روز جهانی آموزش و آموزش برای صلح پایدار

در این روز و با توجه به اهمیت، جایگاه و تاثیر آموزش بر فرد و جامعه‌های انسانی، برنامه‌های ملی و جهانی در برخی از کشورها برگزار شده و همچنین نهادهای جهانی مرتبط با آموزش مانند یونسکو، یونیسف، آموزش جهانی (EI) و ... در این روز برنامه‌های خود بر آموزش متمرکز می‌کنند. در همین راستا هر سال یونسکو شعار یا تِمی را به فراخور این روز اعلام با انتشار یک بیانیه‌ی مفهومی ضرورت آموزش و پیگیری شعار آن سال را توضیح می‌دهد. شعار امسال روز جهانی آموزش «آموزش برای صلح» است. علت یا دلیل انتخاب این شعار برای سال ۲۰۲۴ نیاز به توضیح ندارد چراکه جنگ اوکراین، افراط گرایی و تروریست در جای‌جای جهان و از همه غم‌بارتر کشتار افراد بی گناه در درگیری‌های خاورمیانه جایی برای انتخاب شعاری دیگر برای یونسکو، که صلح همواره اولولیت‌هایش بوده و هست، باقی نگذاشته‌است.

یونسکو در بیانیه‌ی مفهومی روز جهانی آموزش در سال ۲۰۲۴ تاکید می‌کند که آموزش کارآمد در سراسر جهان می‌تواند پایه‌های پیشگیرانه‌ی محکمی را بسازد که همه‌ی یادگیرندگان برای دستیابی به حقوق بنیادین و انسانیِ خویش برای برخورداری از آموزشی با کیفیت، در دسترس و عادلانه، بروز درگیری و جنگ‌های منطقه‌ای و جهانی را دشوار سازد؛ به ویژه هنگامی که بیش از ۲۵۰ میلیون کودک و نوجوان در سراسر جهان از آموزش بازمی‌مانند و بیشترِ کسانی نیز به مدرسه می‌روند مهارت‌های اولیه برای زندگی را نمی‌آموزند. کمبود معلم نیز از دشواری‌های کنونی آموزش در جهان است چراکه تا سال ۲۰۳۰ در دوره‌های دبستان و متوسطه به ۴۴ میلیون معلم نیاز است. این چالش‌ها با کمبود منابع کافی برای آموزش، بیشتر نیز می‌شود. بیش از ۷۰ درصد کشورها، کمتر از ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را صرف آموزش می‌کنند.

همچنین یونسکو هدف‌های خود برای روز جهانی آموزش در ۲۰۲۴ را بسیج کشورهای عضو و شرکا به منظور حفظ آموزش در پیشانیِ دستورالعمل‌های سیاسی و اجرایی در تعهدهای جهانی؛ پدیدآوری بینشی کارآمد در سطح محلی و جهانی در مورد اهمیت آموزش در توانمند کردن و حفظ صلح ؛ پشتیبانی از سطوح بالاتری از تامین مالی در سطح ملی و جهانی برای آموزش بطور کلی، و آموزش برای صلح، بطور خاص، به ویژه از راه سازوکارها و مشارکت‌های چند جانبه؛ گرامیداشتِ نقش صلح‌جویانه‌ی جوانان و آموزشگران در آموزش و برجسته کردن نقش آنان در مسیر آموزش به سوی جوامع عادلانه، فراگیر و صلح آمیز؛ پدیدآوری بستری برای گفت‌وگو درباره اولویت‌ها و چالش‌های آموزش برای صلح در شرایط افزایش طولانی مدت بحران‌ها و درگیری‌ها در جهان؛ گردهم آوردن [افراد] تاثیرگذار و جامعه‌های مدنی گسترتر برای پیشبردِ جنبش گسترش صلح در راستای قرار دادن آموزش در مرکز تلاش‌های محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی؛ و افزایش آگاهی برای رویکردهای کارآمد در آموزش برای صلح و بسیج تعهدات در راستای اجرای آن‌ها.

در برخی مطالب منتشر شده‌ی یونسکو در همین پیوند نیز چنین آمده‌است که: ساختن جامعه‌های صلح آمیزتر، عادلانه‌تر و پایدارتر تنها با آموزش آغاز می‌شود. آموزش بر همه جنبه‌های زندگی روزمره و چشم‌انداز کلی ما تاثیر می‌گذرد و این در حالی است خود تحت تاثیر سلامت و محیط زیست قرار می‌گیرد. در بدتر شدن تغییرات آب‌وهوایی، عقب نشینی دموکراسی، نابرابری‌ها، افزایش تبعیض، سخنان نفرت‌انگیز، درگیری و خشونت، آموزش می‌تواند ابزاری باشد برای بررسی و پیشگیری از این مشکلات در آینده. همچنین در صورت شکل‌گیریِ درست و به‌کارگیری موثر آن، آموزش می‌تواند یک سرمایه‌گذاری بلندمدت با بازده بالا باشد.

یونسکو همچنین تاکید می‌کند که یادگیری خواندن، نوشتن و حساب کردن مهم است- این‌ها ابزارهایی هستند که پنجره‌ای را رو به جهان در برابر انسان‌ها می‌گشاید. با این رو و با توجه به مسائل ملی و جهانی، که از مرزهای جغرافیایی کشورها فراتر می‌روند، مهارت‌های سواد و حساب ممکن است برای درک این مسائل کمک کنند اما ممکن است برای دنبال کردن رویاهای شخصی و دستیابی به هدف‌های زندگی کافی نباشد. آن‌چه که یک جوان از درون این پنجره خواهد دید و این‌که چگونه بر پایه آن رفتار می‌کند تا اندازه فراوانی به ارزش‌ها، درونمایه‌ها و زمینه‌های آموزشی بستگی دارد. آموزش شهروندی جهانی (Global citizenship education) بوسیله یونسکو به این عنصرها می‌پردازد تا از یادگیرندگان در هر سنی و حتی در میان پیچیده‌ترین چالش‌ها و تهدیدها، پشتیبانی کند تا به انسان‌های شایسته و محترمی بدل شوند تا بتوانند با مهارت‌هایی که در فرآیند آموزش بدست می‌آورند خود را با جهانی که با شتاب پیش می‌رود، سازگار کنند.

سخنان تنفربرانگیز به شکل بیگانه هراسی، نژادپرستی، یهودستیزی، مسلمان ستیزی، زن ستیزی و دیگر شکل‌های تحمل ناپذیری در سراسر جهان رو افزایش است و از راه رسانه‌های اجتماعی شتابان‌تر و بیشتر از پیش گسترش می‌یابد. این سخنان مردم را بر پایه آن‌چه که هستند، هدف قرار داده و برخی از آن‌ها را از دایره انسانیت کنار می‌گذارد- اغلب هم این کار بوسیله بازیگرانی انجام می‌گیرد که در پی منافع سیاسی هستند. یونسکو با سخنان نفرت‌برانگیز از راه آموزش، سواد رسانه‌ای و افزایش آگاه مبارزه می‌کند، استانداردهای جهانی درباره آزادی بیان را برای رسیدگی به علت‌های ریشه‌ای این سخنان را ارتقا می‌بخشد.

*آموزگار و کارشناس آموزش

۲۳۳۲۳۳