مروری بر سریال‌های خاطره‌انگیز تلویزیون با بن‌مایه انقلاب

در گذر از عمر ۴۵ ساله پیروزی انقلاب اسلامی، رسانه ملی ساخت مجموعه‌هایی بامضمون و حال و هوای انقلاب اسلامی ساخته است؛ مجموعه‌هایی که احساسات مخاطبان را درگیر کرده و مبارزات مختلف مردمی در آن دوران را به نمایش گذاشته است. از زمانی که قصه‌های مربوط به انقلاب اسلامی ایران در رسانه ملی به تصویر کشیده شد، هنرمندان دغدغه‌مند به این موضوع پرداخته‌اند و شاهد نتایج موفقیت‌آمیز و بعضاً تأثیرگذاری نیز در این راه بوده‌ایم.

دهه فجر هر سال در کنار وجوه مختلف سیاسی و اجتماعی که دارد، از جنبه دیگری نیز در ذهن خیلی از ما جا خوش کرده است، جریانی که تلویزیون در آن نقش مؤثری دارد و باعث شده تا خیلی‌ها با شنیدن اسم مجموعه‌های مختلفی که در این رسانه ساخته شده است، به یاد آن روز‌ها بیفتند. سریال‌هایی که بعد از انقلاب بخش زیادی از تولیدات سیما را به خود اختصاص داده‌اند، پای ثابت این ماجرا هستند، جریانی که باعث شده تا به شکل خاطره‌انگیزی برایمان یادآور آن مقطع از تاریخ ایران بوده باشد. این جریان همچنان ادامه دارد و به دلیل ابعاد گسترده این ماجرای سرنوشت‌ساز تاریخی، همچنان گروه‌های مختلفی مشغول پرداختن به آن هستند. با نگاهی به اسامی این مجموعه‌ها که از اواخر دهه ۵۰ ساخت آن‌ها شروع شد، با تصاویر و اتفاقات جالبی روبه‌رو می‌شویم، فضایی که مرور آن در این روز‌ها خالی‌ازلطف نیست.

مروری اجمالی بر برخی سریال‌های نام‌آشنایی که در طول این سال‌ها به موضوع انقلاب پرداخته و برایمان خاطره‌انگیز بوده‌اند خواهیم داشت.

 میعاد در سپیده‌دم

سریال میعاد در سپیده‌دم، محصول سال ۱۳۷۷ به کارگردانی سعید سلطانی است که در آن بازیگرانی همچون مجید مظفری، محمود عزیزی، جمشید جهان‌زاده، گوهر خیراندیش و داریوش ارجمند حضور دارند. میعاد در سپیده‌دم از سریال‌های خاطره‌انگیز انقلابی و در حقیقت اولین سریال با موضوع انقلاب اسلامی تلویزیون است. داستان این سریال در سال ۱۳۵۷ و در زمان شکل‌گیری انقلاب در تبریز اتفاق می‌افتد. میعاد در سپیده‌دم در پخش اولیه‌اش در سال ۱۳۷۷ در ۱۷ قسمت ۵۰ دقیقه‌ای با استقبال خوبی از طرف مخاطبان رسانه ملی مواجه شد.

 درچشم‌باد

 مهم‌ترین و اصلی‌ترین شاخصه در مورد رسانه تراز انقلاب، آن است که تمام آن چه به‌عنوان محصول رسانه‌ای در این سازمان در قالب فیلم و سریال تولید و پخش می‌شود، منطبق با آموزه‌های اسلامی و مبتنی بر اندیشه اسلام ناب باشد. سریال در چشم باد در فهرست برترین‌های ما از سریال‌های انقلابی محصول ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۷ است که مسعود جعفری جوزانی آن را کارگردانی کرده و در آن بازیگرانی مانند پارسا پیروزفر، کامبیز دیرباز، سعید نیک‌پور و ستاره صفرآوه بازی می‌کنند. این سریال در مدت هفت سال ساخته شد و از اواخر دوران قاجار تا دوران جنگ تحمیلی را روایت می‌کند و دیدی باز به ماجرا‌ها و جریان‌های سیاسی ایران دارد و برخی از حوادث تاریخی نیز در آن به طور کامل شرح داده می‌شوند.

 فرار بزرگ

این سریال به کارگردانی محمدحسین لطیفی در سال ۱۳۸۳ تولید شده است و سعید امیرسلیمانی، انوشیروان ارجمند، اصغر بیچاره، هایده حائری، پرستو گلستانی، پوریا پورسرخ و سیدجواد رضویان در آن به ایفای نقش می‌پردازند. مجموعه فرار بزرگ، از سریال‌های انقلابی تلویزیون است که با زبانی طنز سال‌های پایانی حکومت محمدرضا پهلوی را به تصویر می‌کشد. این سریال ابتدا در سال ۱۳۸۴ از شبکه یک و سپس در سال ۱۳۹۱ از شبکه تماشا پخش شد.

 از نفس افتاده

سریال از نفس افتاده، گزینه دیگری برای قرارگرفتن در حوزه سریال‌های انقلابی تلویزیون است که در سال ۱۳۸۵ تولید و قاسم جعفری آن را کارگردانی کرده است. از نفس افتاده یکی از شاخص‌ترین سریال‌های انقلابی شبکه یک محسوب می‌شود که روایتگر دو جوان به نام‌های آرش و شیده است که پس از سال‌ها همدیگر را در موقعیتی سخت و دشوار پیدا می‌کنند و در بحبوحه انقلاب اسلامی مجبور می‌شوند مقابل هم قرار بگیرند. آرش مأمور ساواک است و دستور گرفته تا دختری خرابکار به نام شیده را دستگیر کند، اما آرش در انجام این کار ناتوان است و نمی‌تواند چشمش را بر روی عشق بی‌پایانش به شیده ببندد.

 تا صبح

سریال تا صبح محصول سال ۱۳۸۵ دو کارگردان به نام‌های مجید جوانمرد و محمدعلی باشه آهنگر داشته است و در آن بازیگرانی مثل رضا ایرانمنش، محمد کاسبی، شادروان عسل بدیعی، ستاره اسکندری و امین زندگانی بازی کرده‌اند. تا صبح یکی دیگر از آثار مهم در لیست برترین سریال‌های انقلابی رسانه ملی محسوب می‌شود که در زمان پخش سریال نیز توجه مخاطبان را به خود جلب کرد. داستان این سریال بین سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۵ روایت می‌شود و به قصه دکتر جوانی به نام مستانه می‌پردازد که در پیچ و تاب موضوع عاطفی درگیر مسائل سیاسی می‌شود. او با عمویش که یکی از ژنرال‌های زمان‌های شاهنشاهی است زندگی می‌کند که در طول روایت قصه نیز چالش‌هایی به لحاظ باور‌های اعتقادی و سیاسی با همدیگر پیدا می‌کنند. این مجموعه، روایت چند جوان از دهه ۵۰ تاکنون است.

 سال‌های برف و بنفشه

سریال سال‌های برف و بنفشه در میان فهرست بهترین سریال‌های انقلابی در رسانه ملی محصول سال ۱۳۸۵ است که سعید سلطانی آن را کارگردانی کرده است در این سریال بازیگرانی مانند سام درخشانی، لاله اسکندری، شبنم قلی خانی، امیر آقایی و اسماعیل شنگله ایفای نقش کرده اند. این مجموعه، داستان مردی به نام مهندس علی فلاح را روایت می‌کند که پس از چندین سال تحصیل در رشته کشاورزی به پیشوای ورامین می‌رود تا زمین پدرش را احیا کند. اما در این راه با جریانی انقلابی آشنا شده و نظرش در ارتباط با گذشته و دیدگاهش نسبت به رژیم ستم‌شاهی تغییر می‌کند.

 یک‌مشت پر عقاب

سریال یک‌مشت پر عقاب محصول سال ۱۳۸۶ به کارگردانی اصغر هاشمی از تولیدات دیگر تلویزیون در حوزه داستان‌های انقلابی است. این سریال از تولیدات مرکز سیما فیلم بوده و از سریال‌های ایرانی با موضوع انقلابی در تلویزیون محسوب می‌شود که تماشای آن را در این روز‌های پرشکوه دهه فجر، برای باری دیگر به شما پیشنهاد می‌کنیم.

 ارمغان تاریکی

سریال ارمغان تاریکی را در فهرست بهترین سریال‌های انقلابی در رسانه ملی نمی‌توان نادیده گرفت این سریال محصول سال ۱۳۸۹ است که جلیل سامان آن را کارگردانی کرده است، آرش مجیدی، امیر آقایی، لیلا زارع، سودابه بیضایی و مجید مشیری ترکیب بازیگران این سریال را شکل می‌دهند.

سریال ارمغان تاریکی اولین سریال از سه‌گانه تاریخی انقلابی جلیل سامان است که از شبکه سوم سیما به روی آنتن رفت و درباره تعدادی از اعضای سازمان مجاهدین خلق و درگیری درون‌سازمانی آن‌ها با یکدیگر در نخستین ماه‌های پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ است. سامان در ادامه‌ی سریال ارمغان تاریکی، سریال «پروانه» را در سال ۱۳۹۲ و سریال «نفس» را در سال ۱۳۹۶ ساخت تا سه‌گانه‌اش درباره جزئیات فعالیت‌های سازمان مجاهدین خلق کامل شود. این اثر در زمان خود جز بهترین سریال‌های انقلابی ایران بود.

ششمین نفر

سریال ششمین نفر در سیزده قسمت به کارگردانی بهمن گودرزی در سال ۱۳۹۰ تولید شد و بازیگران این سریال، پولاد کیمیایی، نرگس محمدی، رحیم نوروزی، کامران تفتی و زنده یاد عسل بدیعی بودند. داستان این اثر درباره سرگردی به نام ادیب آسایش است که در پی مرگ پدرش که جز افسران بلندپایه ارتش بوده است، به برادر همسرش مظنون می‌شود. او با تحقیقات درباره این پرونده به راز‌های پیچیده و خطرناکی پی می‌برد.

 پروانه

پروانه دومین مجموعه انقلابی جلیل سامان از سه‌گانه‌اش است که در سال ۱۳۹۲ تولید شد و در آن بازیگرانی همچون قطب‌الدین صادقی، سارا بهرامی، شهرام عبدلی، متین ستوده و نیما رئیسی بازی داشته‌اند.

قصه پروانه در ادامه سریال ارمغان تاریکی نوشته شده است، اما چند سال قبل‌تر از آن یعنی اواخر دهه پنجاه را روایت می‌کند و داستان پسر جوانی است که به همراه تعدادی مبارز آرمان‌هایش را در گرو تحقق اندیشه‌های سازمان مجاهدین خلق جستجو می‌کند. این سریال اولین حضور جدی و حرفه‌ای سارا بهرامی در تلویزیون بود که سبب شد بسیار دیده و پله‌های موفقیت را سریع‌تر طی کند.

 انقلاب زیبا

سریال انقلاب زیبا محصول ۱۳۹۳ به کارگردانی بهرنگ توفیقی است که بازیگرانی مانند آتیلا پسیانی، شقایق فراهانی، مجید مظفری، علیرضا کمالی، فریبا کوثری، مجید واشقانی واکبر معززی در آن به ایفای نقش می‌پردازند.

انقلاب زیبا نیز از سریال‌های انقلابی ایرانی محسوب می‌شود که داستان زندگی زوجی به نام‌های زیبا و حامد را روایت می‌کند.

 کیمیا

کیمیا در فهرست بهترین سریال‌های انقلابی محصول سال ۱۳۹۴ به کارگردانی جواد افشار است که مهراوه شریفی‌نیا، حسن پورشیرازی، آزیتا حاجیان، مهدی سلطانی، مهدی پاکدل، حامد بهداد و علی شادمان در آن بازی می‌کنند. مجموعه کیمیا که با ۱۱۰ قسمت، طولانی‌ترین سریال غیر طنز تلویزیون ملی ایران به‌حساب می‌آید، روایتگر زندگی دختری به نام کیمیا پارسا و خانواده‌اش در روز‌های قبل از انقلاب تا دوران جنگ است. این سریال در هنگام پخش به دلیل شروع خوب و داستان جذابش از حوادث انقلاب اسلامی سال ۵۷، با استقبال بسیار زیاد مخاطبان رو به رو شده که می‌توان آن را در فهرست سریال‌های مناسب در ایام دهه فجر محسوب کرد.

 معمای شاه

سریال تاریخی معمای شاه محصول سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۵ است که محمدرضا ورزی آن را کارگردانی کرده است. معمای شاه در ژانر تاریخی ساخته شده و داستان حکومت رضاشاه و محمدرضا شاه پهلوی را در مقاطعی روشن از تاریخ معاصر ایران روایت می‌کند. روایتی از زندگی محمدرضا پهلوی از زمان بازگشت وی از مصر، پس از ازدواج با ملکه فوزیه تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و پیروزی انقلاب اسلامی در قصه این سریال موردتوجه سازندگان آن بوده است. این مجموعه با ۹۱۰ سکانس و ۱۶۰۰ بازیگر یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های تلویزیون در لیست سریال‌های انقلابی قرار دارد.

 نفس

سریال نفس که آن را در فهرست بهترین سریال‌های انقلابی در رسانه ملی قرار داده‌ایم در سال ۱۳۹۶ تولید شده و مجموعه‌ی سوم از سه گانه‌ی جلیل سامان در مورد تاریخ انقلاب است. قصه سریال تاریخی انقلابی نفس، درباره سازمان مجاهدین خلق است. دختری به نام ناهید با پسری که عضو سازمان مجاهدین خلق است آشنا می‌شود. او که در تلاش برای پی‌بردن به حقایقی در زندگی خود است، با فاش‌شدن راز‌هایی حوادث سخت و هولناکی را پیش روی خود می‌بیند.

 زیرخاکی

سریال زیرخاکی محصول سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ است که جلیل سامان آن را کارگردانی کرده و در ترکیب بازیگران این سریال از پژمان جمشیدی و ژاله صامتی بهره برده است. زیرخاکی یکی از آثار دیگر فهرست ما در قالب سریال‌های انقلابی است که به حوادث سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ می‌پردازد، اما زبان سریال طنز است و با آثاری که پیش از این معرفی کردیم تفاوت‌هایی دارد. در سریال زیر خاکی، داستان مردی به نام فریبرز روایت می‌شود که به دنبال زیر خاکی می‌گردد، اما ناخواسته وارد مهمترین جریان‌های سیاسی و اجتماعی دوران خود می‌شود. فصل اول سریال در سال ۱۳۹۹، فصل دوم آن در سال ۱۴۰۰ و فصل سوم آن نیز در نوروز ۱۴۰۱ از رسانه ملی پخش شد.

در خاتمه باید گفت هنوز هم موضوعات قابل‌توجهی برای ساخت سریال‌های انقلابی وجود دارد که می‌تواند به تولید آثار فاخری بینجامد به‌عنوان‌مثال مجموعه‌ای که نشان دهد تمام مقدرات ایرانیان، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در اختیار دولت‌های خارجی بوده است بایستی در این آثار به این پرسش پاسخ داده شود که اصلاً چرا انقلاب شد؟ چه اتفاقی در آن دوران افتاده بود که انقلاب رخ داد؟

آن چه در مسیر انقلاب اسلامی چه در پیروزی انقلاب و چه در دوران پر فراز و نشیب پس از انقلاب اسلامی، عنصر پیش‌برنده بوده است، روحیه جوانانی است که باایمان و روحیه معنوی خود، گام در عرصه‌های خطیری از جمله تولید محتوا گذاشتند که بایستی تا پای جان در آن استقامت می‌کردند. مبارزه با رژیم ستم‌شاهی و شهادت‌طلبی در میدان جهاد و دفاع مقدس، موضوعی نبوده که بدون وجود روحیه انقلابی قابل‌انجام و پیگیری باشد.

در این مجال به‌صورت گذرا و خلاصه به تعدادی از آثار قابل‌توجه و تأمل در حوزه سریال‌های انقلابی پرداختیم که برایمان خاطره‌انگیز بوده و هستند. بی شک آثار دیگری نیز هستند که با موضوع انقلاب اسلامی نوشته، تولید و پخش شده‌اند و این جریان برای ساخت مجموعه‌های نمایشی با نگاهی نو و رویکردی تحولی ادامه دارد.

منبع: معاونت سیما

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری رادیو تلویزیون