به تصویر بالا نگاه کنید. فیسبوک، زمانی که مارک زاکربرگ و تعدادی از دوستانش آن را ۲۰ سال پیش راه‌اندازی کردند، این شکلی بود.

از آن زمان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی جهان ده‌ها بار تغییر انگاره و طرح داده است.

اما هدفش همواره ثابت مانده است: ارتباط برقرار کردن بین مردم؛ و البته کسب درآمد نجومی از طریق تبلیغات.

با ۲۰ ساله شدن فیسبوک، در این مطلب نگاهی می‌اندازیم به چهار تحولی که این شبکه اجتماعی در جهان ایجاد کرد.

۱. فیسبوک تحولی بزرگ در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرد

شبکه‌های اجتماعی دیگری، مانند مای‌اسپیس، قبل از فیسبوک وجود داشتند؛ اما سایت مارک زاکربرگ بلافاصله پس از راه‌اندازی در سال ۲۰۰۴ از رقبایش جلو زد و ثابت کرد که چطور می‌شود یکه‌تاز شد.

در کمتر از یک سال یک میلیون کاربر بدست آورد و در چهار سال با قابلیت‌های جدیدی مثل «تگ کردن» کاربران دیگر توانست از مای‌اسپیس جلو بزند.

اینکه در آن زمان کاربران اولیه فسیبوک شب‌ها‌ دوربین دیجیتال خود را بیرون می‌بردند، از شیطنت‌های شبانه عکس‌ می‌گرفتند و دوستانشان را در آن عکس‌ها تگ می‌کردند، بخشی از زندگی جوانان آن دوره شد، همچنین فید (نشر) فعالیت‌های دائما در حال تغییر برای کاربران اولیه جذابیت زیادی داشت. همه اینها باعث شد بسیاری از نوجوانان جذب این شبکه اجتماعی شوند.

تا سال ۲۰۱۲، فیسبوک از یک میلیارد کاربر در ماه فراتر رفت. جدا از یک وقفه کوتاه در پایان سال ۲۰۲۱ - زمانی که کاربران فعال روزانه، برای اولین بار به یک میلیارد و ۹۲ میلیون کاهش پیدا کردند - این شبکه اجتماعی همچنان به رشد خود ادامه داد.

با گسترش اینترنت در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و همه‌گیر شدن استفاده از شبکه‌های اجتماعی و ارائه اینترنت رایگان، در پایان سال ۲۰۲۳، فیسبوک گزارش داد که روزانه ۲ میلیارد و ۱۱ میلیون کاربر دارد.

باید اذعان کرد که فیسبوک نسبت به گذشته محبوبیت کمتری در بین جوانان دارد. با وجود این، همچنان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی در جهان است و عصر جدیدی از فعالیت‌های اجتماعی آنلاین را آغاز کرده است.

برخی فیسبوک و رقبای آن را ابزاری قدرتمند برای ارتباط می‌دانند، برخی دیگر آنها را عوامل تخریبی می‌دانند که اعتیادآور است.

۲. فیسبوک اطلاعات شخصی ما را باارزش کرد... و البته این اطلاعات، دیگر کمتر شخصی ماند

فیسبوک ثابت کرد لایک زدن یا لایک نزدن ما چقدر باارزش و سودآور است.

متا، شرکت مادر فیسبوک، این روزها یک غول تبلیغاتی است که در کنار گوگل بیشترین سهم را از درآمدهای تبلیغاتی در جهان دارند.

متا گزارش کرد درآمدی نزدیک به ۳۴ میلیارد دلار (۳۲ میلیارد پوند) در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳ داشت که عمدتا از ارائه خدمات تبلیغاتی بسیار هدفمند به تبلیغ‌کنندگان بود. از این مبلغ ۱۴ میلیارد دلار سود خالص بود.

البته فیسبوک همزمان نشان داد که جمع‌آوری اطلاعات چگونه می‌تواند مشکل‌ساز باشد و سوءمدیریت شود.

متا چندین بار به دلیل سوءمدیریت اطلاعات شخصی جریمه شد.

معروفترین آن، رسوایی کمبریج آنالیتیکا در سال ۲۰۱۴ بود، فیسبوک محکوم به پرداخت ۷۲۵ میلیون دلار (۶۰۰ میلیون پوند) به دلیل نقض قوانین اطلاعات شخصی کاربرانش شد.

فیسبوک همچنین در سال ۲۰۲۲، به دلیل به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی کاربرانش از سوی اتحادیه اروپا هم ۲۶۵ میلیون یورو (۲۲۸ میلیون پوند) جریمه شد.

و سال گذشته، کمیسیون حفاظت از داده‌های ایرلند به دلیل انتقال داده‌های کاربران اروپایی به خارج از حوزه قضایی، جریمه بی سابقه یک میلیارد و ۲ میلیون یورویی برای این شرکت صادر کرد. فیسبوک در حال حاضر در تلاش برای درخواست تجدیدنظر در این حکم است.

این شرکت با تبلیغات هدفمندی که ارائه می‌داد تبدیل به یکی از پلتفورم‌های اصلی برای تبلیغات کارزارهای انتخاباتی شد.

به عنوان مثال، طبق تحقیقات شرکت متخصص داده‌های بازار و مصرف‌کننده «استاتیستا»، در پنج ماه منتهی به انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۲۰، تیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت بیش از ۴۰ میلیون دلار برای تبلیغات در فیسبوک هزینه کرد.

فیسبوک در تغییر نگاه مردم عادی به سیاست‌ هم نقش داشت؛ این امکان را فراهم کرد که گروه‌های مختلف از کاربران برای کارزارهای انتخاباتی و برنامه‌ریزی در مقیاس جهانی دور هم جمع شوند.

گفته می‌شود فیسبوک و توییتر در بهار عربی برای کمک به هماهنگی اعتراضات و انتشار اخبار در مورد آنچه در خیابان‌ها اتفاق می‌افتاد نقشی اساسی داشتند.

اما استفاده از فیسبوک با انگیزه‌های سیاسی انتقادهای حقوق بشری زیادی هم به همراه داشته است. در سال ۲۰۱۸، فیسبوک یک گزارش سازمان ملل را تایید کرد که می‌گفت این شبکه در جلوگیری از استفاده بعضی افراد از این پلتفرم برای «تحریک خشونت» علیه مردم روهینگیا در میانمار شکست خورد.

۴. فیسبوک نقطه شروع امپراطوری متا بود

با موفقیت بزرگ فیسبوک، مارک زاکربرگ یک امپراتوری از فناوری و شبکه‌های اجتماعی ساخت که از نظر تعداد کاربران و قدرتی که دارد بی‌سابقه است.

فیسبوک شرکت‌های نوظهوری مانند واتس‌اپ و اینستاگرام و آکولوس را خرید، باعث شکوفایی آنها شد و در سال ۲۰۲۱ شرکت مادر همه آنها را به متا تغییر نام داد.

متا می‌گوید بیش از ۳ میلیارد نفر هر روز دستکم یکی از محصولاتش را استفاده می‌کنند.

متا البته متهم است که هر زمانی که نتوانست رقبای خود را بخرد برای حفظ سلطه خود شروع به کپی‌برداری از آنها کرد.

استوری‌های زمان‌دار فیسبوک و اینستاگرام مشابه ویژگی کلیدی اسنپ‌چت است. ریل‌های اینستاگرامی پاسخ این شرکت به ویدیوهای شبکه اجتماعی محبوب تیک‌تاک است. و تردز تلاش متا برای تقلید از ایکس (توییتر سابق) است.

به لطف افزایش رقابت و محیط نظارتی سخت‌گیرانه‌تر، تاکتیک‌ها بیش از پیش مهم شده‌اند.

در سال ۲۰۲۲، متا مجبور شد شرکت گیفی، سازنده فایل‌های گرافیکی گیف، را با ضرر بفروشد؛ به این دلیل که قانونگذاران در بریتانیا به دلیل ترس از تسلط بیش از حد این شرکت در بازار این کشور دسترسی به آن را مسدود کردند.

۲۰ سال آینده؟

ظهور و تداوم تسلط فیسبوک گواهی بر توانایی مارک زاکربرگ برای زنده نگه داشتن این شبکه اجتماعی است.

اما حفظ آن به عنوان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی یک چالش بزرگ در ۲۰ سال آینده خواهد بود.

متا اکنون به‌شدت در حال سرمایه‌گذاری در ایده متاورس است و شاید بتوان گفت که در این زمینه پیشرو غول‌های دیگر فناوری مانند اپل است.

هوش مصنوعی هم یکی دیگر از اولویت‌های اصلی متا است.

درحالیکه این شرکت از ریشه‌های فیسبوک خود دورتر می‌شود، جالب است که ببینیم در آینده چه در انتظار اپلیکیشن آبی کوچکی است که همه جا حضور دارد.

ببینید؛ گزارش ناصر مدنی: پ

به تصویر بالا نگاه کنید. فیسبوک، زمانی که مارک زاکربرگ و تعدادی از دوستانش آن را ۲۰ سال پیش راه‌اندازی کردند، این شکلی بود.

از آن زمان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی جهان ده‌ها بار تغییر انگاره و طرح داده است.

اما هدفش همواره ثابت مانده است: ارتباط برقرار کردن بین مردم؛ و البته کسب درآمد نجومی از طریق تبلیغات.

با ۲۰ ساله شدن فیسبوک، در این مطلب نگاهی می‌اندازیم به چهار تحولی که این شبکه اجتماعی در جهان ایجاد کرد.

۱. فیسبوک تحولی بزرگ در شبکه‌های اجتماعی ایجاد کرد

شبکه‌های اجتماعی دیگری، مانند مای‌اسپیس، قبل از فیسبوک وجود داشتند؛ اما سایت مارک زاکربرگ بلافاصله پس از راه‌اندازی در سال ۲۰۰۴ از رقبایش جلو زد و ثابت کرد که چطور می‌شود یکه‌تاز شد.

در کمتر از یک سال یک میلیون کاربر بدست آورد و در چهار سال با قابلیت‌های جدیدی مثل «تگ کردن» کاربران دیگر توانست از مای‌اسپیس جلو بزند.

اینکه در آن زمان کاربران اولیه فسیبوک شب‌ها‌ دوربین دیجیتال خود را بیرون می‌بردند، از شیطنت‌های شبانه عکس‌ می‌گرفتند و دوستانشان را در آن عکس‌ها تگ می‌کردند، بخشی از زندگی جوانان آن دوره شد، همچنین فید (نشر) فعالیت‌های دائما در حال تغییر برای کاربران اولیه جذابیت زیادی داشت. همه اینها باعث شد بسیاری از نوجوانان جذب این شبکه اجتماعی شوند.

تا سال ۲۰۱۲، فیسبوک از یک میلیارد کاربر در ماه فراتر رفت. جدا از یک وقفه کوتاه در پایان سال ۲۰۲۱ - زمانی که کاربران فعال روزانه، برای اولین بار به یک میلیارد و ۹۲ میلیون کاهش پیدا کردند - این شبکه اجتماعی همچنان به رشد خود ادامه داد.

با گسترش اینترنت در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و همه‌گیر شدن استفاده از شبکه‌های اجتماعی و ارائه اینترنت رایگان، در پایان سال ۲۰۲۳، فیسبوک گزارش داد که روزانه ۲ میلیارد و ۱۱ میلیون کاربر دارد.

باید اذعان کرد که فیسبوک نسبت به گذشته محبوبیت کمتری در بین جوانان دارد. با وجود این، همچنان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی در جهان است و عصر جدیدی از فعالیت‌های اجتماعی آنلاین را آغاز کرده است.

برخی فیسبوک و رقبای آن را ابزاری قدرتمند برای ارتباط می‌دانند، برخی دیگر آنها را عوامل تخریبی می‌دانند که اعتیادآور است.

۲. فیسبوک اطلاعات شخصی ما را باارزش کرد... و البته این اطلاعات، دیگر کمتر شخصی ماند

فیسبوک ثابت کرد لایک زدن یا لایک نزدن ما چقدر باارزش و سودآور است.

متا، شرکت مادر فیسبوک، این روزها یک غول تبلیغاتی است که در کنار گوگل بیشترین سهم را از درآمدهای تبلیغاتی در جهان دارند.

متا گزارش کرد درآمدی نزدیک به ۳۴ میلیارد دلار (۳۲ میلیارد پوند) در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳ داشت که عمدتا از ارائه خدمات تبلیغاتی بسیار هدفمند به تبلیغ‌کنندگان بود. از این مبلغ ۱۴ میلیارد دلار سود خالص بود.

البته فیسبوک همزمان نشان داد که جمع‌آوری اطلاعات چگونه می‌تواند مشکل‌ساز باشد و سوءمدیریت شود.

متا چندین بار به دلیل سوءمدیریت اطلاعات شخصی جریمه شد.

معروفترین آن، رسوایی کمبریج آنالیتیکا در سال ۲۰۱۴ بود، فیسبوک محکوم به پرداخت ۷۲۵ میلیون دلار (۶۰۰ میلیون پوند) به دلیل نقض قوانین اطلاعات شخصی کاربرانش شد.

فیسبوک همچنین در سال ۲۰۲۲، به دلیل به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی کاربرانش از سوی اتحادیه اروپا هم ۲۶۵ میلیون یورو (۲۲۸ میلیون پوند) جریمه شد.

و سال گذشته، کمیسیون حفاظت از داده‌های ایرلند به دلیل انتقال داده‌های کاربران اروپایی به خارج از حوزه قضایی، جریمه بی سابقه یک میلیارد و ۲ میلیون یورویی برای این شرکت صادر کرد. فیسبوک در حال حاضر در تلاش برای درخواست تجدیدنظر در این حکم است.

این شرکت با تبلیغات هدفمندی که ارائه می‌داد تبدیل به یکی از پلتفورم‌های اصلی برای تبلیغات کارزارهای انتخاباتی شد.

به عنوان مثال، طبق تحقیقات شرکت متخصص داده‌های بازار و مصرف‌کننده «استاتیستا»، در پنج ماه منتهی به انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۲۰، تیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت بیش از ۴۰ میلیون دلار برای تبلیغات در فیسبوک هزینه کرد.

فیسبوک در تغییر نگاه مردم عادی به سیاست‌ هم نقش داشت؛ این امکان را فراهم کرد که گروه‌های مختلف از کاربران برای کارزارهای انتخاباتی و برنامه‌ریزی در مقیاس جهانی دور هم جمع شوند.

گفته می‌شود فیسبوک و توییتر در بهار عربی برای کمک به هماهنگی اعتراضات و انتشار اخبار در مورد آنچه در خیابان‌ها اتفاق می‌افتاد نقشی اساسی داشتند.

اما استفاده از فیسبوک با انگیزه‌های سیاسی انتقادهای حقوق بشری زیادی هم به همراه داشته است. در سال ۲۰۱۸، فیسبوک یک گزارش سازمان ملل را تایید کرد که می‌گفت این شبکه در جلوگیری از استفاده بعضی افراد از این پلتفرم برای «تحریک خشونت» علیه مردم روهینگیا در میانمار شکست خورد.

۴. فیسبوک نقطه شروع امپراطوری متا بود

با موفقیت بزرگ فیسبوک، مارک زاکربرگ یک امپراتوری از فناوری و شبکه‌های اجتماعی ساخت که از نظر تعداد کاربران و قدرتی که دارد بی‌سابقه است.

فیسبوک شرکت‌های نوظهوری مانند واتس‌اپ و اینستاگرام و آکولوس را خرید، باعث شکوفایی آنها شد و در سال ۲۰۲۱ شرکت مادر همه آنها را به متا تغییر نام داد.

متا می‌گوید بیش از ۳ میلیارد نفر هر روز دستکم یکی از محصولاتش را استفاده می‌کنند.

متا البته متهم است که هر زمانی که نتوانست رقبای خود را بخرد برای حفظ سلطه خود شروع به کپی‌برداری از آنها کرد.

استوری‌های زمان‌دار فیسبوک و اینستاگرام مشابه ویژگی کلیدی اسنپ‌چت است. ریل‌های اینستاگرامی پاسخ این شرکت به ویدیوهای شبکه اجتماعی محبوب تیک‌تاک است. و تردز تلاش متا برای تقلید از ایکس (توییتر سابق) است.

به لطف افزایش رقابت و محیط نظارتی سخت‌گیرانه‌تر، تاکتیک‌ها بیش از پیش مهم شده‌اند.

در سال ۲۰۲۲، متا مجبور شد شرکت گیفی، سازنده فایل‌های گرافیکی گیف، را با ضرر بفروشد؛ به این دلیل که قانونگذاران در بریتانیا به دلیل ترس از تسلط بیش از حد این شرکت در بازار این کشور دسترسی به آن را مسدود کردند.

۲۰ سال آینده؟

ظهور و تداوم تسلط فیسبوک گواهی بر توانایی مارک زاکربرگ برای زنده نگه داشتن این شبکه اجتماعی است.

اما حفظ آن به عنوان محبوب‌ترین شبکه اجتماعی یک چالش بزرگ در ۲۰ سال آینده خواهد بود.

متا اکنون به‌شدت در حال سرمایه‌گذاری در ایده متاورس است و شاید بتوان گفت که در این زمینه پیشرو غول‌های دیگر فناوری مانند اپل است.

هوش مصنوعی هم یکی دیگر از اولویت‌های اصلی متا است.

درحالیکه این شرکت از ریشه‌های فیسبوک خود دورتر می‌شود، جالب است که ببینیم در آینده چه در انتظار اپلیکیشن آبی کوچکی است که همه جا حضور دارد.

ببینید؛ گزارش ناصر مدنی: پ