لَیلَةُ الرَّغائِب؛ شبی که درهای رحمت و بخشش الهی به روی بندگان باز است

«لَیلَةُ الرَّغائِب»، یکی از شب‌های بافضیلت است که به اولین شب جمعه‌ی ماه مبارک رجب گفته می‌شود.

در این شب به عنوان شب آرزوها، درهای رحمت الهی به روی تمامی بندگان باز است و به همین خاطر، بندگان هم، امید زیادی به رحمت الهی و مورد بخشش قرار گرفتن در این شب دارند.

معنای لیلة، شب و رغائب هم؛ یعنی مورد رغبت و میل و به معنای عطا و بخشش فراوان است. از اینرو، «لیلة الرغائب» یعنی شبی که نه تنها میل و توجه بلکه بخشش و عطا کردن در آن وجود دارد. 

در یکی از روایات پیامبر اکرم صل الله علیه و آله والسلم نقل شده است که در لیلة الرغائب، فرشتگان الهی به سوی کعبه راهی می‌شوند و برای فرد روزه دار طلب مغفرت و بخشش می‌کنند. 

نامگذاری لیلة الرغائب 

در کتابی از سیدبن طاووس به نقل از حضرت محمّد صل الله علیه وآله والسلم آمده است که از لیلة الرغائب غفلت نکرده و به آن توجه کنید چراکه فرشتگان الهی، آن را لیلة الرغائب نامگذاری کرده اند و به همین دلیل، در کنار کعبه، بخشش فرد روزه دار را از پروردگار متعال طلب می‌کنند و در زمره‌ی فضائلی که برای لیلة الرغائب برشمرده‌اند این است که به خاطر منزلت زیاد آن، گناهان اغلب بندگانی که به انجام اعمالِ خاص این شب بپردازند، آمرزیده می‌شود. به همین دلیل، روایت است که نخستین پنج شنبه ماه مبارک رجب روزه گرفته شود و به نماز و نیایش تا سحر لیلة الرغائب پرداخته شود. 

اعمال لیلة الرغائب

گفته شده است که بندگان در لیلة الرغائب، در میان دو نماز مغرب و عشاء، دوازده رکعت نماز مستحب به جای آورند؛ به طوری که هر دو رکعت به یک سلام ختم شود و در هر رکعت، یک مرتبه سوره مبارکه حمد و سه مرتبه سوره مبارکه قدر و دوازده‏ بار سوره مبارکه توحید خوانده شود و زمانی که نماز تمام شد هفتاد مرتبه ذکر «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَی آلِهِ (و علی آلِ مُحَمَّدٍ)؛ خدایا! بر محمّد پیامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست.» به جای آورده شود و سپس، به سجده بروند و هفتاد مرتبه ذکر «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ؛ پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح.» را بگویند.

پس از آن، سر از سجده بلند کنند و هفتاد مرتبه این ذکر را بگویند: «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَمُ؛ پروردگارا! مرا بیامرز و بر من رحم کن و از آنچه که از من می‌دانی، درگذر، به درستی که تو خدای بلند مرتبه و بزرگ‌تر هستی.» و دوباره به سجده بروند و هفتاد مرتبه ذکر «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَهِ وَ الرُّوحِ.» را بگویند و سرانجام، حاجات و آرزو‌های خود را از پروردگار متعال طلب نمایند تا براساس اراده‌ی الهی به آن‌ها دست پیدا کنند.

حجت الاسلام والمسلمین محمد سعیدی آریا، کارشناس مذهبی در گفت و گو با باشگاه خبرنگاران جوان، درمورد اهمیت و فضیلت لیلة الرغائب بیان کرد: در ماه مبارک رجب، لیلة الرغائب را داریم که امشب؛ اولین شب جمعه این ماه با فضیلت است و طبق روایات، مردم تا جایی که می‌توانند در این شب به احیاء بگذرانند؛ یعنی بیدار ماندن تا سحر. 

هرکسی به اندازه‌ای که می‌تواند شب تا سحر بیدار بماند و به دعا و نماز مشغول شود. زیرا ممکن است برخی توان کمی برای انجام این کار داشته باشند. 

نکته مهم این است که راز و نیاز کردن با پروردگار متعال در این شب بسیار ثواب و منزلت دارد. به همین خاطر، آن چه که به آن راغب هستند و امید دارند را از باری‌تعالی بخواهند چراکه لیلة الرغائب؛ شب امید‌ها و بخشش و امید به چیز‌هایی است که مشروع هستند و بدانند بنده خدا و لایق هستند و اگرچه خیلی چیز‌ها را به واسطه‌ی خطا‌هایی که انجام داده اند از خود دور کرده اند، ولی امشب فرصتی است که می‌توانند از خداوند مهربان بخواهند تا گناهانشان موردبخشش قرار بگیرد. 

حجت الاسلام سعیدی آریا با اشاره به اهمیت دعا کردن برای یکدیگر گفت: بنده مسئله‌ی دعای متقابل را بسیار پیشنهاد می‌کنم و در روایات هم به این موضوع تأکید فراوانی شده است که به صورت انفرادی و فقط برای خودمان دعا نکنیم و با توجه به این که دعا‌های ما جمع هستند حتماً دعاهایمان را جمع ببندیم و بگوییم که پروردگارا همه خبر‌ها و خوبی‌ها را برای همه مان رقم بزنید. زیرا دعای جمعی بسیار خوب است به قول قدیمی ها، تک خوری نکردن است. زیرا خداوند دعای جمعی و نماز جماعت و برکات دسته جمعی این چنینی را بسیار دوست دارند و ان شاءالله، سعی کنیم اهل دعای جمعی باشیم.

این کارشناس مذهبی درمورد اهمیت ارتباط با پروردگار متعال در لیلة الرغائب تصریح کرد: لیلة الرغائب، شب ارتباط ویژه با خداوند است و همان طور که ماه رجب و ماه رمضان با ماه‌های دیگر تفاوت دارند و از همه مهم تر، لیالی قدر در ماه مبارک رمضان از نظر فضیلت با شب‌های دیگر فرق می‌کنند و قابل مقایسه نیستند یکی از ویژگی‌های لیلة الرغائب این است که این شب در ماه مبارک رجب است و به همین دلیل، فضیلت بیشتری در مقایسه با دیگر شب‌های این ماه دارد. 

حجت الاسلام سعیدی آریا ادامه داد: موضوع مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد راز و نیاز و ارتباط برقرار کردن مستقیم با خداوند است. زیرا شیطان نسبت به همه ارتباط‌های ما با خداوند متعال حساس است و درواقع، نمی‌خواهد ارتباط بندگان با پروردگار متعال برقرار شود و به همین دلیل، اگر بخواهیم لیلة الرغائب را بسیار خودمانی ترجمه کنیم باید بگوییم شب بازگشت به سوی پروردگار مهربان و اتصال به خداوند است و در حقیقت، شب بندگانی است که اگر رابطه شان با خداوند قطع شده است، می‌توانند با عذرخواهی کردن، این ارتباط را وصل و برقرار کنند. لیلة الرغائب؛ شبی است که می‌خواهیم به پروردگار بگوییم من شما را فراموش نکرده ام و شما هم مرا از یاد نبرید. این‌ها بدین معنی نیست که خداوند بندگانشان را فراموش کرده اند. چون فراموش کردن درمورد خداوند متعال وجود ندارد. اما حتماً به این موضوع مهم توجه کنیم که دوباره ارتباط خود با پروردگار را برقرار کرده و با خداوند مهربان صحبت کنیم و یادمان باشد چه کسی هستیم. 

این کارشناس مذهبی یادآور شد: روایت داریم که نسبت به لیلة الرغائب اهتمام بورزید. زیرا سنت اهل بیت علیهم السلام بوده است که این شب را زنده نگه می‌داشتند و بیدار بودند و به مناجات می‌پرداختند و این را فراموش نکنیم که دل انسان از این طریق به دعا و راز و نیاز عادت می‌کند. زیرا گاهی آنقدر خوابیده ایم و از پروردگار مهربان فاصله گرفته ایم که این مطالب برایمان معنی ندارند و درواقع، به حدی غذای لذیذ و خوشمزه نخورده ایم که مزه غذا‌های این چنینی را فراموش کرده ایم. از اینرو، سعی کنیم در این شب‌ها دوباره لذت مناجات کردن با پروردگار مهربان را تجربه کرده و با خداوند مهربان ارتباط برقرار کنیم. زیرا ما انسان هستیم و برای دنیا آفریده نشده ایم و این طور نیستیم که نیازهایمان فقط از طریق لذت‌های دنیوی برآورده شوند و در مقابل، درب‌های باز رحمت الهی را در لیلة الرغائب به روی ما گشوده شده اند که باید از این فرصت به خوبی استفاده کنیم.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری قرآن و عترت