که حجم پرشدگی سد‌های پنجگانه تهران شامل امیرکبیر، طالقان، لتیان، لار و ماملو در حالی در ۳۹ روز ابتدایی سال آبی جاری (ابتدای مهر ماه ۱۴۰۲ تا پایان شهریور ماه ۱۴۰۳) به ۱۸ درصد رسیده که این عدد در کل کشور نیز فقط ۴۰ درصد است. این میزان پرشدگی نشان از آن دارد که هنوز بارش‌ها اثر چندانی بر افزایش حجم آب موجود در سد‌های کشور نداشته است.

بخشی از مشکلات آبی امروز ناشی از نبود سیاست دقیق توزیع جمعیتی است

نجفیان مدیرعامل آب منطقه‌ای البرز در روز‌های اخیر در نشستی خبری، توضیحاتی درباره وضعیت میزان ذخیره آب در سد کرج داد که قابل توجه است.

وی با اشاره به اینکه موضوع کم‌آبی فقط مختص این استان نیست؛ عنوان کرده بود: بلکه تمام دنیا، دیگر مانند گذشته دارای فراوانی آب نیستند و در برخی کشور‌ها آب موضوعی سیاسی بوده است، کشوری مانند ترکیه که در بالادست قرار دارد و برخی از منابع آب که کشور‌های پایین‌دست نیازمند هستند با توجه به شرایط خود برخی از قوانین را نقض می‌کنند و آب را از آن خود می‌کنند و برخی از مشکلات مربوط به کاهش حق‌آبه ما با مدیریت و تصمیمات نادرست ایجاد شده است.

وی با بیان اینکه یکی از سیاست‌ها در این زمینه، تمرکز و توزیع جمعیت است که اگر توزیع جمعیت در کشور‌ها به‌صورت درست انجام نشود خود یک چالش محسوب می‌شود، گفت: اگر در کشور در بخش آب سیاستگذاری جمعیتی وجود داشت، مشکلات امروزی وجود نداشت و در زمان حاضر به‌دلیل مشکلات به‌وجودآمده مجبور‌یم هزینه‌های چندده‌برابری با هزینه‌های زیست‌محیطی نیز پرداخت کنیم.

شاید مجبور شویم از دشت‌های ممنوعه آب برداشت کنیم

نجفیان با ابراز اینکه "گذشتگان بر این باور بوده‌اند که در زمان خشکسالی برای تأمین آب شرب یا تأمین آب، اصلی‌ترین منبع آب‌های زیرزمینی هستند، اما زمان می‌برد که تأثیر خود را نشان دهد"، گفت: متأسفانه دوره‌های خشکسالی تداوم پیدا کرده است، برخی از دشت‌های ما دشت‌های ممنوعه است، ولی برای تأمین آب شرب ما ممنوعیتی نداریم و اگر قرار با‌شد چاه احداث کنیم این کار را انجام می‌دهیم، چون چاره‌ای نخواهیم داشت.

وی با اظهار اینکه "در شرایط حاضر امسال با پیش‌بینی انجام‌شده امید ما به لطف الهی و بارش‌ها بوده است و کنار آن مدیریت جمعیت کشور در شرایط بحرانی برای کاهش مصرف است"، گفت: باتوجه به بحران آبی سال گذشته، طبق گفته‌های وزیر، برای تأمین آب شرب بدبینانه‌ترین حالت در نظر گرفته شد و با برنامه‌ریزی لازم تاکنون توانسته‌ایم بخشی از آب شرب را تأمین کنیم.

مدیر‌عامل آب منطقه‌ای البرز با اعلام اینکه "امسال انسداد یک‌هزار حلقه چاه آب غیر‌مجاز در البرز در دستور کار قرار گرفته است و تاکنون ۷۶۰ حلقه مسدود شده است و مابقی تا پایان سال بسته می‌شود"، گفت: در این مدت ۶۳ دستگاه حفاری چاه در البرز توقیف شد. در ۱۰ سال گذشته تاکنون ۴ هزار و ۸۲۱ حلقه چاه غیرمجاز در استان البرز مسدود شده است که با انسداد آن‌ها ۸۱ میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی شده است.

وی با بیان اینکه "میزان بارش‌های سال زراعی در سال جاری در البرز نسبت به میانگین بلندمدت کاهش ۵۰ درصدی دارد و از ابتدای سال آبی جاری تاکنون ۵۹ میلی‌متر بارندگی در البرز ثبت شده است"، اضافه کرد: در زمان حاضر سد طالقان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۸ درصد تراز مثبت آبی دارد و میزان ذخایر آن ۱۶۸ میلیون مترمکعب است، همچنین میزان ذخایر کنونی آب سد کرج ۵۴ میلیون مترمکعب است که پارسال ۳۵ میلیون مترمکعب بود؛ آب شرب البرز افزون بر سدها، از ۷۰۰ حلقه چاه نیز تأمین می‌شود.

احتمال اتخاذ تصمیمات سخت برای تأمین آب

نجفیان درباره میزان ورود و خروج آب سد کرج گفت: در زمان حاضر به‌دلیل نبود بارش، میزان ورودی نصف میزان خروجی است و از ذخیره مخزن در حال برداشت هستیم. متأسفانه بارش برف امسال استثنایی بوده است و اگر این شرایط تداوم پیدا کند نگرانی بسیار جدی به وجود خواهد آمد و ناچار به تصمیمات سخت خواهیم بود.

وی تصریح کرد: در زمان حاضر ۷۰۰ چاه آب شرب در استان البرز وجود دارد که آبدهی برخی از این چاه‌ها به‌دلیل حفر چاه غیرمجاز در حریم آنها، کاهش پیدا کرده است، به همین دلیل در انسداد چاه‌های غیرمجاز، چاه‌هایی که در حریم چاه‌های آب شرب قرار دارد در اولویت است.

نجفیان افزود: جهاد کشاورزی هم باید الگوی کشت استان را کنترل کند، چرا اراضی‌ای که باید آیش (کشت نکردن زمین در یک دوره با هدف بازیابی مواد ارگانیک و رطوبت خاک) شود و کشتی در آن صورت نگیرد، دو تا سه بار در سال زیر کشت کاهو می‌رود؟ سیاست کشت باید ساماندهی و از هر کشتی که خارج از سیاست اصلی بخش کشاورزی و مدیریت آبخوان است باید جلوگیری شود.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، وضعیت سد کرج طبق آمار در شرایط خوبی به‌سر نمی‌برد که با توجه به اینکه پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی مبنی بر جبران بخشی از کم‌بارانی‌ها در زمستان تاکنون درست از آب در نیامده است، به‌نظر می‌رسد که از هم‌اکنون نسبت به مدیریت مصرف آب و صرفه‌جویی در تمام بخش‌ها از کشاورزی گرفته تا آب شرب و صنعتی نه‌تن‌ها از سوی دستگاه‌ها بلکه مردم نیز اهتمام جدی صورت بگیرد. این در حالی است که به‌عقیده کارشناسان با تغییر در باور مردم و حساس کردن آن‌ها نسبت به موضوع سلامت و با کاهش ۳۰ درصدی در بخش شرب و ۱۰ درصدی در بخش کشاورزی می‌توان نسبت به مدیریت بهینه مصرف آب در کشور قدم‌های بسیار خوبی برداشت.

سد امیرکبیر اولین سد بزرگ چندمنظوره در ایران است. ساخت این سد در تاریخ ۱۳۳۶ شروع شده و در سال ۱۳۴۰ به بهره‌برداری رسیده است. سد امیرکبیر در شمال شهر کرج و در فاصله ۲۵ کیلومتری جاده کرج به چالوس قرار گرفته است.

جمع کل مخارج سد و تأسیسات مربوط و خرید اراضی دهکده‌هایی که در دریاچه‌های پشت سد غرق شد و دهکده تازه‌ای که به‌جای آن برای اسکان اهالی این دهات ایجاد شد، بالغ بر ۴۵۰ میلیون تومان بود که ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان آن در اوایل کار از طرف اداره کمک‌های فنی پرداخت و بقیه از اعتبارات سازمان برنامه تأمین شد، ثلث کل هزینه نیز به ارز بوده است.

ارتفاع سد حدود ۱۸۰ متر و طول آن ۳۹۰ متر است و متوسط ​​سالانه جریان آب به مخزن سد امیرکبیر حدود ۴۷۲ میلیون مترمکعب است. ظرفیت کل مخزن سد ۲۰۲ میلیون مترمکعب است. ارتفاع پایین مخزن و سطح آب طبیعی سطح مخزن به‌ترتیب ۱۵۴۵ متر (۵، ۰۶۹ فوت) و ۱۶۱۰ متر (۵، ۲۸۰ فوت) است. سد کرج یا همان سد امیرکبیر یک سد چندمنظوره برای تأمین آب آشامیدنی شهر تهران، تولید برق از آن و برای آبیاری زمین‌های کشاورزی کرج بوده است.