از کجا بدانیم کودکمان مشکل خوابیدن دارد؟

سالانه حدود ۱۰ هزار نفر با اختلال اوتیسم به جمعیت کشور اضافه می‌شود و طبق آمار‌های انجمن اوتیسم ایران، از هر ۱۰۰ نفر در ایران، یک نفر مبتلا به اختلال اوتیسم است. با این حال بسیاری از خانواده‌های ایرانی، هیچ گونه شناختی از این اختلال و علائم آن ندارند. این در حالی است که بسیاری از کودکان با علائم اوتیسم وارد دوران بزرگسالی می‌شوند و، چون شناختی از این عارضه در خانواده و اطرافیان وجود ندارد، آن را با خیلی از عارضه‌های دیگر مثل افسردگی، کم‌هوشی، بیش فعالی، کم‌فعالی، اجتماعی نبودن و ... اشتباه گرفته می‌شود.

اوتیسم (Autism) که به عارضه‌ خودگرایی یا درخودماندگی نامیده می‌شود، یک اختلال عصبی - رشدی است که در ۳ سال اول زندگی فرد بروز می‌یابد و عمدتا تا پایان عمر با فرد همراه است؛ یعنی قابل درمان نیست، اما قابل کنترل است. در فردِ دارای اوتیسم، بخش‌های مختلف مغز در همکاری با یکدیگر دچار مشکل می‌شوند و کودک در درک دنیای اطراف و بیان افکار و احساسات خود با مشکلات متعددی مواجه می‌شود. اوتیسم علائم بسیار زیادی دارد و چون دارای سه طیف خفیف، متوسط و شدید است، علائم آن در افراد مبتلا به طیف‌های مختلف، متفاوت است.

مشکل در برقراری ارتباط و تعامل با دیگران، داشتن علایق محدود، داشتن رفتار‌های تکراری، حرف‌های تکراری، جابجا و غلط گفتن کلمات، ردیف کردن مکرر اسباب‌بازی‌ها، چرخاندن مکرر اشیا، باز و بسته کردن مکرر کشو‌ها یا در‌ها و حرف زدن درباره موضوعات تکراری بخشی از علائمی هستند که افراد اوتیسم از خود بروز می‌دهند.

اختلال خواب در کودکان اوتیسم

یکی از مهم‌ترین علائم در افراد اوتیسم ازجمله کودکان، اختلال خواب است. خوابیدن و داشتن خواب باکیفیت برای بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم دشوار است. این مسئله ممکن است برخی از علائم خاصی که ناشی از وضعیت آن‌ها است را بدتر کند. اختلال خواب، یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های خانواده‌هایی است که فرزند دارای اوتیسم در خانه دارند.

آمار‌ها گویای آن است که اختلال خواب در کودکان مبتلا به اوتیسم ۲ برابر بیشتر از کودکان معمولی یا کودکانی که دارای سایر مشکلات رشدی هستند، شایع است. البته به گفته متخصصان، اختلال خواب شامل حال همه افراد اوتیسم نمی‌شود و اغلب کسانی که اختلال خواب دارند یا خوب نمی‌خوابند، درگیر طیف شدید اوتیسم هستند.

چرا افراد اوتیسم خواب خوبی ندارند؟

اما چرا افراد اوتیسم نمی‌توانند خواب باکیفیتی داشته باشند؟ پاسخ بعضی تحقیقات این است که افراد مبتلا حامل جهش‌هایی در ژن هستند که آن‌ها را مستعد مشکلات خواب می‌کند. بسیاری از مبتلایان هم بیماری‌های دیگری مانند حساسیت‌های حسی (حساسیت به نور یا صدا)، مشکلات گوارشی، اختلال بیش‌فعالی، اضطراب و ... دارند که هر یک از این‌ها می‌تواند منجر به اختلال خواب شود. مثلا دل‌دردِ ناشی از یبوست که مشکلی گوارشی است، می‌تواند باعث بی‌خوابی شبانه‌ فرد مبتلا به اوتیسم شود.

عوارض کم‌خوابی یا بدخوابی برای کودکان اوتیسم

خواب باکیفیت، یکی از مهم‌ترین موارد برای ایجاد تعادل در روح و روان و جسم همه افراد است و تمام افراد  حتی افراد سالم اگر چند شب پیاپی خواب مناسب و باکیفیت نداشته باشند، تنظیمات روحی و روانی آن‌ها به هم می‌خورد و فعالیت‌های روزانه آن‌ها نیز مختل می‌شود. حالا حساب کنید این مسئله برای افراد اوتیسم به خصوص کودکان پیش بیاید.

متخصصان حوزه اوتیسم می‌گویند خواب کم یا بی‌کیفیت می‌تواند علائم اوتیسم را تشدید کند. مثلا کودکانی که خواب کافی ندارند، اغلب رفتار‌های تکراریِ شدیدتری دارند، برقراری ارتباط و دوست‌یابی برای آن‌ها سخت‌تر از بقیه افرادِ درگیر این اختلال است، بیش‌فعال‌ترند، به راحتی حواسشان پرت می‌شود، ضریب هوشی پایین‌تری دارند و احتما بروز افسردگی در آن‌ها بالا است. این در حالی است که میانگین مدت خواب برای یک کودک در گروه اوتیسم تقریبا ۹ ساعت است؛ ۹ ساعت مداوم.

به گفته متخصصان، کم‌خوابی در کودکان عادی هم می‌تواند روی تواناییِ برقراری ارتباط با هم‌سالان و نیز دوست داشتن دیگران تاثیر بگذارد. اما این ضریب در کودکان اوتیسم خیلی بیشتر است.

از کجا بدانیم کودک‌مان دچار مشکل خواب است؟

کودکان یک تا ۳ سال باید ۱۲ تا ۱۴ ساعت در شبانه‌روز بخوابند، کودکان ۳ تا ۶ سال؛ ۱۰ تا ۱۲ ساعت و کودکان ۷ تا ۱۲ سال نیز باید بتوانند ۱۰ تا ۱۱ ساعت خواب شبانه داشته باشند.

اگر کودک همیشه و هر شب در خوابیدن مشکل دارد یا بار‌ها در طول شب بیدار می‌شود، احتمالا نشانه‌ای از اختلال خواب است و لازم است که والدین، او را نزد یک پزشک متخصص کودکان ببرند تا در این زمینه مطمئن شوند.

رفع اختلال خواب در کودک اوتیسم راهی دارد؟

متخصصان کاردرمانی معمولا تجویز دارو را به عنوان آخرین راه حل برای رفع اختلال خواب در کودکان اوتیسم انتخاب می‌کنند. آن‌ها معتقدند کار‌هایی هست که والدین می‌توانند قبل از خواب برای کودک خود انجام دهند تا خواب بهتری داشته باشد. اگر این راه‌ها پاسخ نداد، دارودرمانی به کاهش اختلال خواب کودک اوتیسم تا حدی کمک خواهد کرد. ملاتونین، هورمونی طبیعی است که در طول روز در بدن ترشح می‌کند تا فرد بتواند شب بخوابد. این هورمون معمولا در کودکان اوتیسم کمتر از حد معمول ترشح می‌کند. یکی از دارو‌هایی که به این کودکان تجویز می‌شود، معمولا دارو‌های حاوی ملاتونین است.

اما غیر از دارو، از جمله کار‌هایی که کاردرمانگران و متخصصان اوتیسم پیشنهاد می‌دهند، این‌ها هستند؛ نصب پرده ضخیم به پنجره اتاق کودک تا نور و صدا وارد اتاق نشود، خواندن کتاب مناسب یا پخش موسیقی مناسب برای کودک قبل از خواب، برطرف کردن احتمالی صدای درِ اتاق، پرهیز از خوراندن نوشیدنی‌ها و خوراکی‌های کافئین‌دار به کودک در زمانِ نزدیک ساعت خواب، ماساژ آرام بدن کودک. کار‌های ساده این‌چنینی می‌تواند تا حدی مشکل خواب کودک طیف اوتیسم را کاهش دهد.

منبع: همشهری آنلاین

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی