چهار نکته درباره فیلم «مجنون» و یک یادآوری درباره هوانیروز

شهید مهدی زین‌الدین ( سمت راست) و سجاد بابایی بازیگر نقش این شهید( سمت چپ))

شخصیت‌پردازی در ژانر دفاع‌مقدس یکی از بخش‌های دشوار در ساخت فیلم است چون زندگی هر شخصیت قهرمان از چند لایه تشکیل شده است و گاهی تلفیق این ابعاد با یکدیگر ممکن است به روند فیلم آسیب بزند.

به گزارش ایسنا، دفاع‌مقدس همواره یکی از ژانرهای پرطرفدار و رکوردشکن در ادوار مختلف جشنواره‌های فیلم فجر بوده است. به عنوان مثال فیلم سینمایی «عقاب‌ها» در دهه ۶۰ پرمخاطب‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران شناخته شد. در سال‌های پس از آن هم آثاری همچون «رد خون»، «غریب»، «حمله به اچ ۳»، «دسته دختران»، «۲۳ نفر»، «موقعیت مهدی» «منصور» یا «چ» و ... مخاطبان را با بخشی از تاریخ دفاع‌مقدس و شخصیت‌های آن آشنا کرد.

در چهل و دومین دوره جشنواره فیلم فجر هم آثاری همچون «دست ناپیدا» و «مجنون» در ژانر دفاع‌مقدس با هم به رقابت پرداخته‌اند.  

شامگاه گذشته سینما پرندمال فیلم سینمایی «مجنون» را که به بخشی از زندگی شهید مهدی زین‌الدین (فرمانده لشکر 17 علی‌بن ابیطالب (ع)) و برادرش مجید پرداخته است، نمایش داد.  

خبرنگار فرهنگ حماسه ایسنا هم که به تماشای این فیلم نشسته بود،برداشت و تحلیل خود را از این اثر سینمایی یادداشت کرده است.  

اول/ پژوهش اساس کار فیلم‌های دفاع‌مقدس است

نخست اینکه ساخت فیلم‌های اقتباسی درباره شخصیت‌های بزرگ و حوادث پیچیده‌ جنگی یک ضرورت است که همواره در ادوار جشنواره فجر به آن پرداخته شده است و حتی بسیاری از این آثار توانسته‌اند سیمرغ‌ جشنواره را بدست بیاورند.  

همچنین تولید فیلم در ژانر دفاع‌مقدس به دلیل برخی مسائل بسیار دشوار است. به عبارت دیگر، کار در عرصه دفاع‌مقدس طاقت فرسا است، چون یک تاریخ را تصویر می‌کند که نیاز به پژوهش و تحقیق عمیق دارد و زمان‌بر است. سینمای دفاع‌مقدس باید از گستردگی استانداردهای سینما از نظر درام و بازی برخوردار باشد تا هم مورد قبول متخصصان حوزه نظامی باشد و هم باور عموم مخاطبان را به خود جلب کند. 

علاوه بر این، وسعت و دربرگیری شخصیت‌ها برای بازنمایی در سینمای دفاع‌مقدس دایره وسیعی دارد. به این شکل که به محض اینکه آژیر جنگ به صدا درمی‌آید، کاسب محله هم دغدغه پیدا می‌کند و حواسش به همسایه‌هایش است. در کل فضایی بود که همه به هم کمک می‌کردند. از این سطح بگیر تا عملیات‌ها، شکست‌ها، اشتباهات، موفقیت‌ها، شهدا، مادران شهدا و چشم به راه بودن آن‌ها، همه سوژه‌های دفاع مقدسی هستند.

دوم/ شخصیت و داستان پردازی در سینمای دفاع مقدس

جایگاه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هم به گونه‌ای است که ژانر مجزایی برای فیلم‌های مرتبط با آن وجود دارد و روند سینمای دفاع مقدس چند سالی است که با محوریت معرفی افراد و فرماندهان اثرگذار در جنگ تحمیلی رو به جلو پیش می‌رود و گوشه‌هایی از حوادث همچون بمباران‌ها، جنگ شهرها و عملیات‌ها در دل پرتره‌ فرماندهان به مخاطبان یادآوری می‌شود. اینکه حوادث ناشی از جنگ موجب بروز و ظهور استعدادها شده یا افراد از ابتدا شاخص بودند؟ پرسشی است که باید اهل فن و پیشکسوتان دوران دفاع‌مقدس به آن پاسخ بدهند. شهیدان محمد بروجردی، مصطفی چمران، مهدی باکری،احمد کاظمی، جاویدالاثر احمد متوسلیان و  شهید مهدی زین‌الدین از جمله فرماندهانی هستند که در چند سال گذشته سوژه سینما شده‌اند.  

شخصیت‌پردازی در ژانر دفاع‌مقدس یکی از بخش‌های دشوار در ساخت فیلم است چون زندگی هر شخصیت قهرمان از چند لایه تشکیل شده است و گاهی تلفیق این ابعاد با یکدیگر ممکن است به روند فیلم آسیب بزند. سیر و سلوک دینی، تدبیر و مدیریت، جنگاوری، فداکاری و خلق موقعیت‌های حماسی از ویژگی‌هایی هستند که باید در وجود شخصیت اصلی داستان دیده شود تا بتوان به واسطه آن، مخاطبان را روی صندلی سینمای دفاع مقدس نگه داشت.

در فیلم «مجنون»، این شخصیت‌پردازی با بازی «سجاد بابایی» در نقش شهید «مهدی زین‌الدین»فرمانده «لشکر ۱۷ علی‌بن‌ابیطالب (ع)» نتوانسته است مخاطبان به ویژه کسانی که آشنایی نسبی با شهید زین‌الدین دارند را با خودش همراه سازد و آن طور که باید به استانداردهای بیان شده در این یادداشت نزدیک شود. بیشتر مخاطبانی که به تماشای این فیلم نشستند اعتقاد داشتند که «اکت‌»‌های سجاد بابایی (بازیگر نقش شهید مهدی زین‌الدین) در لحنِ صدا و میمیک صورت، بیشتر الهام گرفته از بازی یک از بازیگرانی است که در فیلم‌هایی همچون «متری شیش و نیم» و «ابد و یک روز» ایفای نقش کرده است. همچنین داستان پردازی این فیلم هم در پس زمینه‌های طنزش مشقی از روی دست فیلم «اخراجی‌ها» و در بخش‌های زندگی خصوصی و منطقه نبرد به فیلم «موقعیت مهدی» تمایل داشته است.

سوم/ نقاط قوت مجنون چیست؟

در ساخت فیلم‌های حماسی باید به این نکته توجه کنیم که نخستین اصل در نمایش چنین آثار نمایشی، قهرمان یا اسطوره است که برای روایت آن قواعد خاصی داریم. اصل توجه به فردیت آن قهرمان است که در فیلم مجنون، این فردیت به خوبی نشان داده شده است. مسأله دیگر اتصال او به منبعی ماورایی است که در بزنگاه‌ها موجب می‌شود تصمیم‌های سرنوشت‌ساز بگیرد. به عنوان مثال در این فیلم، مهدی زین‌الدین در چندین بخش از مجنون از جمله اعزام برادرش مجید برای انجام مأموریت‌های بی‌بازگشت اطلاعات و شناسایی، ماندنش در جزیره هنگامی که بیشتر فرماندهانش شهید شده‌اند و اصرار بر حفظ خاک وطن و انهدام بخشی از دیواره‌ی هور برای آغاز «جنگ آب » مقابل تانک به خوبی این اتصال به منبع ماورایی به نمایش درآمده است.  

یکی دیگر از نکات مثبت در فیلم مجنون این است که علی‌رغم آنکه یک فیلم در ژانر جنگی و دفاع مقدس است صحنه‌های دلخراش از مجروحیت و هلاکت نیروهای دشمن در آن، کم به نمایش درآمده است یا با زیرکی آن را مدیریت کرده‌اند، بنابراین مخاطبان با رده سنی کمتر هم می‌توانند در صندلی‌های سینما در کنار خانواده خود بنشینند و با مقطعی از تاریخ جنگ تحمیلی آشنا شوند. همچنین انفجارها و جلوه‌های ویژه این فیلم مانند سایر فیلم‌های دفاع مقدسی از اغراق به دور بود. از سوی دیگر، موسیقی فیلم «مجنون» ساخته استاد مجید انتظامی به خوبی توانسته است احساسات مخاطب را با خودش همراه کند. علاوه بر این،لوکیشن هور و شیوه تصویربرداری با تصاویری که از دوران دفاع مقدس به جا مانده است تطابق داشت.

چهارم/ یک کم لطفی درباره نقش هوانیروز ارتش

در این اثر هم مانند سایر فیلم‌های دفاع مقدسی درباره نقش رزمندگان ارتشی کم لطفی شده است. به طور خاص می‌توان به آن بخش از فیلم اشاره کرد که مهدی زین‌الدین با اصرار، خلبان هوانیروز ارتش را مجاب به پرواز در شب کرد. بر اساس شواهد و اسناد ارتش این امر کاملا خلاف واقع است. همچنین پرهیز از نشان دادن «راندِل» یا همان نشانه‌ گردی که روی بدنه بالگردها نقش می‌بندد از دیگر ضعف‌های صحنه‌ای دراین فیلم است. چرا که این نشانه‌ها هویت نیروی عمل کننده است که گویا به این نشانه سهوا توجه نشده و مخاطب آن را نمی‌بیند.

بیشتر بخوانید:

ابتکار هوانیروز ارتش در عملیات خیبر

آخرین پرواز یک خلبان ارتشی در عملیات خیبر

طلسم‌شکن «مجنون» را می شناسید؟ + فیلم

منطقه جغرافیایی عملیات خیبر بر چه اساسی انتخاب شد؟

این بی‌توجهی در فیلم مجنون در حالیست که به گفته امیرسرتیپ دوم بازنشسته خلبان «رحمان قضات» از پیشکسوتان هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران، «اصفهان برای تمرین پرواز شبانه تاکتیکی؛ یعنی بدون استفاده از باند فرودگاه اصفهان، پیش بینی شده بود. خلبانان در دل شب، از منطقه‌ای بلند می‌شدند و در منطقه‌ای نامشخص فرود می‌آمدند. در نهایت، حدود ۱۰۰ فروند بالگرد برای جابجایی نیروها برای شرکت در عملیات «خیبر»، در جزیره مجنون آماده شدند. سپس بالگردهای «کبرا» هم وارد عمل شده و با پاتک دشمن مقابله کردند.

اهمیت هوانیروز به حدی بوده که حتی آغازعملیات خیبر، بدون حمایت هوانیروز امکانپذیر نبوده است. طراحی عملیات به صورتی انجام می‌گیرد که بر اساس این طرح قرار می‌شود، ابتدا نیروهای «قرارگاه نجف» در شب اول عملیات، توسط خلبانان هلی‌کوپتر «شنوک»، در جزایر مجنون و در عمق خاک دشمن، «هلی برن» شوند و سپس با پیوستن نیروهای دیگر به آنها، تصرف جاده العماره و بصره صورت گیرد.

تنها اطلاعات موجود درباره منطقه مورد نظر، تصویر مخفیانه ضبط شده توسط رزمندگان بود. پرواز در شب، بدون باند فرود در محلی ناشناخته و در خاک دشمن، دشوارترین و در عین حال، شجاعانه‌ترین اقدام خلبانان هوانیروز در عملیات خیبر بوده است.

آنها پس از ۱۰ شب تمرین در آسمان اصفهان، شبانه و چراغ خاموش از اصفهان به سوی اهواز پرواز کردند و در فرودگاه اهواز فرود آمدند. فرمانده وقت هوانیروز ارتش (سرهنگ جلالی) با انجام اولین دوره شب پرواز، حجت را بر همه خلبانان تمام کرد».

انتهای پیام