سنت کمیک بوک فرانسه گسترش می‌یابد/هنر نهم می‌تازد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از گاردین، بازار داستان‌سرایی بصری در طول همه‌گیری تقریباً دو برابر شد، اما آیا زادگاه «آستریکس» می‌تواند به پرورش سازندگان آن ادامه دهد؟

اگرچه bandes dessinées - که در معنای واقعی کلمه به معنی «نوارهای کشیده» است و اغلب به سادگی به عنوان BD از آن یاد می شود - در فرانسه به عنوان هنر نهم مورد احترام است، بودند افرادی که پیش فرض‌هایی درباره کودکانه بودن آن داشته باشند؛ اما این نگاه بیش از پیش تغییر کرده است.

انرژی تازه‌ای در طول دوران همه‌گیری کرونا به بازار کتاب‌های کمیک بوک فرانسه تزریق شده و اقداماتی مانند کمک فرهنگی که بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ صدها یورو به نوجوانان داده شد تا خرج کتاب کنند، موجب شد تا حجم فروش کتاب‌های کمیک از ۴۸.۴ میلیون فروش در سال تقریباً دو برابر شود و به ۸۷.۲ میلیون یورو برسد.

ماری پاریسوت، مدیر بازاریابی و بازرگانی یکی از ناشران آثار کمیک می‌گوید: ما انتظار نداشتیم این پدیده پس از اتمام قرنطینه ادامه یابد، اما حالا از هر ۴ کتابی که در فرانسه فروخته می‌شود، یک کتاب کمیک است.

قلمرو آستریکس و اسپیرو، تن تن و بابار؛ سنت خستگی ناپذیر کتاب مصور فرانسوی-بلژیکی، با تاریخچه‌ای دیرینه‌ای، در فرانسه ریشه‌های فرهنگی عمیق‌تری نسبت به همتایان خود در آمریکا و بریتانیا دارد. در فرانسه روزنامه‌ها در قرن نوزدهم بیشتر یک نمایشنامه طراحی شده را برای کودکان خوش‌رفتار ارایه می‌کرند. مداخلات دولتی که برای حمایت از کتابفروشی‌ها طراحی شده، مانند قانون ۱۹۸۱ که توسط وزیر فرهنگ وقت جک لانگ حمایت می‌شد، که اعمال تخفیف بیش از ۵ درصد از قیمت جلد کتاب را ممنوع می‌کند، هم همواره وجود داشته است.

فرانسه با ۳۵۰۰ کتابفروشی مستقل (برابر با مجموع کتاب فروشی‌های مستقل بریتانیا و آمریکا)، سرزمینی حاصل‌خیز برای پدیدآورندگان کتاب‌های مصور است تا بتوانند در سبک‌های بی‌نظیر تجربه کنند. دیدیه پاسامونیک، روزنامه‌نگار باسابقه کتاب‌های کمیک و مدیر تحریریه وب‌سایت ActuaBD، می‌گوید: آنچه باورنکردنی است این است که کوچک‌ترین عنوان هم چیز جالبی است و کمیک‌های مستقل با تیراژ ۶۰۰ نسخه به اندازه کتاب‌های با تیراژ ۱۰۰ هزار نسخه، با کیفیت هستند.

یک جشنواره با علاقه‌مندان حرفه‌ای

جشنواره آنگولم که هر سال با اختصاص به کتاب‌های کمیک در فرانسه برگزار می‌شود، هر سال میزبان ده‌ها هزار نفری است که علاقه‌مند دنبال کردن این کتاب ها هستند. این جشنواره که سومین جشنواره بزرگ کتاب‌های مصور جهان پس از «لوکا» در ایتالیا و «کومیکت» در ژاپن است، در شهر آنگولم در ۱۰۰ کیلومتری ساحل اقیانوس اطلس برگزار می‌شود. یکی از علل موفقیت این جشنواره به ویژگی معمول فرانسوی‌ها برمی‌گردد: غذا شناسی. در اوایل دهه ۱۹۷۰، هواداران محلی شروع به دعوت از چهره‌های برجسته بلژیکی این صنعت مانند هرژه، خالق اسمورف‌ها، پیو و فرانکوین اسپیرو کردند تا بیایند و غذاهای مخصوص منطقه‌ای را بچشند و برای آنها کتاب‌هایشان را امضا کنند. اولین جشنواره در سال ۱۹۷۴ برگزار و در دهه ۱۹۸۰ به سرعت تخصصی شد و اکنون در هر دوره بیش از ۲۰۰ هزار نفر بازدیدکننده دارد.

وضعیت مالی نویسندگان کتاب‌های مصور

وضعیت مالی نویسندگان و تصویرگران کتاب‌های مصور هم به موضوعی داغ بدل شده است. رشد عناوین این کتاب‌ها آنقدر در بازار سریع بوده است که نویسندگان به درآمدهای این بخش توجه زیادی پیدا کرده‌اند. به دلیل عرضه بسیار زیاد، قدرت مالی اما در اختیار ناشران است. در حال حاضر ۵۰۰۰ عنوان کتاب در سال منتشر می شود، در حالی که در دهه ۱۹۹۰ تنها ۷۰۰ عنوان کتاب در سال منتشر می‌شد. همین امر موجب شده تا خرید برندهای بزرگی مانند اسپیرو توسط مؤسسات انتشاراتی که اغلب زیرمجموعه‌های شرکت‌های انحصاری هستند؛ از جمله دارگو و دوپویس، همراه چندین رسانه تخصصی کمیک بوک که متعلق به گروه بلژیکی Média-Participations هستند، تعادل را هر چه بیشتر از دست نویسندگان در آورده است.

گفته می‌شود یکی از تنش‌های پنهان بازار، تلاش ناشران برای ایجاد برندهای اختصاصی است که متعلق به آنها باشد، نه نویسندگان. این ناشران سپس برندهای اختصاصی خود را به نویسندگان مختلف می‌دهند تا مانند دیزنی یا «دی سی» داستان‌های جدید خلق کنند. جولی دورو، مدیر عامل Dupuis، اما نگاه متفاوتی دارد و می‌گوید: مهم است که ما به تبلیغ برندها ادامه دهیم، زیرا به ما امکان می‌دهد با نویسندگان جدید و جوان ریسک کنیم. اگر ما صرفاً «تاجر» بودیم، این کار را نمی‌کردیم.

اما واقعیت این است که گزارشی در سال ۲۰۱۴ نشان داده است که ۵۳ درصد از نویسندگان کتاب‌های مصور فرانسوی، کمتر از حداقل دستمزد دریافت می‌کنند و همین موجب شده تا انجمن‌ها و گروه‌های مختلفی در حمایت از آنها ایجاد شود. هرچند گفته می‌شود این گروه ها تاثیرگذاری چندانی ندارند. نکته باورنکردنی این است که با وجود همه تب کمیک بوک فرانسه و طبقه‌بندی صنفی آن در دسته های شغلی، وضعیت نویسندگان کتاب‌های مصور هنوز به درستی به رسمیت شناخته نشده است.

تسلط مانگای ژاپنی بر بازار

سایه دیگری بر تولید کمیک بوک فرانسوی وجود دارد و آن تسلط مانگای ژاپنی است که اکنون بیش از نیمی از کل فروش کمیک بوک در این کشور را به خود اختصاص داده است. کتاب‌هایی مثل «دراگون بال» و «یک تکه» که اخیراً توسط رییس جمهور مکرون در توییتی مورد بررسی قرار گرفت؛ ارزان تر از کمیک‌بوک‌های فرانسوی-بلژیکی فروخته می‌شوند. اما در واقعیت هیچ تهدیدی وجود ندارد: ناشران فرانسوی عموماً خودشان به مانگاها مجوز می‌دهند و آنها را می‌فروشند و فروش آنها به بودجه‌های محلی کمک می‌کند. بسیاری از خالقان فرانسوی هم در همین سبک کار می‌کنند، و بر موج جدیدی از هنرمندان هزاره جدید تأثیر می‌گذارد که ردپای چهره‌هایی مانند ون گوگ و موبیوس را دنبال می‌کنند.

صنعت مانگای ژاپنی که در اوایل به کمیک‌هایی مانند شونن (پسرانه) و شوجو (دخترانه) تقسیم شد، به فرانسوی‌ها یاد داد چگونه بازار را به شکل چندوجهی امروزی تقسیم کنند. در طول ۱۵ سال گذشته تاکنون ژاپن در دیجیتالی کردن کمیک‌ها پیشتاز است و فروش مانگای دیجیتال که سال ۲۰۱۷ آغاز شد، تنها ۲درصد خوانندگان کمیک‌های دیجیتال در فرانسه را دربرمی گیرد، اما بسیاری معتقدند توجه به این شکل در آینده اجتناب‌ناپذیر است.

فرمت دیجیتال رقیبی جدید در این صنعت

به نظر قطعی است که فرم دیجیتال به هر شکلی حضور خود را اثبات کند. ناشران بزرگ پلتفرم‌های خود را راه اندازی می‌کنند، روزانه در اینستاگرام آزمایش می‌کنند و بر رسانه «وبتون» که به صورت سفارشی برای آنلاین فرمت شده است سرمایه گذاری می‌کنند. علیرغم رشد انفجاری همه‌گیری، بازار کمیک بوک در سال گذشته به شکلی قابل پیش‌بینی ۱۱ درصد کاهش یافت. پاریسوت می گوید: چالش بزرگ همیشه این است که جوانان کمتر مطالعه می‌کنند. کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم این است که آنها از سر کنجکاوی در یک کتاب‌فروشی را باز کنند، چون در یک پست اینستاگرامی یا یوتیوب چیز جالبی به آنها نشان داده‌ایم.

در هر حال چه کمیک بوک فرانسوی چه ژاپنی، چاپی، دیجیتال، واقعی، فانتزی، به نظر نمی‌رسد نگرانی برای آینده کمیک بوک وجود داشته باشد و به ویژه نوجوانان فقط مشتاق رسیدن عنوان بعدی هستند.