سمیعی گیلانی تکیه‌گاه فرهنگستان زبان بود

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم نکوداشت احمد سمیعی گیلانی صبح امروز چهارشنبه ۱۱ بهمن‌ در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.

در این مراسم غلامعلی حدادعادل، رییس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، حسن انوری، جعفر شجاع کیهانی، مهشید نونهالی، خانواده مرحوم احمد سمیعی گیلانی و جمعی دیگر از اساتید و پژوهشگران زبان و ادب فارسی حضور داشتند.

حداد عادل در ابتدای این نشست گفت: نزدیک به یکسال است که دیده از دیدار استاد سمیعی گیلانی محروم بوده است. دوم فروردین ماه این استاد بزرگ در آستانه ۱۰۲ سالگی چشم از جهان فروبست.

وی افزود: استاد سمیعی برای فرهنگستان تکیه گاه، مرجع و پدر بود و نه فقط برای فرهنگستان بلکه برای فرهنگ ایران نیز سودمند و خدمتگذار بود. فقدان این مرد ارجمند را به خانواده و به همه دوستداران آن در گروه ادبیات معاصر و تطبیقی تسلیت می گویم.

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه گفت: درباره سمیعی چندین بار صحبت کردم. همین دو سال پیش در ۱۱ بهمن و ایام کرونا صدمین سال او را جشن گرفتیم و من هم از سابقه آشنایی ۵۰ ساله خود با سمیعی خاطراتی را گفتم. استاد سمیعی یک تاریخ بود، در آغاز یک قرن به دنیا آمده و متولد ۱۲۹۹ بودند همچنین درگذشته ابتدای قرن پانزدهم یعنی تمامی قرن ۱۴ را زیسته بود و ده‌های مختلف این قرن را تجربه کرده بود. سمیعی گیلانی دهه ۲۰ را که پرغوغا بود، دهه ۳۰ که با ناکامی و شکست روبه رو بود، ۴۰ که پیدایش راه و رسم‌های جدید در علوم انسانی از جمله زبان شناسی بود و دهه ۵۰ را که به انقلاب منجر شد تجربه کرده است و همیشه به عنوان بازگیر و گاه تماشاگر با جامعه همراه بوده است.

حداد عادل با اشاره به اینکه تمامی تجارب سمیعی گیلانی در قلم، بیان و اندیشه او اثر گذاشته است افزود: این استاد ادبیات و زبان فارسی با جامعه همراه بود همچنین با ادبیات فرانسه نیز آشناییت داشت و به طور کلی اسلام و ایران را می‌شناخت. در خانواده اصیلی پرورش پیدا کرده بود و اخلاق معنوی و معنویت او کاملاً مشهود بود.

وی در پایان گفت: امروز که عنوان سخنرانی را نکوداشت ویراستار ادیب دیدم با خودم فکر کردم جا دارد هر سال در سالروز تولد استاد سمیعی گیلانی این روز را با عناوینی از جمله مترجم ادیب، نویسنده ادیب، متفکر ادیب، مدیر ادیب و زبان شناس ادیب جشن بگیریم.

سمیعی گیلانی در ویرایش ایثار داشت

در ادامه این مراسم موسی اسوار مترجم زبان عربی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به ثبت تولد سمیعی گیلانی به عنوان روز ویراستار گفت: ویراستاری عشق سمیعی بود و روند ویرایش که برای بسیاری از افراد شاید جانکاه باشد برای او کاملاً متفاوت بود. او با ویرایش وجودش سرشته شده بود و ویراستاری را دوست داشت و با لذت کار می‌کرد.

وی افزود: اگر بخواهیم نگاهی به زمان حیات سمیعی داشته باشیم و اگر او به تألیف می‌پرداخت امروز آثارش به ۱۰۰ عنوان می‌رسید اما ۷۰ درصد از عمر خود را به ویرایش پرداخت و مقطعی که نمی‌توانست ویرایش کند به ترجمه پرداخت آن هم مقطعی که در زندان بود که منجر به خلق شاهکاری به نام «سالامبو» و «دلدار و دلباخته» شد.

این مترجم زبان عربی گفت: سمیعی گیلانی در تألیف مقالات دانشنامه‌ای نیز نقش داشت و مقالات او یکی از دیگری محکم‌تر است. خصلت دیگر سمیعی گیلانی ایثار در ویرایش بود. برای مثال گاهی متعارف است که نباید ویراستار در متن بیش از ۳۰ درصد دست ببرد اما استاد سمیعی گاهی کتاب‌ها را احیا می‌کرد نمونه معروف این اثر کتاب «از صبا تا نیما» که مهمترین کتاب تاریخ ادبیات معاصر است.

اسوار گفت: بنا بر تجربه شخصی یک بار ندیدم که استاد سمیعی از صاحب اثری بدگویی کند یا سر سوزنی جایگاهش را زیر سوال ببرد و به همین علت هم مورد احترام بود. مرحوم سمیعی همیشه از صبح زود تا پاسی از شب در فرهنگستان حضور داشت و حتی در سفر نیز دست از کار بر نمی‌داشت.

عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: روحیه علمی استاد گیلانی بسیار برجسته بود و در خاطره‌ای برایم تعریف می‌کرد که روزی پس از امتحانی که بالاترین نمره را گرفته بود از استادش، بدیع الزمان فروزانفر پرسیدند امتحان چطور بود و او به سمیعی اشاره کرده بود و گفته بود «بد نبود از همه بهتر این جوان سکیت و صموت بود».

سمیعی سرو بلند زبان و ادبیات فارسی بود

سخنران بعدی این‌مراسم جعفر شجاع کیهانی استاد زبان و ادبیات فارسی بود که خاطراتی را از همراه خود با سمیعی گیلانی و ماجرای آشنایی اش با این استاد زبان و ادبیات فارسی تعریف کرد.

وی با اشاره به اینکه آشنایی‌اش با سمیعی گیلانی به سال‌های پایانی دبیرستان و آشوب جنگ بر می گردد گفت: به نظر من سمیعی به راستی سرو بلند زبان و ادبیات فارسی بود.

دست نوشته‌های سمیعی گیلانی پر از نقدهای آموزنده است

هومن عباسپور عضو هیأت مدیره انجمن صنفی ویراستاران نیز در بخش پایانی این مراسم گفت: از بزرگی و دانش و فضل سمیعی بسیار گفته شد و آنچه به نظرم اهمیت دارد میراث سمیعی برای جوانانی است که محضر او را درک نکردند و باید گفت ما چقدر توانستیم سمیعی را به آیندگان معرفی کنیم به همین دلیل در این جلسه می‌خواهم از سنت سمیعی یعنی سیر و سلوک او بگویم.

وی افزود: وجه بارز سمیعی گیلانی سعه صدر و احترام به افرادی بوده که آثارشان را ویرایش کرده بود و از او آموختیم که با اتکا به منزلت دانشگاهی نباید با کسی برخورد کرد. سمیعی می‌گفت ویراستار مدیون صاحب اثر است او شاگرد پرور بود و برای دانشجویان خود امتیاز ویژه ای قائل بود و به شخصه بسیار متأسفم که از سال ۸۲ کار تدریس را رها کردند.

عضو هیأت مدیره انجمن صنفی ویراستاران گفت: وجه دیگر سنت سمیعی گیلانی بازنگری و انتقاد از خویشتن بود. او هم مثل بسیاری از هم سالان خود در جوانی به سمت حزبی با ظاهری مدرن ولی با ایدئولوژی بسته رفته بود ولی شجاعت آن را داشت که نزدیک ترین شاگرد محمدباقر هوشیار باشد و بعد از کلاس استاد محبوبش را تا در منزل همراهی می‌کرد.

عباسپور در پایان گفت: از استاد سمیعی آثار منتشر نشده بسیاری هست و نزدیکان او می‌دانند که یادداشت‌های خود را در فیش‌ها نمی‌نوشت و هر آنچه به نظرش می‌رسید عمدتاً در دفترچه‌ها و سر رسید نامه‌ها مرقوم می‌کرد. مجموعه این دفترها که تعدادشان نباید کم باشد یقیناً پر است از نکته‌ها و نقدهای آموزنده و راه گشا و مطمئناً مرتب کردن و تدوین آن همه یادداشت از عهده یک نفر بر نمی‌آید و از فرهنگستان زبان و ادب فارسی تقاضا دارم که در صورت موافقت فرزندان آن استاد گروهی از فرهیختگان و شاگردان استاد را برای تدوین و آماده سازی و انتشار این یادداشت‌ها بگمارند.