حجاب، الکل، کلوب‌های شبانه، نفت، پوشاک و روپیه؛ از پاکستان تنها همسایه هسته‌ای ایران چه می‌دانیم؟

کودتای نظامیان هر دو دهه یکبار

پاکستان در سال ۱۹۴۷ و در پایان تقسیم هند، به عنوان کشوری مستقل متولد شد ولی اختلافات مرزی پر تنش با هند به قوت خود باقی مانده، چنان که این دو کشور تا کنون سه بار به دلیل ادعای مالکیت بر کشمیر با هم وارد جنگ شده‌اند. 

مطابق قانون اساسی فعلی پاکستان که از ۱۴ اوت ۱۹۷۳ به اجرا درآمده، نظام سیاسی این کشور جمهوری اسلامیِ فدرال و چند حزبی است. نظام اجرایی پاکستان پارلمانی است و نخست وزیر مهم‌ترین قدرت اجرای کشور محسوب می‌شود. 

نمایندگان مجلس شورای ملی و چهار مجلس استانی با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شوند ولی رئیس جمهوری که نسبتا مقامی تشریفاتی است و نیز سناتورهای مجلس سنا به طور غیرمستقیم انتخاب می‌شوند. 

با این حال، پاکستان تقریبا نیمی از دوره ۷۵ ساله‌ای را که از استقلال آن می‌گذرد، تحت سلطه نظامیان سپری کرده، به طوری که این کشور تا کنون سه کودتای نظامی را در سال‌های ۱۹۵۸، ۱۹۷۷ و ۱۹۹۹ تجربه کرده و مدام در بی‌ثباتی سیاسی گرفتار شده است. نظامیان هر بار پس از کودتا، حدود یک دهه قدرت را قبضه کردند.

نقض عملی آزادی‌های اساسی

با وجود تضمین آزادی‌های بنیادین در قانون اساسی پاکستان، نظامیان پرقدرت و احزاب اسلامگرای پرطرفدار در این کشور بارها اقدام به صدور فرامینی برای محدود کردن آزادی‌های سیاسی و اجتماعی مردم کرده‌اند، از وضع محدودیت‌ برای فعالیت آزادانه رسانه‌ها، سرکوب اقلیت‌های مذهبی و اجتماعی و نقض آزادی بیان با مجازات منتقدان ارتش و به بهانه توهین به مقدسات اسلامی گرفته تا نادیده گرفتن حق برگزاری تجمع مسالمت‌آمیز احزاب سیاسی و اقلیت‌ها و برخورد با اعتصابات کارگری و بیگاری کشیدن از کودکان.

• دو انفجار مرگبار در ایالت بلوچستان پاکستان یک روز قبل از انتخابات رخ داد

آزادی‌های اجتماعی و اما و اگرهایش

قانون اساسی پاکستان، حق رای را برای همه پاکستانی‌ها بدون لحاظ جنسیت تضمین کرده ولی همچنان در برخی مناطق روستایی و خانواده‌های مردسالارِ، همسران و پدران مانع از رای دادن زنان می‌شوند. 

همچنین، اگرچه سن قانونی ازدواج در اکثر مناطق پاکستان ۱۸ سال است ولی نزدیک به ۲۰ درصد از دختران پیش از این سن ازدواج کرده‌اند. به گفته صندوق جمعیت سازمان ملل، نزدیک به یک سوم زنان پاکستانی خشونت فیزیکی مبتنی بر جنسیت را تجربه کرده‌اند. سقط جنین در پاکستان غیرقانونی است مگر برای نجات جان فرد باردار. 

هر چند هیچ الزام قانونی برای بر سرکردن حجاب توسط زنان وجود ندارد ولی فارغ از بخش‌هایی از شهرهای بزرگ، زنانی که شال و پارچه‌ای هر چند نازک و رها به سر ندارند، کمتر مشاهده می‌شود. 

در پاکستان همانند بسیاری از کشورهای اسلامی، توزیع و مصرف نوشیدنی‌های الکلی با محدودیت مواجه است. اما هتل‌های بزرگ و بین‌المللی برای مسافران خارجی، اقلیت‌های مذهبی و مشتری‌های داخلی خود که اغلب خارجی‌های مقیم پاکستان هستند، نوشیدنی‌های الکلی سرو می‌کنند. همچنین در شهرهای بزرگ پاکستان از جمله لاهور، اسلام آباد و کراچی تعدادی کلوب‌های شبانه و دیسکو فعال هستند از جمله در هتل ماریوت در اسلام آباد.

البته گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های پاکستان حاکیست که گروهی از مسلمانان این کشور بر خلاف ممنوعیت موجود برای آنها در محافل خصوصی خود مشروبات الکلی می‌نوشند. 

در مجموع، در برخی از مناطق شهری پاکستان، مردان و زنان از آزادی‌های اجتماعی شخصی برخوردارند و در صورت بروز تخلف و حقوق‌شان به قانون متوسل می شوند. اما در روستاها و مناطقی که اقشار سنتی و مذهبی در آن ساکن هستند، اوضاع کاملا متفاوت است. 

قوه قضائیه سیاسی

قوه قضاییه سیاسی شده این کشور اغلب درگیر جنگ قدرت بین ارتش، دولت غیرنظامی و سیاستمداران مخالف بوده است. در واقع، اگرچه قوه قضائیه پاکستان اغلب با ارتش همسو است و در محدود کردن اختیارات سیاستمداران غیرنظامی با آن همکاری می‌کند ولی در عین حال به تنهایی به عنوان مرکز قدرت سیاسی عمل می‌کند.

همچنین، سیستم قضایی پاکستان با انبوهی از پرونده‌های معوق فساد، ارعاب و ناامنی مواجه است که به اعتبار و حیثیت آن نزد افکار عمومی خدشه وارد کرده است. 

همسایه ایران در رتبه‌بندی اقتصادی

پاکستان از نظر تولید ناخالص داخلی اسمی در رتبه ۴۶ و یک رتبه پایین‌تر از ایران قرار دارد.

مطابق برآورد بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی پاکستان در سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۳۵۰ میلیارد دلار بود که در طول سه دهه گذشته ۶.۷ برابر شده است. تولید ناخالص داخلی ایران نیز در سال ۲۰۲۲ حدود ۴۱۳ میلیارد دلار اعلام شده که ۶.۵ برابرِ رقم گزارش شده برای سال ۱۹۹۳ بود.

با وجود این که شتاب رشد اقتصادی دو کشور به طور متوسط نزدیک به هم بوده ولی جمعیت پاکستان از ۱۲۵.۵ میلیون نفر در سال ۱۹۹۳ به بیش از ۲۴۰ میلیون نفر در سال جاری میلادی رسیده که این کشور را به پنجمین کشور پرجمعیت جهان بدل کرده است.

اما در همین مدت، جمعیت ایران از ۶۰ میلیون نفر به ۸۵.۵ میلیون نفر رسیده است. بر همین اساس، سرانه تولید ناخالص داخلی در ایران بیش از سه برابرِ پاکستان است.

در حالی که مرکز آمار پاکستان نرخ تورمِ منتهی به دسامبر گذشته را ۲۹.۷ درصد اعلام کرد، نرخی که طی دو سال پیش از آن کمتر از ۱۰ درصد بوده است.

صندوق بین‌المللی پول هم نرخ بیکاری پاکستان را ۸.۵ درصد برآورد کرد، نرخی که دو سال پیش ۶.۲ درصد بود. مرکز آمار ایران در تازه‌ترین گزارش خود، نرخ تورمِ سالانهٔ منتهی به دی ماه را ۴۳ درصد و نرخ بیکاری را ۷.۶ درصد گزارش کرد.

مطابق اعلام مرکز آمار پاکستان، سهم کشاورزی در تولید ناخالص داخلی این کشور از ۵۳ درصد در سال ۱۹۴۷ به ۲۲.۳۵ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته، در همین مدت سهم صنعت از ۹.۶ درصد به ۲۰.۴۲ درصد افزایش یافته و سهم بخش خدمات نیز از ۳۷.۲ درصد به بیش از ۵۰ درصد رسیده است.

صادرات متکی بر پوشاک

نساجی و پوشاک، بخش پیشرو در صادرات پاکستان است. در سال ۲۰۲۲، صادرات محصولات نساجی با رشد ۲۵.۵ درصدی، ۶۰.۸۲ درصد از کل صادرات این کشور را به خود اختصاص داد.

مطابق گزارش مرکز آمار پاکستان، صادرات این کشور در سال ۲۰۲۲ با ۴۰ درصد افزایش به ۳۱.۷۸ میلیارد دلار رسید. صادرات مواد اولیه، محصولات واسطه‌ای، کالاهای نهایی تولیدی، محصولات دارویی و فرآورده‌های پتروشیمی از دیگر اقلامی است که در صادرات این کشور سهم عمده‌ای دارند. البته صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی نیز با ۳۳۴ میلیون دلار تنها سهم ۱.۱ درصدی در صادرات پاکستان دارد.

در مقابل، واردات عمده پاکستان نیز شامل روغن، ماشین‌الات صنعتی و نساجی و فلزات می‌شود. کشورهای چین، امارات عربی متحده، عربستان سعوی، اندونزی، ایالات متحده آمریکا و قطر شرکای تجاری عمده این کشور به شمار می‌روند.

• انتخابات پاکستان؛ آیا اسلام‌آباد با حامیان شریف یا خان از بحران عبور می‌کند یا گرفتار می‌شود؟

۱ روپیه پاکستان = ۲۰۰۰ ریال ایران

در حال حاضر هر روپیه هند در مقابل ۳.۳۶ روپیه پاکستان مبادله می‌شود. هر ۲۷۹.۲۰ روپیه پاکستان معادل یک دلار آمریکاست و هر یورو نیز برابر با ۳۰۰.۷۲ روپیه پاکستان است.

در بازار آزاد تهران هم هر روپیه پاکستان ۲۰۰ تومان (۲۰۰۰ ریال) فروخته می‌شود.

نرخ دلار در بازار ارز پاکستان طی ۵ سال گذشته ۱.۷۷ برابر شده، چنان که در فوریه سال ۲۰۱۹ هر دلار آمریکا در بازار ارز اسلام‌آباد ۱۵۷.۶۶ روپیه فروخته می‌شد. در همین مدت، قیمت دلار در بازار ارز تهران ۴.۶ برابر شده است.

به ایکس یورونیوز فارسی بپیوندید 

همکاری‌های اقتصادی نافرجام با ایران

ایران از سال ۱۹۹۰ تلاش کرده تا خود را به عنوان یک صادرکننده گاز به همسایه شرقی خود مطرح کند ولی تا کنون تمامی تلاش‌های این کشور ناکام مانده است. پس از لغو پروژه احداث خط لوله صلح به دلیل اختلاف‌های سیاسی هند و پاکستان که قصد داشت روزانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب از گاز ایران را به این دو کشور برساند، ایران طرح احداث خط لوله‌ای ۲۱۰۰ کیلومتری را به پاکستان ارائه کرد که مسئولیت احداث ۱۱۰۰ کیلومتر آن از پارس جنوبی تا مرز پاکستان بر عهده ایران و احداث مابقی آن بر عهده پاکستان بود.

در حالی که ایران این خط لوله را تا نزدیکی مرز خود با پاکستان کشیده بود، همسایه شرقی از توقف عملیات احداث خط لوله در خاک خود خبر داد. ایران حتی متعهد شد که ۵۰۰ میلیون دلار از هزینه ۱.۵ میلیارد دلاری خط لوله هزار کیلومتری در خاک پاکستان را متقبل شود ولی این کشور در نهایت با استناد به تحریم‌های آمریکا علیه ایران از ادامه اجرای این پروژه انصراف داد.

در نهایت پاکستان برای تامین گاز مورد نیاز خود با قطر و روسیه به توافق رسید.

ایران، پاکستان و ترکیه در سال ۲۰۰۹ میلادی اقدام به افتتاح مسیر ریلی برای تسهیل حمل و نقل باری کردند که از امکان اتصال به خطوط آهن اروپا برخوردار بود ولی فعالیت این مسیر ریلی برای مدت ۱۰ سال متوقف ماند و طی دو سال گذشته نیز فعالیت محدودی داشته است. 

اخیرا نیز بر اساس توافقنامه امضا شده بین روسیه و پاکستان، مسکو بهسازی خط ریلی تفتان – کویته را عهده‌دار می‌شود که در صورت عملی شدن می‌تواند، راه آهن ایران را به نقطه اتصال روسیه و پاکستان تبدیل کند.

سفر به پاکستان

برخلاف همسایه غربی ایران، ترکیه، مردم این کشور خیلی اشتیاقی به سفر به پاکستان ندارند. هر چند که لزوم اخذ ویزا مساله‌ است ولی ویزای توریستی پاکستان به صورت الکترونیک صادر می‌شود. برای دریافت این ویزا نیاز به مراجعه حضوری به سفارت نیست. ویزای توریستی پاکستان معمولا ۳۰ روز اعتبار دارد که قابل تمدید است. 

اما نه تنها هزینه‌ها در پاکستان تقریبا نصف ترکیه است بلکه جذابیت‌های طبیعی و مراکز خرید کمی هم ندارد.