آیودیا؛ چطور یک شهر مقدس در آستانه تبدیل به «واتیکان هندو‌ها» است
بی بی سی فارسی
- سوتیک بیسواس
- بی‌‌بی‌سی
منبع تصویر، ARUN SANKAR
در صبحگاه بسیار سرد زمستانی، یوگندرا گورو در پیچ و خم راهبندان ماشین‌ها به دور‌دست چشم دوخته است. او از بازدید از معبد هندو‌ها بازمی‌گردد که به باور آنها زادگاه خدای رام است و اکنون به شدت تحت تدابیر حفاظتی و امنیتی قرار دارد.
کار ساخت‌و‌ساز بی‌امان در پهنه شهر آیودیا در شمال هند، مرکز وسیعی برای زائران و دروازه‌هایی با قوس‌ها و کمان‌های سنگی و گذرگاه و دالان وسیع بخش‌هایی از معبد عظیم جدید ۲۱۷ میلیون دلاری برای خدای هندو‌هاست.
در یک برنامه دگرگون‌کننده چندین میلیارد دلاری بولدوزر‌ها به جان شهر افتادند تا تبدیل به جایی شود که رهبران ملی‌گرای هندو آن را «واتیکان هندو‌ها» می‌نامند.
آقای گورو همراه با چندین نفر از اعضای خانواده‌اش رنج سفر ۱۴ ساعته با اتوبوس را از روستای مورنا در مرکز ایالت مادیا پرادش بر خود هموار کرده‌اند تا به زیارت شهر آیودیا بروند.
او به من گفت: «من خوشحالم که صاحب معبد جدیدی شده‌ایم. به‌نظر می‌رسد هندو‌ها از خواب بیدار شده‌اند و آزادی را تجربه می‌کنند. من معتقدم پیش از این ما سرکوب می‌شدیم».
Skip مطالب پیشنهادی and continue readingمطالب پیشنهادی- خشم عمومی در هند پس از انتشار ویدیوی گرداندن برهنه دو زن در مانیپور
- تصادف قطار در اودیشا هند؛ راه‌آهن خواستار تحقیقات پلیس در مورد این حادثه شد
- سفر رائول گاندی به آمریکا؛ چرا سیاستمداران هندی به دنبال جلب حمایت هندی‌های خارج از کشور هستند؟
- افتتاح ساختمان تازه پارلمان هند؛ بنای دوره بریتانیا به موزه تبدیل می‌شود
End of مطالب پیشنهادی
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند امروز به عهد خود به ملی‌گراهای هندو در مورد درخواست چند دهه‌ای برای بازگشایی معبد وفا کرد. این معبد به جای مسجد قرن شانزدهم که زمانی در آن مکان قرار داشت ساخته شده و در نتیجه این پهنه یکی از مناقشه‌برانگیز‌ترین مناطق مذهبی هند است. در سال ۱۹۹۲ اوباش هندو مسجد بابری را ویران کردند و ادعا کردند که این مسجد را مسلمانان مهاجم بر روی معبد رام ساخته‌اند و به دنبال آن جرقه شورش‌هایی در سراسر کشور هند زده که حدود ۲۰۰۰ نفر در آنها جان خود را از دست دادند.
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،معبد سه‌طبقه در محوطه‌ای به وسعت ۷٬۲ جریب پوشیده از ماسه‌سنگ و گرانیت با ستون‌های عظیم
مناقشات تند بر سر مالکیت معبد میان مسلمانان و هندو‌ها در سال ۲۰۱۹ پایان گرفت، رای دادگاه عالی هند آن را به هندو‌ها اعطا کرد با اینکه تصریح کرده بودند که ویران کردن مسجد «نقض صریح حاکمیت قانون» است. (دادگاه قطعه زمین دیگری در آیودیا برای احداث مسجد در اختیار مسلمانان قرار داد).
آقای مودی معبد آیودیا را ماه‌ها پیش از انتخابات عمومی بازگشایی می‌کند در‌حالی که حزب ملی‌گرای هندوی بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) امیدوار به سومین پیروزی است. او می‌گوید معبد جدید «ملت را متحد خواهد کرد». راجنات سینگ، وزیر دفاع هند افتتاح این معبد را «آغاز حیات دوباره هند و اعاده افتخار ملی» می‌داند.
منتقدان می‌گویند زمان‌بندی احداث و افتتاح بنای یادبود هندو درست پیش از انتخابات عمومی بیشتر پیرو استراتژی‌‌های سیاسی است تا مناسبت‌ها و اهمیت مذهبی. آنها استدلال می‌کنند که جنبش و تلاش برای ساخت معبد عامل اصلی پیشبرد و برتری حزب ملی‌گرای هندوی بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) در سیاست هند است.
ساتیندرا داس، کاهن ارشد ۸۶ ساله معبد موقت که نماد کوچک رام در سه دهه گذشته در آن قرار داشت، می‌گوید:«خدای رام پس از مدت‌ها زندگی در مکانی موقتی اکنون در مکان مناسب خود قرار داده می‌شود. این آزمون رواداری برای همه ما خواهد بود». .
معبد جدید به اندازه کافی بزرگ است. بنایی سه‌طبقه در ۷٬۲ جریب در مجموعه‌ای هفتاد جریبی پوشیده از ماسه‌سنگ صورتی رنگ و گرانیت‌های سیاه‌رنگ و ستون‌های عظیم که بر زمینه ۶۵۰۳ مترمربع از سنگ مرمر اعلا قرار دارد. مجسمه حدود یک و نیم متری نماد رام بر ستونی از سنگ مرمر قرار گرفته است.
آقای مودی طبقه همکف معبد را روز ۲۲ ژانویه افتتاح می‌کند و تا پایان سال وقتی کار احداث معبد تکمیل شود معبد می‌تواند روزانه پذیرای ۱۵۰ هزار زائر باشد که هفت برابر بیش از زائران فعلی است.
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،بازسازی شهر آیودیا شامل احداث فرودگاهی پر‌زرق‌و‌برق هم هست
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،و ایستگاه قطار عظیم و جدید
برای تحقق همه این اهداف دولت آقای مودی تمام تلاش‌ها برای دگرگونی شهر آیودیا انجام داده است تا این شهر به شهر آرام زیارتی در ساحل سارچو، شاخه‌ای از رودخانه گنگ تبدیل شود و به قول مقامات هند «یکی از شهر‌های درجه یک جهان که افراد برای زیارت و گردشگری به آن سفر کنند».
۳٬۸۵ میلیارد هزینه بازسازی شامل گسترش راه‌ها، فرودگاهی جدید و مجلل و ایستگاه قطار عظیمی می‌شود که مجهز به پارکینگی چند طبقه است. بیش از ۳۰۰۰ خانه، مغازه و «سازه‌های مذهبی و دینی» به طور کامل یا بخشی از آنها ویران شده‌اند تا امکان عریض‌سازی چهار مسیر اصلی در این شهر فراهم شود. از جمله مسیر ۱۳ کیلومتری جدیدی که به نام مسیر رام نامگذاری شده و به معبد منتهی می‌شود. اکنون رنگ زرد روشن به نمای ساختمان‌های شهر چهره‌ای هماهنگ و ملایم بخشیده است.
هتل‌های زنجیره‌ای مانند هتل رادیسون و تاج ساختمان‌های تازه‌ای به مجموعه‌‌های خود اضافه کرده‌اند، ساخت بیش از ۵۰ هتل و اقامتگاه برای این شهر برنامه‌ریزی شده است و تعداد زیادی از مهمان‌پذیر‌های نامرغوب و نامناسب سرو‌سامان داده می‌شوند. در چنین شرایطی عجیب نیست که قیمت زمین رشد سرسام‌آوری پیدا کرده است.
والای سینگ، نویسنده کتاب آیودیا، شهر ایمان، شهر ناساز که از سال ۲۰۱۶ از این شهر بازدید کرده است می‌گوید:«این شهر چنان عوض شده که دیگر آن را نمی‌شناسید. با دیدن این تغییرات آدم جا می‌خورد و باورش نمی‌شود که همه چیز تا این حد دگرگون شده باشد».
برنامه‌هایی برای افزودن جاذبه‌های دیگر در اطراف معبد وجود دارد از جمله مسیر میراث فرهنگی که در آن ۱۶۲ نقاشی دیواری زندگی رام را به تصویر کشیده است و در جزیره‌ای واقع در رودخانه سارجو امکاناتی به نام «نگاهی به جلوه‌های تمدن ودایی» تأسیس شده است و تسهیلات دیگری به نام شهر عروسی برای برگزاری مراسم و مکان دیگری به عنوان مرکز طبیعت‌درمانی در دست احداث است.
گورو دایال، بالاترین مقام رسمی شهر آیودیا می‌گوید:«ما می‌خواهیم زیبا‌ترین شهر جهان را بسازیم».
منبع تصویر، BIMAL THANKACHAN
توضیح تصویر،بیش از ۳۰۰۰ خانه و مغازه به طور کامل یا تا حدودی تخریب شده است تا مسیر‌های زیارتی عریض و ساخته شوند
منبع تصویر، Bimal Thankachan
توضیح تصویر،نیمی از خانه آبا‌و‌اجدادی شش‌اتاقه ویشال پندی به دلیل ساخت مسیر عریض زیارتی معبد تخریب شده است
باور‌های دینی در تمام تار‌و‌پود زندگی در آیودیا تنیده شده است، معابد در خط ناروشن افق سر‌بر‌افراشته‌اند و راهبان در همه گذر‌گاه‌ها آمد‌و‌شد می‌کنند. شرایط برای پذیرش و مهمان‌نوازی از هزاران زیارت‌کننده سالی دو بار باید در این شهر فراهم شود. هنوز میمون‌ها می‌توانند در همه جا آزادانه بگردند. بازار‌ها پر از دستفروشانی است که انواع نماد‌های مذهبی می‌فروشند از جمله گل، چوب صندل، کتاب‌های متون مذهبی و مجسمه‌های کوچک خدایان.
آقای سینگ آن را «اقتصاد شکننده وابسته به زائران» می‌نامد. دیشا چاکرابورتی، دانشجوی علوم زیستی از دانشگاه شیلونگ در شمال شرقی هند، در اولین دیدارش از این شهر به من گفت:«راستش را بخواهید این مکان به ویرانه تبدیل شده است اما مهم نیست چون مردم به باور‌های خود وفادارند. بسیاری از اهالی این شهر نوعی ایمان جمعی به خدای رام دارند».
هنوز در این شهر هم چند هزار معبد کوچک و بزرگ و ۴۵ مسجد جدا از هم وجود دارند و جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها برگزار می‌شود و دگرگونی هم در راه است تا راه‌و‌رسم دیرین را به روش‌های جدید تبدیل کند.
علاوه بر سالن‌های خالکوبی و تتو و انواع رستوران‌های غذای بیرون‌بر رستورانی به نام دارک کلاود و سالن آرایش مردانه به نام استایلیش چاند وجود دارد که انواع مدل‌های اصلاح و آرایش موی مردانه را عرضه می‌کند. با تاریک شدن هوا نورهای لیزر فروشگاه‌ها روشن می‌شود و انبوهی از یوتیوبر‌ها و ریل‌سازان اینستاگرام در سراسر شهر تلاش می‌کنند تا این شهر را پر‌طرفدار و «مد روز» کنند.
منبع تصویر، Reuters
توضیح تصویر،شکیلا‌بانو در خانه‌اش گردن‌آویز‌هایی با گل‌های همیشه‌بهار درست می‌کند، اقتصاد معبد آیودیا به حضور مسلمانان شهر وابسته است
با وجود ایمان و سنت‌ها و حس کنجکاوی گردشگران امید است که میلیون‌ها پیرو هندو و گردشگر پس از بازگشایی از معبد جدید آیودیا به این شهر سفر کنند. اکنون حتی در دوران آرامش صدای نارضایتی‌هایی به گوش می‌رسد. جاده‌ها و راه‌ها و مسیر‌هایی که برای زائران عریض و گسترده می‌شوند شهر را پاره پاره می‌کند و ردی از خانه‌ها و مغازه‌های ویران با بولدوزر‌ها پشت خود به جا می‌گذارد.
آناند کومار گوپتا، سرپرست انجمن فروشندگان محلی می‌گوید حدود ۱۶۰۰ نفر از مغازه‌داران بی‌جا و مکان شده‌اند و نمی‌دانند کجا بروند. او اضافه می‌کند که به آنان به طور متوسط ۱۰۰٬۰۰۰ روپیه (۱۲۰۰ دلار) برای تعمیرات و بهسازی می‌پردازند. او می‌گوید:«این بازسازی برای ما باعث مصیبت است».
در جریان تعریض خیابانها و مسیر‌های معبد حدود بیست تا سی خانه از افرادی که در معبد‌های این شهر کار می‌کردند هم تا حدودی تخریب شد. خیابانها از فاضلاب لوله‌کشی‌های نامناسب پر شده است. پل‌های شکننده و نااستوار از جنس چوب بامبو به طور مخاطره‌آمیزی روی خندق‌هایی که در سراسر سطح شهر کنده شده است دیده می‌شود. به صاحبان خانه‌هایی که به طور کامل تخریب شده‌اند زمین‌هایی در جایی دورتر از شهر داده شده است.
ویشال پندی می‌گوید: «نیمی از خانه آبا‌و‌اجدادی شش اتاقه او بر اثر عریض‌سازی راه‌ها نابود شده است و با وجود پرداخت خسارتی حدود ۷۰۰٬۰۰۰ روپیه برای قسمت خسارت‌دیده میزان خسارتی که به سرپناه نسل‌اندر‌نسل این خانواده هشت‌نفره وارد شده جبران‌ناپذیر است».
او به من می‌گوید:«مردم محلی خشمگین هستند اما خوشحالیم که رام سرانجام صاحب خانه‌ای همیشگی شد. رام مدت‌ها در چادر نگهداری می‌شد. حالا نوبت رنج کشیدن ماست».
«همیشه در پی هر ویرانی آبادانی است. صبر می‌کنیم ببینیم چه پیش خواهد آمد».
منبع تصویر، Getty Images
توضیح تصویر،بازار‌های شهر آیودیا مملو از دستفروشانی است که نماد‌های مذهبی می‌فروشند
کانتی دیوی، زنی که نیمی از خانه‌اش را از دست داده است با تندی بیشتری سخن می‌گوید. «ما هیچ خوشحال نیستیم. مقامات و مسئولان آمدند و به ما گفتند که باعث درد و مصیبت شما شده‌ایم اما خوب است که معبد سرانجام ساخته شده است. حالا این معبد چطور به داد ما خواهد رسید؟ هرچه ساخته بودیم را ویران کردند تا راه را برای ورود زائران بیشتر به شهر باز کنند».
مسئولان می‌گویند صاحبان خانه‌ها و مغازه‌هایی که خراب شده‌اند برای جبران خسارت طی برنامه‌های دولتی مبالغی پول و خانه‌های جدید دریافت کرده‌اند. آقای دایال می‌گوید:«همه خسارت‌ها پرداخت شده است. در برخی موارد ممکن است با تأخیر پرداخت شده است به دلیل مسائل حقوقی و اختلافات خانوادگی بوده است. هیچ خسارت پرداخت‌نشده‌ای اکنون وجود ندارد».
از جنبه‌های گوناگون می‌بینیم که افرادی خارج از شهر آیودیا آمده‌اند تا سرنوشت این شهر را تغییر دهند، شهری که مدت زمانی طولانی هندو‌ها و مسلمانان در کنار هم زندگی کرده‌اند. این وضعیت با وجود حمله به مسجد مسلمانان در دسامبر ۱۹۹۲ که باعث مرگ ۱۸ مسلمان و آتش زدن برخی از خانه‌های آنان شد، ادامه پیدا کرد. این شهر آماده اشتعال بر اثر خشونت‌های مذهبی بوده است.
خلیق احمد خان، مددکار اجتماعی می‌گوید:«ما پیش رفته‌ایم هرچند همه این رویداد‌ها باعث درد و رنج ما بوده است».
آقای خان باور دارد که مسلمانان و هندو‌ها پیوندی گرم و صمیمی در شهر آیودیا دارند که ریشه در قرن‌ها وابستگی متقابل دارد. «ایمان و احترام هندو‌ها به رام با حمایت مسلمانان در‌هم‌تنیده شده است به‌ویژه در زمینه اقتصاد معبد جایی که داد‌و‌ستد نقشی حیاتی و مهم ایفا می‌کند. این دو جامعه انسانی از یکدیگر جدایی‌ناپذیرند».
این باور را راگواش مانی، استاد کالج این شهر هم به این صورت بیان کرده است:«درگیری‌های قومی و فرقه‌ای و دینی از بیرون شروع شده است، مردم محلی کمترین دخالتی در آن ندارند». برخی اهالی محل هم همین نظرات و احساسات را دارند و حس می‌کنند که افرادی بیرون از شهر سرنوشت شهر را به دست گرفته‌اند و می‌خواهند با معبد جدید راه آیودیا را به روی جهان بگشایند.
آقای پندی می‌گوید:«زمان همه چیز را آشکار خواهد کرد».
- سوتیک بیسواس
- بی‌‌بی‌سی
منبع تصویر، ARUN SANKAR
در صبحگاه بسیار سرد زمستانی، یوگندرا گورو در پیچ و خم راهبندان ماشین‌ها به دور‌دست چشم دوخته است. او از بازدید از معبد هندو‌ها بازمی‌گردد که به باور آنها زادگاه خدای رام است و اکنون به شدت تحت تدابیر حفاظتی و امنیتی قرار دارد.
کار ساخت‌و‌ساز بی‌امان در پهنه شهر آیودیا در شمال هند، مرکز وسیعی برای زائران و دروازه‌هایی با قوس‌ها و کمان‌های سنگی و گذرگاه و دالان وسیع بخش‌هایی از معبد عظیم جدید ۲۱۷ میلیون دلاری برای خدای هندو‌هاست.
در یک برنامه دگرگون‌کننده چندین میلیارد دلاری بولدوزر‌ها به جان شهر افتادند تا تبدیل به جایی شود که رهبران ملی‌گرای هندو آن را «واتیکان هندو‌ها» می‌نامند.
آقای گورو همراه با چندین نفر از اعضای خانواده‌اش رنج سفر ۱۴ ساعته با اتوبوس را از روستای مورنا در مرکز ایالت مادیا پرادش بر خود هموار کرده‌اند تا به زیارت شهر آیودیا بروند.
او به من گفت: «من خوشحالم که صاحب معبد جدیدی شده‌ایم. به‌نظر می‌رسد هندو‌ها از خواب بیدار شده‌اند و آزادی را تجربه می‌کنند. من معتقدم پیش از این ما سرکوب می‌شدیم».
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند امروز به عهد خود به ملی‌گراهای هندو در مورد درخواست چند دهه‌ای برای بازگشایی معبد وفا کرد. این معبد به جای مسجد قرن شانزدهم که زمانی در آن مکان قرار داشت ساخته شده و در نتیجه این پهنه یکی از مناقشه‌برانگیز‌ترین مناطق مذهبی هند است. در سال ۱۹۹۲ اوباش هندو مسجد بابری را ویران کردند و ادعا کردند که این مسجد را مسلمانان مهاجم بر روی معبد رام ساخته‌اند و به دنبال آن جرقه شورش‌هایی در سراسر کشور هند زده که حدود ۲۰۰۰ نفر در آنها جان خود را از دست دادند.
منبع تصویر، Getty Images
معبد سه‌طبقه در محوطه‌ای به وسعت ۷٬۲ جریب پوشیده از ماسه‌سنگ و گرانیت با ستون‌های عظیم
مناقشات تند بر سر مالکیت معبد میان مسلمانان و هندو‌ها در سال ۲۰۱۹ پایان گرفت، رای دادگاه عالی هند آن را به هندو‌ها اعطا کرد با اینکه تصریح کرده بودند که ویران کردن مسجد «نقض صریح حاکمیت قانون» است. (دادگاه قطعه زمین دیگری در آیودیا برای احداث مسجد در اختیار مسلمانان قرار داد).
آقای مودی معبد آیودیا را ماه‌ها پیش از انتخابات عمومی بازگشایی می‌کند در‌حالی که حزب ملی‌گرای هندوی بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) امیدوار به سومین پیروزی است. او می‌گوید معبد جدید «ملت را متحد خواهد کرد». راجنات سینگ، وزیر دفاع هند افتتاح این معبد را «آغاز حیات دوباره هند و اعاده افتخار ملی» می‌داند.
منتقدان می‌گویند زمان‌بندی احداث و افتتاح بنای یادبود هندو درست پیش از انتخابات عمومی بیشتر پیرو استراتژی‌‌های سیاسی است تا مناسبت‌ها و اهمیت مذهبی. آنها استدلال می‌کنند که جنبش و تلاش برای ساخت معبد عامل اصلی پیشبرد و برتری حزب ملی‌گرای هندوی بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) در سیاست هند است.
ساتیندرا داس، کاهن ارشد ۸۶ ساله معبد موقت که نماد کوچک رام در سه دهه گذشته در آن قرار داشت، می‌گوید:«خدای رام پس از مدت‌ها زندگی در مکانی موقتی اکنون در مکان مناسب خود قرار داده می‌شود. این آزمون رواداری برای همه ما خواهد بود». .
معبد جدید به اندازه کافی بزرگ است. بنایی سه‌طبقه در ۷٬۲ جریب در مجموعه‌ای هفتاد جریبی پوشیده از ماسه‌سنگ صورتی رنگ و گرانیت‌های سیاه‌رنگ و ستون‌های عظیم که بر زمینه ۶۵۰۳ مترمربع از سنگ مرمر اعلا قرار دارد. مجسمه حدود یک و نیم متری نماد رام بر ستونی از سنگ مرمر قرار گرفته است.
آقای مودی طبقه همکف معبد را روز ۲۲ ژانویه افتتاح می‌کند و تا پایان سال وقتی کار احداث معبد تکمیل شود معبد می‌تواند روزانه پذیرای ۱۵۰ هزار زائر باشد که هفت برابر بیش از زائران فعلی است.
منبع تصویر، Getty Images
بازسازی شهر آیودیا شامل احداث فرودگاهی پر‌زرق‌و‌برق هم هست
منبع تصویر، Getty Images
و ایستگاه قطار عظیم و جدید
برای تحقق همه این اهداف دولت آقای مودی تمام تلاش‌ها برای دگرگونی شهر آیودیا انجام داده است تا این شهر به شهر آرام زیارتی در ساحل سارچو، شاخه‌ای از رودخانه گنگ تبدیل شود و به قول مقامات هند «یکی از شهر‌های درجه یک جهان که افراد برای زیارت و گردشگری به آن سفر کنند».
۳٬۸۵ میلیارد هزینه بازسازی شامل گسترش راه‌ها، فرودگاهی جدید و مجلل و ایستگاه قطار عظیمی می‌شود که مجهز به پارکینگی چند طبقه است. بیش از ۳۰۰۰ خانه، مغازه و «سازه‌های مذهبی و دینی» به طور کامل یا بخشی از آنها ویران شده‌اند تا امکان عریض‌سازی چهار مسیر اصلی در این شهر فراهم شود. از جمله مسیر ۱۳ کیلومتری جدیدی که به نام مسیر رام نامگذاری شده و به معبد منتهی می‌شود. اکنون رنگ زرد روشن به نمای ساختمان‌های شهر چهره‌ای هماهنگ و ملایم بخشیده است.
هتل‌های زنجیره‌ای مانند هتل رادیسون و تاج ساختمان‌های تازه‌ای به مجموعه‌‌های خود اضافه کرده‌اند، ساخت بیش از ۵۰ هتل و اقامتگاه برای این شهر برنامه‌ریزی شده است و تعداد زیادی از مهمان‌پذیر‌های نامرغوب و نامناسب سرو‌سامان داده می‌شوند. در چنین شرایطی عجیب نیست که قیمت زمین رشد سرسام‌آوری پیدا کرده است.
والای سینگ، نویسنده کتاب آیودیا، شهر ایمان، شهر ناساز که از سال ۲۰۱۶ از این شهر بازدید کرده است می‌گوید:«این شهر چنان عوض شده که دیگر آن را نمی‌شناسید. با دیدن این تغییرات آدم جا می‌خورد و باورش نمی‌شود که همه چیز تا این حد دگرگون شده باشد».
برنامه‌هایی برای افزودن جاذبه‌های دیگر در اطراف معبد وجود دارد از جمله مسیر میراث فرهنگی که در آن ۱۶۲ نقاشی دیواری زندگی رام را به تصویر کشیده است و در جزیره‌ای واقع در رودخانه سارجو امکاناتی به نام «نگاهی به جلوه‌های تمدن ودایی» تأسیس شده است و تسهیلات دیگری به نام شهر عروسی برای برگزاری مراسم و مکان دیگری به عنوان مرکز طبیعت‌درمانی در دست احداث است.
گورو دایال، بالاترین مقام رسمی شهر آیودیا می‌گوید:«ما می‌خواهیم زیبا‌ترین شهر جهان را بسازیم».
منبع تصویر، BIMAL THANKACHAN
بیش از ۳۰۰۰ خانه و مغازه به طور کامل یا تا حدودی تخریب شده است تا مسیر‌های زیارتی عریض و ساخته شوند
منبع تصویر، Bimal Thankachan
نیمی از خانه آبا‌و‌اجدادی شش‌اتاقه ویشال پندی به دلیل ساخت مسیر عریض زیارتی معبد تخریب شده است
باور‌های دینی در تمام تار‌و‌پود زندگی در آیودیا تنیده شده است، معابد در خط ناروشن افق سر‌بر‌افراشته‌اند و راهبان در همه گذر‌گاه‌ها آمد‌و‌شد می‌کنند. شرایط برای پذیرش و مهمان‌نوازی از هزاران زیارت‌کننده سالی دو بار باید در این شهر فراهم شود. هنوز میمون‌ها می‌توانند در همه جا آزادانه بگردند. بازار‌ها پر از دستفروشانی است که انواع نماد‌های مذهبی می‌فروشند از جمله گل، چوب صندل، کتاب‌های متون مذهبی و مجسمه‌های کوچک خدایان.
آقای سینگ آن را «اقتصاد شکننده وابسته به زائران» می‌نامد. دیشا چاکرابورتی، دانشجوی علوم زیستی از دانشگاه شیلونگ در شمال شرقی هند، در اولین دیدارش از این شهر به من گفت:«راستش را بخواهید این مکان به ویرانه تبدیل شده است اما مهم نیست چون مردم به باور‌های خود وفادارند. بسیاری از اهالی این شهر نوعی ایمان جمعی به خدای رام دارند».
هنوز در این شهر هم چند هزار معبد کوچک و بزرگ و ۴۵ مسجد جدا از هم وجود دارند و جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها برگزار می‌شود و دگرگونی هم در راه است تا راه‌و‌رسم دیرین را به روش‌های جدید تبدیل کند.
علاوه بر سالن‌های خالکوبی و تتو و انواع رستوران‌های غذای بیرون‌بر رستورانی به نام دارک کلاود و سالن آرایش مردانه به نام استایلیش چاند وجود دارد که انواع مدل‌های اصلاح و آرایش موی مردانه را عرضه می‌کند. با تاریک شدن هوا نورهای لیزر فروشگاه‌ها روشن می‌شود و انبوهی از یوتیوبر‌ها و ریل‌سازان اینستاگرام در سراسر شهر تلاش می‌کنند تا این شهر را پر‌طرفدار و «مد روز» کنند.
منبع تصویر، Reuters
شکیلا‌بانو در خانه‌اش گردن‌آویز‌هایی با گل‌های همیشه‌بهار درست می‌کند، اقتصاد معبد آیودیا به حضور مسلمانان شهر وابسته است
با وجود ایمان و سنت‌ها و حس کنجکاوی گردشگران امید است که میلیون‌ها پیرو هندو و گردشگر پس از بازگشایی از معبد جدید آیودیا به این شهر سفر کنند. اکنون حتی در دوران آرامش صدای نارضایتی‌هایی به گوش می‌رسد. جاده‌ها و راه‌ها و مسیر‌هایی که برای زائران عریض و گسترده می‌شوند شهر را پاره پاره می‌کند و ردی از خانه‌ها و مغازه‌های ویران با بولدوزر‌ها پشت خود به جا می‌گذارد.
آناند کومار گوپتا، سرپرست انجمن فروشندگان محلی می‌گوید حدود ۱۶۰۰ نفر از مغازه‌داران بی‌جا و مکان شده‌اند و نمی‌دانند کجا بروند. او اضافه می‌کند که به آنان به طور متوسط ۱۰۰٬۰۰۰ روپیه (۱۲۰۰ دلار) برای تعمیرات و بهسازی می‌پردازند. او می‌گوید:«این بازسازی برای ما باعث مصیبت است».
در جریان تعریض خیابانها و مسیر‌های معبد حدود بیست تا سی خانه از افرادی که در معبد‌های این شهر کار می‌کردند هم تا حدودی تخریب شد. خیابانها از فاضلاب لوله‌کشی‌های نامناسب پر شده است. پل‌های شکننده و نااستوار از جنس چوب بامبو به طور مخاطره‌آمیزی روی خندق‌هایی که در سراسر سطح شهر کنده شده است دیده می‌شود. به صاحبان خانه‌هایی که به طور کامل تخریب شده‌اند زمین‌هایی در جایی دورتر از شهر داده شده است.
ویشال پندی می‌گوید: «نیمی از خانه آبا‌و‌اجدادی شش اتاقه او بر اثر عریض‌سازی راه‌ها نابود شده است و با وجود پرداخت خسارتی حدود ۷۰۰٬۰۰۰ روپیه برای قسمت خسارت‌دیده میزان خسارتی که به سرپناه نسل‌اندر‌نسل این خانواده هشت‌نفره وارد شده جبران‌ناپذیر است».
او به من می‌گوید:«مردم محلی خشمگین هستند اما خوشحالیم که رام سرانجام صاحب خانه‌ای همیشگی شد. رام مدت‌ها در چادر نگهداری می‌شد. حالا نوبت رنج کشیدن ماست».
«همیشه در پی هر ویرانی آبادانی است. صبر می‌کنیم ببینیم چه پیش خواهد آمد».
منبع تصویر، Getty Images
بازار‌های شهر آیودیا مملو از دستفروشانی است که نماد‌های مذهبی می‌فروشند
کانتی دیوی، زنی که نیمی از خانه‌اش را از دست داده است با تندی بیشتری سخن می‌گوید. «ما هیچ خوشحال نیستیم. مقامات و مسئولان آمدند و به ما گفتند که باعث درد و مصیبت شما شده‌ایم اما خوب است که معبد سرانجام ساخته شده است. حالا این معبد چطور به داد ما خواهد رسید؟ هرچه ساخته بودیم را ویران کردند تا راه را برای ورود زائران بیشتر به شهر باز کنند».
مسئولان می‌گویند صاحبان خانه‌ها و مغازه‌هایی که خراب شده‌اند برای جبران خسارت طی برنامه‌های دولتی مبالغی پول و خانه‌های جدید دریافت کرده‌اند. آقای دایال می‌گوید:«همه خسارت‌ها پرداخت شده است. در برخی موارد ممکن است با تأخیر پرداخت شده است به دلیل مسائل حقوقی و اختلافات خانوادگی بوده است. هیچ خسارت پرداخت‌نشده‌ای اکنون وجود ندارد».
از جنبه‌های گوناگون می‌بینیم که افرادی خارج از شهر آیودیا آمده‌اند تا سرنوشت این شهر را تغییر دهند، شهری که مدت زمانی طولانی هندو‌ها و مسلمانان در کنار هم زندگی کرده‌اند. این وضعیت با وجود حمله به مسجد مسلمانان در دسامبر ۱۹۹۲ که باعث مرگ ۱۸ مسلمان و آتش زدن برخی از خانه‌های آنان شد، ادامه پیدا کرد. این شهر آماده اشتعال بر اثر خشونت‌های مذهبی بوده است.
خلیق احمد خان، مددکار اجتماعی می‌گوید:«ما پیش رفته‌ایم هرچند همه این رویداد‌ها باعث درد و رنج ما بوده است».
آقای خان باور دارد که مسلمانان و هندو‌ها پیوندی گرم و صمیمی در شهر آیودیا دارند که ریشه در قرن‌ها وابستگی متقابل دارد. «ایمان و احترام هندو‌ها به رام با حمایت مسلمانان در‌هم‌تنیده شده است به‌ویژه در زمینه اقتصاد معبد جایی که داد‌و‌ستد نقشی حیاتی و مهم ایفا می‌کند. این دو جامعه انسانی از یکدیگر جدایی‌ناپذیرند».
این باور را راگواش مانی، استاد کالج این شهر هم به این صورت بیان کرده است:«درگیری‌های قومی و فرقه‌ای و دینی از بیرون شروع شده است، مردم محلی کمترین دخالتی در آن ندارند». برخی اهالی محل هم همین نظرات و احساسات را دارند و حس می‌کنند که افرادی بیرون از شهر سرنوشت شهر را به دست گرفته‌اند و می‌خواهند با معبد جدید راه آیودیا را به روی جهان بگشایند.
آقای پندی می‌گوید:«زمان همه چیز را آشکار خواهد کرد».
- سوتیک بیسواس
- بی‌‌بی‌سی
منبع تصویر، ARUN SANKAR
در صبحگاه بسیار سرد زمستانی، یوگندرا گورو در پیچ و خم راهبندان ماشین‌ها به دور‌دست چشم دوخته است. او از بازدید از معبد هندو‌ها بازمی‌گردد که به باور آنها زادگاه خدای رام است و اکنون به شدت تحت تدابیر حفاظتی و امنیتی قرار دارد.
کار ساخت‌و‌ساز بی‌امان در پهنه شهر آیودیا در شمال هند، مرکز وسیعی برای زائران و دروازه‌هایی با قوس‌ها و کمان‌های سنگی و گذرگاه و دالان وسیع بخش‌هایی از معبد عظیم جدید ۲۱۷ میلیون دلاری برای خدای هندو‌هاست.
در یک برنامه دگرگون‌کننده چندین میلیارد دلاری بولدوزر‌ها به جان شهر افتادند تا تبدیل به جایی شود که رهبران ملی‌گرای هندو آن را «واتیکان هندو‌ها» می‌نامند.
آقای گورو همراه با چندین نفر از اعضای خانواده‌اش رنج سفر ۱۴ ساعته با اتوبوس را از روستای مورنا در مرکز ایالت مادیا پرادش بر خود هموار کرده‌اند تا به زیارت شهر آیودیا بروند.
او به من گفت: «من خوشحالم که صاحب معبد جدیدی شده‌ایم. به‌نظر می‌رسد هندو‌ها از خواب بیدار شده‌اند و آزادی را تجربه می‌کنند. من معتقدم پیش از این ما سرکوب می‌شدیم».
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند امروز به عهد خود به ملی‌گراهای هندو در مورد درخواست چند دهه‌ای برای بازگشایی معبد وفا کرد. این معبد به جای مسجد قرن شانزدهم که زمانی در آن مکان قرار داشت ساخته شده و در نتیجه این پهنه یکی از مناقشه‌برانگیز‌ترین مناطق مذهبی هند است. در سال ۱۹۹۲ اوباش هندو مسجد بابری را ویران کردند و ادعا کردند که این مسجد را مسلمانان مهاجم بر روی معبد رام ساخته‌اند و به دنبال آن جرقه شورش‌هایی در سراسر کشور هند زده که حدود ۲۰۰۰ نفر در آنها جان خود را از دست دادند.
منبع تصویر، Getty Images
معبد سه‌طبقه در محوطه‌ای به وسعت ۷٬۲ جریب پوشیده از ماسه‌سنگ و گرانیت با ستون‌های عظیم
مناقشات تند بر سر مالکیت معبد میان مسلمانان و هندو‌ها در سال ۲۰۱۹ پایان گرفت، رای دادگاه عالی هند آن را به هندو‌ها اعطا کرد با اینکه تصریح کرده بودند که ویران کردن مسجد «نقض صریح حاکمیت قانون» است. (دادگاه قطعه زمین دیگری در آیودیا برای احداث مسجد در اختیار مسلمانان قرار داد).
آقای مودی معبد آیودیا را ماه‌ها پیش از انتخابات عمومی بازگشایی می‌کند در‌حالی که حزب ملی‌گرای هندوی بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) امیدوار به سومین پیروزی است. او می‌گوید معبد جدید «ملت را متحد خواهد کرد». راجنات سینگ، وزیر دفاع هند افتتاح این معبد را «آغاز حیات دوباره هند و اعاده افتخار ملی» می‌داند.
منتقدان می‌گویند زمان‌بندی احداث و افتتاح بنای یادبود هندو درست پیش از انتخابات عمومی بیشتر پیرو استراتژی‌‌های سیاسی است تا مناسبت‌ها و اهمیت مذهبی. آنها استدلال می‌کنند که جنبش و تلاش برای ساخت معبد عامل اصلی پیشبرد و برتری حزب ملی‌گرای هندوی بهاراتیا جاناتا (بی‌جی‌پی) در سیاست هند است.
ساتیندرا داس، کاهن ارشد ۸۶ ساله معبد موقت که نماد کوچک رام در سه دهه گذشته در آن قرار داشت، می‌گوید:«خدای رام پس از مدت‌ها زندگی در مکانی موقتی اکنون در مکان مناسب خود قرار داده می‌شود. این آزمون رواداری برای همه ما خواهد بود». .
معبد جدید به اندازه کافی بزرگ است. بنایی سه‌طبقه در ۷٬۲ جریب در مجموعه‌ای هفتاد جریبی پوشیده از ماسه‌سنگ صورتی رنگ و گرانیت‌های سیاه‌رنگ و ستون‌های عظیم که بر زمینه ۶۵۰۳ مترمربع از سنگ مرمر اعلا قرار دارد. مجسمه حدود یک و نیم متری نماد رام بر ستونی از سنگ مرمر قرار گرفته است.
آقای مودی طبقه همکف معبد را روز ۲۲ ژانویه افتتاح می‌کند و تا پایان سال وقتی کار احداث معبد تکمیل شود معبد می‌تواند روزانه پذیرای ۱۵۰ هزار زائر باشد که هفت برابر بیش از زائران فعلی است.
منبع تصویر، Getty Images
بازسازی شهر آیودیا شامل احداث فرودگاهی پر‌زرق‌و‌برق هم هست
منبع تصویر، Getty Images
و ایستگاه قطار عظیم و جدید
برای تحقق همه این اهداف دولت آقای مودی تمام تلاش‌ها برای دگرگونی شهر آیودیا انجام داده است تا این شهر به شهر آرام زیارتی در ساحل سارچو، شاخه‌ای از رودخانه گنگ تبدیل شود و به قول مقامات هند «یکی از شهر‌های درجه یک جهان که افراد برای زیارت و گردشگری به آن سفر کنند».
۳٬۸۵ میلیارد هزینه بازسازی شامل گسترش راه‌ها، فرودگاهی جدید و مجلل و ایستگاه قطار عظیمی می‌شود که مجهز به پارکینگی چند طبقه است. بیش از ۳۰۰۰ خانه، مغازه و «سازه‌های مذهبی و دینی» به طور کامل یا بخشی از آنها ویران شده‌اند تا امکان عریض‌سازی چهار مسیر اصلی در این شهر فراهم شود. از جمله مسیر ۱۳ کیلومتری جدیدی که به نام مسیر رام نامگذاری شده و به معبد منتهی می‌شود. اکنون رنگ زرد روشن به نمای ساختمان‌های شهر چهره‌ای هماهنگ و ملایم بخشیده است.
هتل‌های زنجیره‌ای مانند هتل رادیسون و تاج ساختمان‌های تازه‌ای به مجموعه‌‌های خود اضافه کرده‌اند، ساخت بیش از ۵۰ هتل و اقامتگاه برای این شهر برنامه‌ریزی شده است و تعداد زیادی از مهمان‌پذیر‌های نامرغوب و نامناسب سرو‌سامان داده می‌شوند. در چنین شرایطی عجیب نیست که قیمت زمین رشد سرسام‌آوری پیدا کرده است.
والای سینگ، نویسنده کتاب آیودیا، شهر ایمان، شهر ناساز که از سال ۲۰۱۶ از این شهر بازدید کرده است می‌گوید:«این شهر چنان عوض شده که دیگر آن را نمی‌شناسید. با دیدن این تغییرات آدم جا می‌خورد و باورش نمی‌شود که همه چیز تا این حد دگرگون شده باشد».
برنامه‌هایی برای افزودن جاذبه‌های دیگر در اطراف معبد وجود دارد از جمله مسیر میراث فرهنگی که در آن ۱۶۲ نقاشی دیواری زندگی رام را به تصویر کشیده است و در جزیره‌ای واقع در رودخانه سارجو امکاناتی به نام «نگاهی به جلوه‌های تمدن ودایی» تأسیس شده است و تسهیلات دیگری به نام شهر عروسی برای برگزاری مراسم و مکان دیگری به عنوان مرکز طبیعت‌درمانی در دست احداث است.
گورو دایال، بالاترین مقام رسمی شهر آیودیا می‌گوید:«ما می‌خواهیم زیبا‌ترین شهر جهان را بسازیم».
منبع تصویر، BIMAL THANKACHAN
بیش از ۳۰۰۰ خانه و مغازه به طور کامل یا تا حدودی تخریب شده است تا مسیر‌های زیارتی عریض و ساخته شوند
منبع تصویر، Bimal Thankachan
نیمی از خانه آبا‌و‌اجدادی شش‌اتاقه ویشال پندی به دلیل ساخت مسیر عریض زیارتی معبد تخریب شده است
باور‌های دینی در تمام تار‌و‌پود زندگی در آیودیا تنیده شده است، معابد در خط ناروشن افق سر‌بر‌افراشته‌اند و راهبان در همه گذر‌گاه‌ها آمد‌و‌شد می‌کنند. شرایط برای پذیرش و مهمان‌نوازی از هزاران زیارت‌کننده سالی دو بار باید در این شهر فراهم شود. هنوز میمون‌ها می‌توانند در همه جا آزادانه بگردند. بازار‌ها پر از دستفروشانی است که انواع نماد‌های مذهبی می‌فروشند از جمله گل، چوب صندل، کتاب‌های متون مذهبی و مجسمه‌های کوچک خدایان.
آقای سینگ آن را «اقتصاد شکننده وابسته به زائران» می‌نامد. دیشا چاکرابورتی، دانشجوی علوم زیستی از دانشگاه شیلونگ در شمال شرقی هند، در اولین دیدارش از این شهر به من گفت:«راستش را بخواهید این مکان به ویرانه تبدیل شده است اما مهم نیست چون مردم به باور‌های خود وفادارند. بسیاری از اهالی این شهر نوعی ایمان جمعی به خدای رام دارند».
هنوز در این شهر هم چند هزار معبد کوچک و بزرگ و ۴۵ مسجد جدا از هم وجود دارند و جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها برگزار می‌شود و دگرگونی هم در راه است تا راه‌و‌رسم دیرین را به روش‌های جدید تبدیل کند.
علاوه بر سالن‌های خالکوبی و تتو و انواع رستوران‌های غذای بیرون‌بر رستورانی به نام دارک کلاود و سالن آرایش مردانه به نام استایلیش چاند وجود دارد که انواع مدل‌های اصلاح و آرایش موی مردانه را عرضه می‌کند. با تاریک شدن هوا نورهای لیزر فروشگاه‌ها روشن می‌شود و انبوهی از یوتیوبر‌ها و ریل‌سازان اینستاگرام در سراسر شهر تلاش می‌کنند تا این شهر را پر‌طرفدار و «مد روز» کنند.
منبع تصویر، Reuters
شکیلا‌بانو در خانه‌اش گردن‌آویز‌هایی با گل‌های همیشه‌بهار درست می‌کند، اقتصاد معبد آیودیا به حضور مسلمانان شهر وابسته است
با وجود ایمان و سنت‌ها و حس کنجکاوی گردشگران امید است که میلیون‌ها پیرو هندو و گردشگر پس از بازگشایی از معبد جدید آیودیا به این شهر سفر کنند. اکنون حتی در دوران آرامش صدای نارضایتی‌هایی به گوش می‌رسد. جاده‌ها و راه‌ها و مسیر‌هایی که برای زائران عریض و گسترده می‌شوند شهر را پاره پاره می‌کند و ردی از خانه‌ها و مغازه‌های ویران با بولدوزر‌ها پشت خود به جا می‌گذارد.
آناند کومار گوپتا، سرپرست انجمن فروشندگان محلی می‌گوید حدود ۱۶۰۰ نفر از مغازه‌داران بی‌جا و مکان شده‌اند و نمی‌دانند کجا بروند. او اضافه می‌کند که به آنان به طور متوسط ۱۰۰٬۰۰۰ روپیه (۱۲۰۰ دلار) برای تعمیرات و بهسازی می‌پردازند. او می‌گوید:«این بازسازی برای ما باعث مصیبت است».
در جریان تعریض خیابانها و مسیر‌های معبد حدود بیست تا سی خانه از افرادی که در معبد‌های این شهر کار می‌کردند هم تا حدودی تخریب شد. خیابانها از فاضلاب لوله‌کشی‌های نامناسب پر شده است. پل‌های شکننده و نااستوار از جنس چوب بامبو به طور مخاطره‌آمیزی روی خندق‌هایی که در سراسر سطح شهر کنده شده است دیده می‌شود. به صاحبان خانه‌هایی که به طور کامل تخریب شده‌اند زمین‌هایی در جایی دورتر از شهر داده شده است.
ویشال پندی می‌گوید: «نیمی از خانه آبا‌و‌اجدادی شش اتاقه او بر اثر عریض‌سازی راه‌ها نابود شده است و با وجود پرداخت خسارتی حدود ۷۰۰٬۰۰۰ روپیه برای قسمت خسارت‌دیده میزان خسارتی که به سرپناه نسل‌اندر‌نسل این خانواده هشت‌نفره وارد شده جبران‌ناپذیر است».
او به من می‌گوید:«مردم محلی خشمگین هستند اما خوشحالیم که رام سرانجام صاحب خانه‌ای همیشگی شد. رام مدت‌ها در چادر نگهداری می‌شد. حالا نوبت رنج کشیدن ماست».
«همیشه در پی هر ویرانی آبادانی است. صبر می‌کنیم ببینیم چه پیش خواهد آمد».
منبع تصویر، Getty Images
بازار‌های شهر آیودیا مملو از دستفروشانی است که نماد‌های مذهبی می‌فروشند
کانتی دیوی، زنی که نیمی از خانه‌اش را از دست داده است با تندی بیشتری سخن می‌گوید. «ما هیچ خوشحال نیستیم. مقامات و مسئولان آمدند و به ما گفتند که باعث درد و مصیبت شما شده‌ایم اما خوب است که معبد سرانجام ساخته شده است. حالا این معبد چطور به داد ما خواهد رسید؟ هرچه ساخته بودیم را ویران کردند تا راه را برای ورود زائران بیشتر به شهر باز کنند».
مسئولان می‌گویند صاحبان خانه‌ها و مغازه‌هایی که خراب شده‌اند برای جبران خسارت طی برنامه‌های دولتی مبالغی پول و خانه‌های جدید دریافت کرده‌اند. آقای دایال می‌گوید:«همه خسارت‌ها پرداخت شده است. در برخی موارد ممکن است با تأخیر پرداخت شده است به دلیل مسائل حقوقی و اختلافات خانوادگی بوده است. هیچ خسارت پرداخت‌نشده‌ای اکنون وجود ندارد».
از جنبه‌های گوناگون می‌بینیم که افرادی خارج از شهر آیودیا آمده‌اند تا سرنوشت این شهر را تغییر دهند، شهری که مدت زمانی طولانی هندو‌ها و مسلمانان در کنار هم زندگی کرده‌اند. این وضعیت با وجود حمله به مسجد مسلمانان در دسامبر ۱۹۹۲ که باعث مرگ ۱۸ مسلمان و آتش زدن برخی از خانه‌های آنان شد، ادامه پیدا کرد. این شهر آماده اشتعال بر اثر خشونت‌های مذهبی بوده است.
خلیق احمد خان، مددکار اجتماعی می‌گوید:«ما پیش رفته‌ایم هرچند همه این رویداد‌ها باعث درد و رنج ما بوده است».
آقای خان باور دارد که مسلمانان و هندو‌ها پیوندی گرم و صمیمی در شهر آیودیا دارند که ریشه در قرن‌ها وابستگی متقابل دارد. «ایمان و احترام هندو‌ها به رام با حمایت مسلمانان در‌هم‌تنیده شده است به‌ویژه در زمینه اقتصاد معبد جایی که داد‌و‌ستد نقشی حیاتی و مهم ایفا می‌کند. این دو جامعه انسانی از یکدیگر جدایی‌ناپذیرند».
این باور را راگواش مانی، استاد کالج این شهر هم به این صورت بیان کرده است:«درگیری‌های قومی و فرقه‌ای و دینی از بیرون شروع شده است، مردم محلی کمترین دخالتی در آن ندارند». برخی اهالی محل هم همین نظرات و احساسات را دارند و حس می‌کنند که افرادی بیرون از شهر سرنوشت شهر را به دست گرفته‌اند و می‌خواهند با معبد جدید راه آیودیا را به روی جهان بگشایند.
آقای پندی می‌گوید:«زمان همه چیز را آشکار خواهد کرد».
منبع خبر: بی بی سی فارسی 
اخبار مرتبط: نخست‌وزیر هند معبدی که بر ویرانه‌های یک مسجد تاریخی بنا شده است را افتتاح کرد
