روایت یک عکاس از «برای زنی که نمی‌شناسم»/ نگاه عکاسانه صرف نداشتم

به گزارش خبرنگار مهر، گالری شیدایی از از ۸ تا ۲۲ دی ماه میزبان نمایشگاه عکس و چیدمان نازلی عباسی با عنوان «برای زنی که نمی‌شناسم» است. عباسی که در سال‌های گذشته به پژوهش هنر و عکاسی مشغول بوده است، این بار تجربه مفهومی تازه‌ای را با میانجی‌گری رسانه عکس به نمایش گذاشته است. این نمایش، ترکیب چیدمان اشیا و فتومونتاژ و در واقع شامل یک چیدمان به نام «خاطرات معلق» است و ۱۶ عکس چاپ شده به علاوه ۶ فریم عکس قدیمی سوزن دوزی شده را در بر می‌گیرد. چیدمان این نمایش از ۲۵ بطری شیشه که حاوی گل‌های خشک، عکس، دکمه و نخ است، تشکیل شده است.

خاطرات زن که عکس‌هایش هستند، در بطری محبوس شده و درِ چوب پنبه‌ای از گریختن آن‌ها جلوگیری می‌کند! گویی تمام زندگی زن در یک بطری جا گرفته است. مخاطب می‌تواند با دقت در بطری‌ها، عکس‌ها و محتویات آن را کاوش کند. نازلی عباسی متولد ۱۳۵۶ در آبادان است و کارشناسی ارشد پژوهش هنر از دانشکده هنر و معماری تهران دارد. او منتخب سیزدهمین بی‌ینال عکس ایران (۱۳۹۳) است و تألیف کتابی پژوهشی درباره عکاسی جنگ در کارنامه‌اش دیده می‌شود. عباسی در کنار شرکت در نمایشگاه‌های گروهی، کیوریتور چند نمایشگاه گروهی عکس نیز بوده است.

عباسی درباره دلیل تلفیق عکاسی و هنرهای مفهومی در این نمایشگاه به خبرنگار مهر توضیح داد: امروز و در جریان هنر معاصر بیان هنری با مدیوم‌های مختلفی صورت می‌گیرد که نمی‌توان آن‌ها را به طور کامل از هم تفکیک کرد. هنر امروز در شاخه‌های مخلتف خود، هم‌پوشانی دارد و تفکیک آن‌ها از هم موضوع هنر امروز نیست. من عکاسی، فتومونتاژ، کلاژ و سوزن دوزی را در این مجموعه ترکیب کردم، چرا که نگاهم در این مجموعه یک نگاه عکاسانه صرف نبود بلکه سعی داشتم با کمی دخل و تصرف در عکاسی به بیان ایده و احساس خود بپردازم؛ ضمن اینکه احساس می‌کنم این تنوعِ بیان به جذابیت بصری نمایشگاه کمک خواهد کرد.

عکس‌های خانوادگی هم اسناد تاریخی هستند

وی در پاسخ به این پرسش که آیا نگاهشدر عکاسی همچون نگاه عکاسان و پژوهشگران عکاسی به آلبوم‌های خانوادگی، عکس‌های پرسنلی و خاطرات شخصی است، گفت: آن‌گونه که سوزان سانتاگ می‌گوید «عکاسی هنری سوگوار است». هر پرتره‌ای که توسط دوربین ثبت می‌شود با گذشت زمان بوی مرگ و سوگ می‌گیرد. هر عکس لحظه‌ای را ثبت می‌کند که دیگر قابل تکرار نیست و وقتی از شخصی عکس می‌گیریم او را در همان لحظه خاص ثبت و تمام می‌کنیم. عکس‌های خانوادگی که شاید هنگام ثبت چندان جدی و مهم به نظر نمی‌رسند به عقیده من، اسناد تاریخی هستند که می‌توانند به طور جدی در مطالعات اجتماعی و جامعه شناسی و تاریخی مورد توجه پژوهشگران واقع شوند.

حس احترام و قداست برای عکس‌های خانوادگی

عباسی درباره این‌که تا چه حد قایل به محتوای شمایل نگارانه عکس‌های خانوادگی است، اظهار کرد: عکاسی در فلسفه و جایگاه وجودی خود خصلت شمایل نگاری در گذشته را تداوم داده و بر اصالت آن تاکید می‌کند. عکس‌ها به ویژه پرتره انسان‌هایی که از دنیا رفته‌اند، گاه درون یک قاب جنبه شمایلی دارند که بسیار مورد احترام و توجه بستگان است. صحنه غبار روبی از قاب عکس فردی متوفی را بارها در سینما و تلویزیون مشاهده کردیم و حس قداست و احترام را دیده‌ایم. همچنین، این جنبه از عکس را در سال‌های جنگ تحمیلی در مورد عکس شهدا از سوی مردم و خانواده‌هایشان بسیار لمس کرده‌ایم.

وی در توضیح اتفاقی کشف کردن عکس‌های آلبوم خانوادگی که در استیتمنت نمایشگاه به آن اشاره کرده است، گفت: یکی از دوستان من در شهر نورنبرگ آلمان تحصیل می‌کند و از علاقه من به عکس‌های خانوادگی قدیمی باخبر است. او این عکس‌ها را در سه هفته از بساط یک دستفروش خریداری کرده و تلاش کرده بود صرفاً عکس‌های یک زن را از میان انبوه عکس‌ها جدا کند و عکس‌های دوران نوجوانی تا پیری او را خریداری کرد، به ایران آورد و به من داد.

این هنرمند عکاس درباره تعداد بطری‌های شیشه‌ای که حاوی گل‌های خشک، عکس، دکمه و نخ هستند، نیز بیان کرد: ۲۵ بطری شیشه‌ای به لحاظ تعداد، فلسفه خاصی ندارند و من صرفاً به جنبه چیدمان آن‌ها دقت کردم؛ چون از قبل می‌دانستم در کدام قسمت گالری نصب خواهند شد، بنابراین یک ردیف ۱۲ تایی و یک ردیف ۱۳ تایی در نظر گرفتم.

وی در پایان درباره وضعیت امروز عکاسی جنگ توضیح داد: آن‌چه من در کتابم بررسی کردم، وضعیت عکاسی در سال‌های جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود و عکس‌هایی در مطبوعات چاپ می‌شد که هیچ تشابهی با عکاسی جنگ امروز ندارد. عکاس جنگ امروز علاوه بر دوربین دیجیتال به موبایل و اینترنت دسترسی دارد، عکاس جنگ امروز با وجود فضای مجازی، خود صاحب رسانه است. بزرگ‌ترین مسأله در بازه زمانی که من بررسی کردم ارسال فیلم ظهور نشده و عکس‌ها به روزنامه و مجله مربوطه بود. یعنی در این نوع عکاسی عنصر «زمان» به شدت تغییر کرده است.