تحولات شرق مدیترانه سبب برجسته شدن رابطه اسلام و یهود شد

به گزارش خبرگزاری مهر، آیین رونمایی و نقد وبررسی رمان «یثرب» سه‌شنبه ۱۷ بهمن با حضور سعید طاووسی مسرور، مهران اسماعیلی و حسینعلی جعفری در سرای کتاب موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

طاووسی مسرور در این نشست گفت: در این کتاب گزارش تاریخی در خصوص بعضی اتفاق‌های جزئی داریم که با تبدیل به داستان، جالب شده است. در ادبیات داستانی ما به دوره پیامبر (ص) کم‌توجهی شده و کسانی که در سال‌های اخیر روی این موضوع کار کردند همه به سمت تقابل پیامبر و یهود رفته‌اند. کتاب‌های زیادی داریم که به این داستان‌ها پرداخته‌اند و در عمده کتاب‌هایی که راجع به پیامبر نوشته شده بیشتر جنگ‌ها طرف توجه بوده‌اند. کتابی مثل شرف النبی که ۵۷ باب دارد یک باب آن درباره جنگ است و ۵۶ باب درباره سیره پیامبر است.

وی افزود: نویسنده مقطع بسیار حساسی را انتخاب کرده و از نظر تاریخی موفق عمل کرده است. عمده شبهاتی که علیه پیامبر اکرم مطرح می‌کنند این است که می‌گویند در یک روز ایشان در کمترین گزارش ۴۰ و در بیشترین گزارش ٨٠٠ مرد را قتل عام کرده که یک دروغ و غلو تاریخی است. استاد شهیدی می‌گوید اصلاً اینها جمعیتی نداشتند که ٨٠٠ نفر کشته شوند. در روایتی می‌گویند این ۸۰۰ نفر را حضرت علی (ع) و زبیر کشتند که این روایت هم ساخته آل امیه بود که هر دو دشمن خود یعنی آل زبیر و آل علی را محکوم کنند. نویسنده در کتاب تعداد مقتول‌ها را ٢٠ نفر نوشته که از روایت ۴۰ نفر هم کمتر است و این را به جنگ افروزان تقلیل داده است. در اسناد یهودی‌ها آمده که این خیبری‌ها بودند که قصد حمله به مدینه را داشتند در متون ما هم به احوال منعکس شده است؛ این کار باعث خوشنودی من شد چرا که از نظر تاریخی هم درست است.

طاووسی مسرور با بیان اینکه نام کتاب به‌درستی انتخاب شده است، گفت: همه از جمله اهل مکه این شهر را به عنوان مدینه قبول نداشتند و به یثرب می‌شناختند. قالب کتاب بیش از متعارف و معمول رمان به تاریخ وفادار و بسیار به واقعیت نزدیک است. فضاها و آدم‌ها واقعی‌اند انگار مستند داستانی است که به سطرهای سیاه تاریخ که در مستند داستانی به آنها ارجاع می‌دهند اکتفا نکرده و سطرهای سفید را هم نوشته‌است. به فضا سازی اکتفا نکرده است و سطرهای سفیدی را که همان جزئیات است، با خیال پر کرده است.

تحولات شرق مدیترانه سبب برجسته شدن رابطه اسلام و یهود شد

در ادامه نشست، مهران اسماعیلی نویسنده، منتقد و کارشناس تاریخ اسلام که خود کتابی با عنوان «یثرب» دارد، افزود: کتاب در قالب ادبیات داستانی بسیار مبسوط است؛ من تقریباً از سال ۸۰ در دایرالمعارف قرآن مدخل‌های مختلفی از قبایل یثرب نوشته‌ام. آنجا وقتی دنبال شواهد می‌گشتیم اطلاعات بسیار پراکنده بود. چیزی که باعث شگفتی من شد این بود که در این کتاب همه اینها آمده و دیده شده و این اطلاعات به راحتی در اختیار همه نویسندگان نبوده است. این نشان از زحمت بسیار نویسنده برای گردآوری اطلاعات دارد.

وی با بیان اینکه یثرب مستند و جغرافیایی با یثرب داستانی متفاوت است، گفت: این کتاب ترجمه‌ای از دستاوردهای علمی است و مهارت ویژه‌ای می‌خواهد تا داده‌های علمی به دست مصرف‌کننده برسد. ما روایتی از دوره پیامبر (ص) داریم که به لحاظ سیاسی تقابلی بین عرب و یهود بوده که در دوره خلفا تشدید و این در منابع اسلامی منعکس می‌شود. در دوره معاصر با توجه به تحولاتی که در شرق مدیترانه افتاد رابطه اسلام و یهود دوباره برجسته می‌شود و این تضاد در مطالعات و نوشته‌های اهل سنت به جهت نزدیکی با فلسطین بیشتر است. ما در جاهایی دچار خطا شدیم و صهیونیست و یهود را یکی و نگاه مطلق منفی درباره یهود ایجاد کردیم، درصورتی که یهود در جامعه ما از قدیم بوده‌اند و مشکلی با آنها نداشته‌ایم و چنین فضایی در ادبیات ایرانی و فارسی وجود نداشت.

این منتقد با اشاره به اینکه یهود با صهیونیست متفاوت است، افزود: باید دقت کنیم این موضوع و این زاویه، روی روایت ما تأثیر نگذارد. باید به یهودیان آن دوره مثل بقیه آدم‌ها نگاه شود. در متن این کتاب به درستی بدون قضاوت و زاویه امروزی نگاه شده و حس یهودستیزی ندارد. همچنین موقعیت‌ها بسیار خوب انتخاب شده است. برای من جالب بود که یک نویسنده که رشته اصلی او تاریخ نیست می‌تواند به خواننده اطلاعات درست مناطق جغرافیایی استفاده شده در کتاب را بدهد؛ احساسات به خوبی در کتاب منتقل شده است و خواننده را همراه خود می‌کند. از این کتاب برای نوشتن فیلمنامه می‌توان بهره برد.

حسینعلی جعفری نویسنده کتاب «یثرب» نیز در این نشست گفت: من علاقه شخصی خاصی به تاریخ اسلام داشته و دارم و برخی موارد مانند جنگ احزاب جذابیت خاصی برایم داشت. با مطالعاتی که در رابطه با این جنگ داشتم به یثرب رسیدم و از شروع تحقیق و تألیف این کتاب تا چاپ آن حدود ۶ سال زمان برد. منابع زیادی از تشیع و اهل سنت خوانده‌ام و سعی کردم هر کتابی که راجع به سیره پیامبر است مانند سیره رسول الله را مطالعه کنم. درست است که این اثر رمان است و تخیلاتی هم دارد اما سعی کردم به نوعی مستند هم باشد به خصوص در بخش‌هایی که به پیامبر (ص) مربوط بود حساسیت خاصی داشتم و سعی کردم تخیل وارد نکنم.