فجر ۴۲| آغاز رقابت جدی صنعت پویانمایی با فیلم‌های سینمایی/ صف علاقه‌مندان انیمیشن‌های جذاب به جشنواره فیلم فجر می‌رسد

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو-علی حامدین،  جامعه هنری کشور، بیش از چهل جشنواره فجر را به خود دیده و آثار مختلفی از جنس فیلم و مستند، مورد تقدیر قرار گرفته‌اند. جوایز بسیار رنگارنگی در طول ادوار گذشته فجر، راهی خانه هنرمندان و فیلمسازان شده است. اما این جشنواره کما کان با یکی از اعضای پر تلاش خانواده هنر، همچون فرزند ناتنی برخورد کرده و توجه چندانی را به آن نداشته‌ست؛ «صنعت انیمیشن یا پویانمایی».

پویانمایی در دنیای امروز، موفق شده‌است جایگاه مناسبی را در کنار سایر رسانه‌ها کسب کند. این صنعت از اهمیت بالایی برخوردار است و در بسیار از مواقع توانسته ارتباط عمیق تری را با مردم سراسر دنیا با هر رنگ و نژادی برقرار کند. قدمت این هنر در ایران به سال ۱۳۳۶ باز می‌گردد و آثار این مدیوم در طی سالیان، افتخارات زیادی را چه در بعد ملی و چه بین المللی، کسب کرده‌اند.

حضور کم رنگ و نه چندان دلگرم کننده پویانمایی در جشنواره فجر که شاید مهم‌ترین تریبون برای معرفی و تشویق این آثار باشد، از ابتدای این جشنواره قابل لمس است. اما در چهل و دومین دوره از جشنواره فجر و با حضور یافتن و رقابت چهار پویانمایی «ببعی قهرمان» (حسین صفار زادگان و میثم حسینی)، «رویاشهر» (محسن عنایتی)، «ساعت جادویی- سفر به تاریکی» (محمدعلی بصیری نیک) و «شمشیر و اندوه» (عماد رحمانی و مهرداد محرابی)، می‌تواند موجب شود تا آینده صنعت انیمیشن و فجر روشن‌تر از قبل شود. در ادامه، مروری از شروع روند حضور انیمیشن در این جشنواره خواهیم داشت.

شروع غیر رسمی پویانمایی با تحویل سال ۱۵۰۰
نوروز سال ۱۳۹۲ بود که پویانمایی کمدی بهرام عظیمی با نام «تهران ۱۵۰۰» روی پرده‌های نقره‌ای رفت. این اثر که به تهیه کنندگی محمد و عبدالحسین ابوالحسنی بود، با صدا پیشگی بازیگرانی، چون محمدرضا شریفی نیا، مهران مدیری و بهرام رادان تولید شده و داستان ۱۵ روز پیش از تحویل سال ۱۵۰۰ هجری شمی را روایت می‌کرد. «تهران ۱۵۰۰»، اولین فیلم پویانمایی بود که در کشور به اکران عمومی رسید و همینطور مورد استقبال جشنواره‌های داخلی و خارجی قرار گرفت. این پویانمایی در سی‌امین جشنواره فیلم فجر توانست در بخش بهترین فیلم اول کاندید شود و جایزه بهترین دستاورد هنری را از آن خود کند. همچنین در چهاردهمین جشن حافظ کاندید بخش بهترین دستاور فنی و هنری گردید. «تهران ۱۵۰۰» اولین نمانده ایران در جشنواره انیمیشن انسی فرانسه بود و همچنین در جشنواره پیساف کره و فیوچر فیلم ایتالیا به نمایش درآمد.

قصه رستم و سهراب به روایت برادران دالوند
«رستم و سهراب» اولین بازمانده جشنواره فیلم فجر در زمینه پویانمایی بود که اجازه حضور در این جشنواره را پیدا نکرد. اما این اثر که به تهیه کنندگی و کارگردانی برادران دالوند تولید شده است، توانست در بازار جشنواره کن به نمایش در آید و همچنین در سال ۱۳۹۸ یعنی حدودا ۷ سال پس از تولید فیلم، جایزه بهترین انیمیشن را از جشنواره فیلم سیدنی از آن خود سازد. گفتنی است که حق کپی رایت پویانمایی «رستم و سهراب»، توسط روسیه و امارات متحده عربی خریداری می‌شود.
در این پویانمایی برخلاف داستان اصلی رستم و سهراب، سهراب به دست پدر کشته نمی‌شود. چراکه تهمینه پیش از نبرد نهایی این دو پهلوان، از ماجرا با خبر شده و خود را به میدان جنگ می‌رساند تا آن‌ها را آگاه کند.

حضور بی سابقه ۸ پویانمایی
سال ۱۳۹۴ و سی و چهارم دوره از جشنواره فجر، نخستین دوره‌ای بود که ۸ پویانمایی به طور هم‌زمان در جشنواره حضور داشتند؛ آثار پویانمایی فهرست مقدس (محمدامین همدانی)، در مسیر باران (حامد کاتبی)، پادشاه آب (مجید اسماعیلی)، نبرد خلیج‌فارس ۲ (فرهاد عظیما)، قلب خورشید (احمد علمداری)، بازمانده (احسان طاهری) و کله آهنی (غلامرضا ملااحمدی).
در این دوره از جشنواره فجر، حامد کاتبی برای پویانمایی «در مسیر باران»، موفق به کسب عنوان بهترین کارگردانی می‌شود. این پویانمایی که در سبک رئال ساخته شده و از تکنیک استفاده از چهره بازیگران استفاده کرده بود، داستانی مربوط به خوانده شدن نماز باران توسط امام رضا (ع) را روایت می‌کرد. آستان قدس رضوی اسپانسر اصلی «در مسیر باران» بوده و وظیفه تهیه کنندگی این انیمیشن را بر عهده داشته. این پویانمایی در ساخت شخصیت‌های خود از صدا و چهره بازیگرانی، چون امین زندگانی و رحیم نوروزی، استفاده کرده بود.
همچنین پویانمایی «فهرست مقدس» به کارگردانی محمدامین همدانی در دوره از جشنواره فجر، عنوان بهترین انیمیشن را از آن خود می‌سازد. از سویی این پویانمایی جایزه ویژه هیئت داوران برای دستاورد تکنیکی درخشان از جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان را در کارنامه‌اش دارد. علاوه بر این، «فهرست مقدس» جایزه بهترین انیمیشن را از دو جشنواره مادرید اسپانیا و هالیوود مووینگ پیکچرز آمریکا در سال ۲۰۱۶ کسب می‌کند.


حضور رسمی پویانمایی‌
می‌تواند گفت: حضور پررنگ آثار پویانمایی در سی و چهارمین جشنواره فجر سبب افزوده شدن بخش پویانمایی به جشنواره شد و از سال ۱۳۹۷ و پس از تأمین شرایط حضور جدی‌تر این بخش در جشنواره، یک سیمرغ برای این هنر مدرن در نظر گرفته شد که برای نخستین‌بار در همان سال (سی و هفتمین دوره جشنواره فجر)، از میان سه اثر به پویانمایی، اولین سیمرغ بلورین بهترین پویانمایی سینمای ایران به «آخرین داستان» به کارگردانی اشکان رهگذر تعلق گرفت.
این اثر را می‌توان پرافتخارترین پویانمایی ایرانی تاکنون دانست. «آخرین داستان» نماینده سینمای پویانمایی ایران در بخش بهترین پویانمایی آکادمی اسکار بود که به بخش رقابتی بهترین فیلم نود و دومین دوره جوایز سینمایی اسکار راه یافت. همچنین این اثر در جشنواره‌های مهمی مانند انسی فرانسه و کن شرکت داشت و مورد توجه قرار گرفت. علاوه بر این، لیستی بلند از جوایزی، چون پروانه زرین بهترین کارگردان بلند پویانمایی و بهترین فیلمنامه بخش بین‌الملل در سال ۱۳۹۷ از سی و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان و جایزه ویژه هیئت داوران از همین جشنواره را در کارنامه این فیلم قرار دارد. «آخرین داستان» در یازدهمین جشنواره بین‌المللی پویانمایی تهران نیز برنده تندیس طلایی بهترین اثر بلند شد. این انیمیشن در جشنواره‌های جهانی هم بسیار مورد تحسین قرار گرفت. «آخرین داستان» در سال ۲۰۱۸ در جشنواره‌های پویانمایی اسپانیا، آمریکای جنوبی، سن دیگو آمریکا و… جایزه بهترین پویانمایی بلند سینمایی را دریافت کرد.

لازم به ذکر است که پویانمایی «بنیامین» نیز در سی و هفتمین جشنواره فجر حضور داشت. این اثر با اینکه به بخش رقابتی جشنواره فیلم فجر راه پیدا نکرد، اما توانست برنده جایزه بهترین پویانمایی سینمایی کشور در سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم کودک و نوجوان اصفهان شود. «بنیامین» همچنین توانست در تانزانیا برنده بهترین فیلم داستانی و برنده بهترین کاراکتر پویانمایی شود. «شب آفتابی» به کارگردانی علی مدنی، دیگر پویانمایی حاضر در این دوره از جشنواره فجر بود.

بچه زرنگِ صنعت پویانمایی ایران
پس از گذشت ۴۱ دوره از جشنواره فجر، پویانمایی «بچه زرنگ» پر افتخارترین پویانمایی ایرانی در این جشنواره محسوب می‌گردد. این اثر به کارگردانی هادی محمدیان و تهیه کنندگی حامد جعفری، در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر در شش رشته نامزد دریافت جایزه بود و با آثار غیر پویانمایی رقابت کرد. «بچه زرنگ» در رشته‌های تدوین، موسیقی متن، صداگذاری، فیلمنامه، کارگردانی و حتی بهترین فیلم نامزد دریافت جایزه بود. در پایان، جایزه بهترین پویانمایی به «بچه زرنگ» رسید.
به گزارش ایرنا، این پویانمایی تاکنون بیش از ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار مخاطب داشته و رکورد پرمخاطب‌ترین و پرفروش‌ترین انیمیشن تاریخ سینمای ایران را در اختیار دارد. تا امروز تنها ۳ انیمیشن سینمایی شاهزاده روم با بیش از یک میلیون مخاطب، فیلشاه با بیش از ۱ میلیون و ۲۵۰ هزار مخاطب و بچه زرنگ با بیش از ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار مخاطب (تا امروز) پرمخاطب‌ترین انیمیشن‌های تاریخ سینمای ایران هستند که توانسته‌اند مخاطبان میلیونی جذب سینما‌ها کنند.

پویانمایی‌های سینمایی که از جشنواره انصراف دادند یا شانس حضور در فجر را نیافتند
در میان پویانمایی‌های مطرح کشور، آثاری به چشم می‌خورد که علی رغم موفقیت‌های بسیاری که در جشنواره‌های داخلی و خارجی داشته و با استقبال بینندگان مواجه شده اند، اما به دلایلی از حضور در جشنواره فجر انصراف داده یا شانس حضور در این رویداد را نیافته اند.

بانویی از روم
پویانمایی «شاهزاده روم» به کارگردانی هادی محمدیان و تهیه کنندگی حامد جعفری، در سال ۱۳۹۴ منتشر شد. با اینکه این پویانمایی با استقبال خوبی روبرو شده و تنها در سه روز اول اکران موفق به فروش ۳۷ میلیونی شده بود، اما در سی و سومین جشنواره فیلم فجر تنها به اعطای لوح تقدیر ویژه دبیر جشنواره به تهیه کننده و کارگردان آن، بسنده شد. لازم به ذکر است که «شاهزاده روم» در موسسه «هفت سنگ» و «سلوک افلاکیان» با سرمایه‌گذاری خصوصی تولید شده بود.

فیلشاه
گروه «هنر پویا» پس از پویانمایی «شاهزاده روم»، دست به ساخت یک اثر تازه با کیفیت بهتر زد. پویانمایی «فیلشاه» به کارگردانی هادی محمدیان و تهیه کنندگی حامد جعفری، به عنوان تنها پویانمایی راه‌یافته به بخش مسابقه سودای سیمرغ سی و ششمین جشنواره فیلم فجر با ۲۲ اثر سینمایی دیگر به رقابت پرداخت، اما به گفته داوران، آن را از داوری کنار گذاشتند چراکه قابل رقابت با بقیه آثار نبود. اما «فیلشاه» در جشن حافظ همان سال جایزه بهترین دستاورد فنی و هنری را دریافت کرد. همه این‌ها درحالی است که این پویانمایی در اکران نوروزی ۱۳۹۷ موفق شد پس از ۷ هفته نمایش، رکورد فروش و تعداد مخاطب تاریخ پویانمایی ایران را بشکند و به پرفروش‌ترین و پر مخاطب‌ترین پویانمایی سینمای ایران تبدیل شود. «فیلشاه» در مجموع فروش بیش از ۷ میلیاردی در گیشه سینما‌ها رسید.


پسر دلفینی
از حواشی سی و نهمین جشنواره فیلم فجر در سال ۱۳۹۹، انصراف پویانمایی «پسر دلفینی» از این جشنواره بود. دلیل این اتفاق هم قرار نگرفتن این انیمیشن در بخش رقابتی اصلی جشنواره اعلام شد. محمدامین همدانی، تهیه کننده پویانمایی «پسر دلفینی» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو درباره دلیل این انصراف گفت: «عموما انیمیشن در جشنواره فیلم فجر، جایگاه ویژه‌ای نداشته و با استقبال خوبی روبرو نمی‌شود. به همین‌خاطر تولیدکنندگان این حوزه هم نگاه ویژه و مثبتی به جشنواره فیلم فجر ندارند. این جشنواره در کشور ما بیش از هر چیز یک رویداد سلبریتی‌محور بوده که اهتمام ویژه‌ای به چهره‌های نام آشنا دارد.
"پسر دلفینی" تنها پویانمایی سینمایی بود که در جشنواره فیلم فجر سال گذشته حضور داشت البته انصراف داد. چون نهایتا در بخش غیررقابتی جشنواره از سازندگان این انیمشین تقدیر می‌شد و بازخوردی از اکران دریافت نمی‌کردیم؛ بنابراین تصمیم گرفتیم نخستین اکران و افتتاحیه انیمیشن را در جایی برگزار کنیم که ارزش تولیدات انیمیشن برایشان روشن است. جالب است این مدت در روسیه انیمیشن دیگری هم اکران شد که فروش قابل توجهی داشت و این بیانگر اهمیت تولیدات انیمشن و سینمای کودک در این کشور است.»
باید گفت که «پسر دلفینی» تنها پویانمایی‌ای بود که در بین ۶۲ اثر حائز شرایط بخش رقابتی سودای سیمرغ سی و نهمین جشنواره فجر قرار داشت. این اثر تا به حال در جشنواره فیلم شانگ‌های چین شرکت کرده. اما یکی از افتخارات اصلی آن، فروش بسیار بالا در سینما‌های روسیه است.

لوپتو
پویانمایی «لوپتو» به کارگردانی عباس عسکری و تهیه‌کنندگی محمدحسین صادقی با حضور در جشنواره فیلم کودک و نوجوان در پاییز سال ۱۳۹۹، توانست به دو جایزه برسد. پروانه زرین بهترین دستاورد فنی و هنری و همچنین جایزه ویژه دبیر جشنواره در حوزه کسب و کار، جایزه‌هایی بود که از این جشنواره به «لوپتو» رسید. اما این انیمیشن در جشنواره‌های خارجی هم حضور داشت. از جمله در جشنواره فیلم مسکو، جشنواره کیدزفرست آمریکا، جشنواره یونیورسال کیدز استانبول، جشنواره سیه‌را بولیوی و جشنواره احمدآباد هند شرکت داشت. «لوپتو» توانست در نهایت جایزه بهترین فیلم انیمیشن را از جشنواره احمدآباد هند دریافت کند. با وجود تمام این موفقیت ها، این پویانمایی در جشنواره فجر حضور نیافت.

محمدحسین صادقی، تهیه کننده «لوپتو» در گفتگو با عماریار راجع به تصمیماتی که برای حضور این پویانمایی در جشنواره‌های داخلی وجود داشت، گفت: "سال ۹۸ پروژه به پایان رسید و فیلم ما آماده بود. همان موقع فرم جشنواره فجر را پر کردیم. جشنواره فجر پروتکل‌هایی برای حضور انیمیشن‌ها دارد و تنها در صورتی جشنواره پذیرای فیلم‌های انیمیشن خواهد بود که بیش از یک اثر آماده و متقاضی باشد. سال ۹۸ فقط ما متقاضی بودیم. سال ۹۹ «پسر دلفینی» تنها فیلم انیمیشن متقاضی فجر بود. در فجر ۱۴۰۰ هیچ پویانمایی‌ای تقاضای حضور در جشنواره را نداشت. امسال هم «ببعی» و «مسافری از دایتیا» هستند. «مسافری از دایتیا» کاری از بچه‌های انیمیشن‌ساز شهر مشهد است و فرآیند تولید آن کمی جلوتر از «ببعی» است. اگر این دو اثر پویانمایی با هم برسند، احتمال حضورشان در فجر می‌رود. "