اردوغان درباره پیوستن سوئد به ناتو چه می‌خواست و چه نصیبش شد؟

با موافقت پارلمان ترکیه، بالاخره این کشور به مخالفت‌های خود با درخواست عضویت سوئد در پیمان ناتو پایان داد و یکی از بزرگ‌ترین موانع باقیمانده برای پیوستن این کشور شمال اروپا به پیمان آتلانتیک شمالی برداشته شد.

با تصمیم پارلمان انتظار می‌رود به زودی اردوغان هم آن‌را امضا کند تا موافقت ترکیه با پیوستن سوئد به ناتو کاملاً رسمی شود.

پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین مقام‌های دو کشور منطقه اسکاندیناوی یعنی سوئد و فنلاند در تغییری چشمگیر در سیاست‌های نظامی خود تصمیم گرفتند به ناتو بپیوندند و درخواست خود را در این زمینه در ماه مه ۲۰۲۲ ارائه کردند. اما ترکیه از ابتدا با طرح ادعاهایی مبنی بر حمایت این دو کشور از تروریسم مخالفت خود را با حضور هلسینکی و استکهلم در جمع اعضای ناتو ابراز می‌داشت.

این در حالی است که هر کشور جدیدی که بخواهد به این پیمان نظامی اضافه شود، باید نظر مثبت تمام کشورهای عضو را جلب کند. همین موضوع سبب شد تا جلب نظر مساعد ترکیه، نه تنها برای سوئد و فنلاند که ایالات متحده و کشورهای اروپایی که خواستار گسترش ناتو برای مقابله با آنچه «تهدید روسیه» می‌خواندند، به موضوعی کلیدی تبدیل شود.

درخواست‌های ترکیه

اما درخواست‌های اردوغان از سوئد و فنلاند چه بود و رئيس‌جمهور ترکیه چرا با پیوستن این دو کشور منطقه اسکاندیناوی به ناتو مخالفت می‌کرد؟

آنکارا از همان ابتدای طرح موضوع، فنلاند و سوئد را متهم کرد از «تروریسم‌ها» حمایت می‌کنند و به آنها پناه می‌دهند. اما فراتر از لفاظی‌های مقام‌های ترکیه، مخالفت این کشور با اضافه شدن سوئد و فنلاند را می‌توان از پنج منظر مختلف مورد بررسی قرار داد:

نخست اینکه آنکارا خواستار اخراج و محدود کردن فعالیت اعضای «حزب کارگران کردستان» در سوئد و فنلاند بود. گروه کردی که در فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا و ایالات متحده هم حضور دارد. ترکیه همچنین درخواست‌هایی مبنی بر استرداد برخی از اعضای این گروه و همچنین شخصیت‌های وابسته به جریان فتح‌الله گولن که ترکیه آن‌ها را به انجام اقدامات تروریستی متهم کرده، مطرح کرده بود.

بیشتر در این باره:

ترکیه پس از ۲۰ ماه تاخیر عضویت سوئد در ناتو را تصویب کرد

دومین مسئله‌ای که مقام‌های ترکی به آن اشاره می‌کردند حمایتهای برخی کشورها از YGP در سوریه بوده است. گروه «یگان‌های مدافع خلق» که ترکیه آن‌را شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان می‌داند بر بخش‌هایی از شمال سوریه تسلط دارد و آنکارا بر کشورهای غربی فشار می‌آورد که این گروه را سرکوب کنند. ترکیه برای سرکوب این گروه در سال ۲۰۱۹ حتی حمله‌ نظامی را به خاک سوریه انجام داد که با محکومیت‌های بین‌المللی نیز همراه شد.

سومین بعد مخالفت ترکیه که به نوعی امتیازگیری اردوغان مربوط می‌شود، درخواست‌های او برای لغو تحریم‌های تسلحیاتی کشورهای غربی علیه آنکارا بوده است. بعد از تهاجم سال ۲۰۱۹ ترکیه به سوریه که آنکارا هدف آن‌را عقب راندن «یگان‌های مدافع خلق» خوانده بود سوئد، فنلاند و چندین کشور اروپایی دیگر محدودیت‌هایی را در زمینه صادرات تسلیحات به ترکیه اعمال کردند. مقام‌های ترکیه‌ای استدلال می‌کردند که این محدودیت‌ها «خلاف روح» یک اتحاد به شمار می‌رود و در صورتی که قرار است با رهبران سوئد و فنلاند در ناتو کنار یکدیگر بنشینند این تحریم‌ها باید لغو شوند.

بعد چهارم ماجرا هم به اصرار آمریکا برای اضافه شدن سوئد و فنلاند به ناتو مربوط می‌شود. در سال ۲۰۲۱ و پس از آنکه ترکیه به رغم تمام هشدارهای واشینگتن از روسیه سامانه دفاع هوایی اس ۴۰۰ را امضا کرد، آمریکا هم قرارداد ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلاری برای فروش جنگنده‌های اف ۳۵ را به ترکیه لغو کرد. پس از مدت‌ها تلاش و رایزنی در اکتبر ۲۰۲۱ اردوغان مدعی شده بود که آمریکا حاضر شده به جای اف ۳۵ به ترکیه جنگنده‌های اف ۱۶ بدهد. اما این اتفاق هم دست‌کم تاکنون رخ نداده و در نهایت بر اساس گزارش‌ها طرفین به توافق رسیدند که در صورت موافقت ترکیه با پذیرش سوئد و فنلاند در ناتو، این معامله را نهایی کنند. این در حالی است که اردوغان در این مدت تلاش زیادی کرد تا دوباره کشورش را به برنامه اف ۳۵ برگرداند که این موضوع با موافقت آمریکا همراه نشد.

پنجمین محور مخالفت‌های ترکیه که احتمالاً از همه کم‌اهمیت‌تر هم بوده به موضع روسیه باز می‌گردد. از همان ابتدای طرح موضوع پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو، مسکو تهدید کرده بود که این اقدام بدون عواقب نخواهد بود. این تهدید در حالی مطرح می‌شد که آنکارا از معدود اعضای ناتو به شمار می‌رود که حتی پس از حمله روسیه به اوکراین هم روابط نزدیک خود را با مسکو حفظ کرد. در نتیجه ترکیه این نگرانی را هم داشت که موافقت با پیوستن این دو کشور اسکاندیناوی به پیمان آتلانتیک شمالی ناخرسندی کرملین را به همراه داشته باشد.

اردوغان چه امتیازاتی دریافت کرد؟

در این مدت اردوغان لفاظی‌های سیاسی فراوانی داشت و چندین بار با صراحت به مقام‌های سوئدی و فنلاندی توصیه کرده بود «وقت خود را برای سفر به ترکیه تلف نکنند» چرا که نظر اردوغان در این خصوص تغییر نخواهد کرد.

بیشتر در این باره:

از مثلث استثنایی فنلاند، سوئد و ناتو چه می‌دانید؟

با این حال ترکیه در آوریل سال ۲۰۲۳ در نهایت درخواست فنلاند را تأیید کرد. اتفاقی که پیشینه آن به نشست ژوئن ۲۰۲۲ سران ناتو در مادرید اسپانیا باز می‌گشت. در آن نشست اردوغان با سران فنلاند و سوئد به توافقی دست یافت که بر اساس آن در ازای لغو تحریم تسلیحاتی این دو کشور علیه ترکیه و همچنین آنچه «مقابله و سرکوب تأمین مالی و جذب نیرو توسط حزب کارگران کردستان» از سوی سوئد و فنلاند نامید شده، آنکارا به مخالفت‌های خود با پیوستن این دو کشور به ناتو پایان می‌دهد.

فنلاند خیلی زود قوانینی برای اعمال محدودیت در خصوص فعالیت اعضای «حزب کارگران کردستان» به تصویب رساند که بر اساس آن مشارکت در این جریان کردی را غیرقانونی اعلام کرد.

اما فرآیند موافقت ترکیه با درخواست سوئد طولانی‌تر شد چرا که آنکارا استکهلم را متهم می‌کرد که از تن دادن به توافقاتی که در مادرید صورت گرفته بود سر باز می‌زند. در همان سال ۲۰۲۲ استکهلم برخی از تحریم‌های مربوط به صادرات تجهیزات نظامی به ترکیه را هم لغو کرد. همچنین سوئد تعهد داده که «همکاری عمیق‌تری» با ترکیه در زمینه مبارزه با تروریسم داشته باشد و همچنین از تلاش آنکارا برای احیای درخواست عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا نیز حمایت کند.

بیشتر در این باره:

ناتو و مسئله ترکیه؛ «دردسرساز، اما غیرقابل چشم‌پوشی»

سوئد همچنین در دسامبر ۲۰۲۲ یک پناهجوی کرد ترکیه را که از اعضای حزب کارگران کردستان بود، به ترکیه مسترد کرد.

در نهایت موضوع قرارداد فروش جنگنده‌های اف ۱۶ احتمالاً مهم‌ترین امتیازی بوده که ترکیه در این فرآیند کسب کرده است. مقام‌های کاخ سفید از فروش این جنگنده‌ها به ترکیه حمایت می‌کنند اما در عین حال دولت جو بایدن، هرگز به طور رسمی فروش اف-۱۶ را به موافقت ترکیه با الحاق سوئد به ناتو مرتبط نکرده است.

ضمن اینکه دولت به تنهایی نمی‌تواند در این خصوص تصمیم‌گیری کند و در نهایت کنگره باید با این قرارداد موافقت نماید. روالی که باعث می‌شود نتوان هیچ جدول زمانی مشخصی برای تحویل احتمالی این جنگنده‌ها به ترکیه متصور شد.

با این حال گزارش‌های منتشر شده در این خصوص حکایت از وعده‌های ایالات متحده به ترکیه برای رایزنی با کنگره دارد تا کاخ سفید بتواند نمایندگان آمریکایی را برای موافقت با این فروش جلب نماید.