اوج هنر در خلوت عارفانه

در وضعیت کنونی، این تکیه از شمال به خیابان شیخ‌مفید محدود شده وجبهه شرقی حریم تکیه به گذری محلی رسیده و جنوب آن به تکیه درویش عبدالمجید طالقانی و مقبره خوانین بختیاری و از جبهه غربی نیز به بخشی از مقابر بختیاری‌ها می‌خورد. کلیه بناهای تکیه در چهار جبهه دور صحن قرار دارند که این بناها مربوط به دورهای مختلف (قبل از صفویه، صفویه، قاجاریه و معاصر) است. این مکان در دوران صفویه مدفن میر ابوالقاسم فندرسکی شده و دراین راستا بیشتر فضاهای آن اعم از ایوانچه‌ها و زاویه‌ها و خلوت‌های آن به مقابر خصوصی تبدیل می‌شود.اصلی‌ترین اتاق تکیه که در مرکز آن قرار گرفته، حاوی یکی از زیباترین و در نوع خود منحصر به فرد‌ترین کتیبه‌های میرعماد، خوشنویس پرآوازه قزوینی دوره صفوی است.به همت شهرداری اصفهان این قسمت از تکیه میرفندرسکی درسال ۱۳۸۸ مورد توجه و مرمت و بازسازی قرار گرفت و به‌عنوان گنجینه خط میر عماد حسنی در معرض بازدید عموم مردم و هنر دوستان قرار گرفت. هرچند انتقاداتی درباره شیوه بازسازی و مرمت کتیبه موجود مطرح شد و حفظ ظرافت‌های هنری قلم‌میر عماد در مرمت انجام شده مورد سؤال قرار گرفت اما نفس غبارزدایی و در دسترس و معرض دید قراردادن چنین گنجینه هنری گرانبهایی از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار است.این کتیبه که به‌صورت گچبر‌ی‌ برجسته اجرا شده به خط هنرمند خوشنویس عصر صفوی در تکیه میرفندرسکی تخت‌فولاد اصفهان به یادگار مانده است.

متن این کتیبه، غزل معروف خواجه شیراز حافظ است که دورتادور سه طرف ازدیوار‌های مرکزی شاه‌نشین تکیه میرفندرسکی حک شده.
روضه خلد برین خلوت درویشان است
مایه محتشمی خدمت درویشان است
از کران تا به کران لشکر ظلم است ولی
از ازل تا به ابد، فرصت درویشان است
آن که پیشش بنهد تاجِ تکبر خورشید
کبریاییست که در حشمت درویشان است
دولتی را که نباشد غم از آسیب زوال
بی تکلف بشنو دولت درویشان است
آنچه زر می‌شود از پرتو آن قلب سیاه
کیمیاییست که در صحبت درویشان است
قصر فردوس که رضوانش به دربانی رفت
منظری از چمن نزهت درویشان است
ای توانگر مفروش این همه نخوت که تو را
سر و زر در کنف همت درویشان است
گنج عزلت که طلسمات عجایب دارد
فتح آن در نظر رحمت درویشان است
خسروان قبله حاجات جهانند ولی
سببش بندگی حضرت درویشان است
حافظ ار آب حیات ازلی می‌خواهی
منبعش خاک در خلوت درویشان است

این کتیبه ابیات زیر که در برخی نسخه‌ها از دیوان حافظ وجود دارد را در بر نمی‌گیرد:
روی مقصود که شاهان به دعا می‌طلبند
مظهرش آینه طلعت درویشان است
گنج قارون که فرو می‌شود از قهر هنوز
خوانده باشی که هم از غیرت درویشان است
من غلام نظر آصف عهدم کو را
صورت خواجگی و سیرت درویشان است
 
درکنار ابیاتی که از این غزل حافظ در کتیبه مورد بحث جای گرفته، ابیاتی در ماده تاریخ، سال نوشتن و ساختن این بنا و کتیبه‌های آن آمده است.

در دیوار کناری که امضای میرعماد در انتهای کتیبه قرار دارد و در واقع ضلع وسط این مجموعه را تشکیل می‌دهد، این سه بیت خودنمایی می‌کند:
جای فیض علی چو تکیه میر
شد ز فیض خدای فیض علی
علی را قدر پیغمبر شناسد
که هر کس خویش را بهتر شناسد
فیض فیاض گشت و شد تاریخ
این مکان باد جای فیض علی

خط میرعماد در زمان زندگانی‌اش نه‌فقط در ایران و بارگاه صفویان، بلکه حتی در دربار گورکانیان هند و پادشاهان عثمانی نیز شهرت‌فراوانی داشته‌است.درتاریخ گفته‌اند اوراق حاوی‌خوشنویسی او درزمان زنده بودنش با طلا موردمبادله قرارمی‌گرفت. مزار میرعماد اکنون در اصفهان ابتدای خیابان حافظ از سمت میدان نقش جهان در مسجد مقصودبیک (معروف به مسجد ظلمات) است. در تاریخ نقل شده که فرزندان میر عماد، میرزاابراهیم و گوهرشاد خانم که هر دو خود از خوشنویسان چیره‌دست زمانه بودند درپی مرگ میر،همراه تنی چندازخوش‌نویسان عهدصفوی همچون عبدالرشید دیلمی به هندوستان مهاجرت کردند.آثار بسیار زیادی از میرعماد بر جای مانده که زیور موزه‌ها و مجموعه‌های هنری بسیاری در ایران و جهان به حساب می‌آید. همچنین آثار مختلفی ازدستنوشته‌های هنری میرعماد حسنی توسط ناشران داخلی وخارجی متعددی به چاپ رسیده است.

منبع خبر: جام جم

اخبار مرتبط: اوج هنر در خلوت عارفانه