انتخابات ۲۰۲۴ پاکستان/سناریوهای پیش رو چیست؟!

 

گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، نرگس عبدلی- در نهم ماه جاری، انتخابات عمومی پارلمانی در پاکستان برای انتخاب اعضای مجمع ملی (پارلمان) و اعضای چهار پارلمان منطقه‌ای این کشور برگزار می‌شود. 

در این گزارش کوشیده ایم ضمن معرفی احزاب پاکستان به سناریوهای پیش روی انتخابات پاکستان بپردازیم. و در ادامه سناریو های پیش رو را بررسی نماییم.

 

حزب تحریک انصاف(PTI)

 حزب تحریک انصاف پاکستان، که توسط عمران خان، سیاستمدار و ستاره سابق کریکت نشین تأسیس شده است، به راست میانه گرایش دارد و در حال حاضر این حزب توسط گوهرعلی خان رهبری می‌شود.

 عمران خان (۷۱ ساله) با پیروزی در انتخابات ۲۰۱۸ به قدرت رسید. اما در عرض چند سال، تشکیلات نظامی که به نظر می‌رسید از او در آن رای گیری حمایت کرده بودند، پس از برکناری عمران خان از سمت خود با رای عدم اعتماد بر علیه عمران خان سربر آورد؛ و این اتفاق به نوبه‌ی خود در تاریخ پاکستان بی سابقه بود.

 خان، ایالات متحده را به توطئه با ارتش پاکستان و مخالفان سیاسی خود برای سرنگونی او متهم می‌کند. پس از برکناری وی از قدرت، حامیان حزب و رهبر آن تظاهرات گسترده‌ای برگزار کردند و به تمام استان‌های پاکستان رفتند و خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شدند.

 با ادامه تظاهرات و درگیری بین معترضان و نیرو‌های دولتی که منجر به کشته و زخمی شدن تعدادی، دستگیری و تخریب برخی اموال شد، مقامات عمران خان را در ماه می ۲۰۲۳ به اتهام فساد دستگیر کردند. حامیان او تظاهرات گسترده‌ای را به راه انداختند و تأسیسات غیرنظامی و نظامی را هدف قرار دادند.
وضعیت ناآرامی و درگیری‌های گسترده، الیگارش ها و قدرت های اصلی را به مداخله واداشت، صد‌ها تن از رهبران حزب مجبور به ترک حزب شدند و هزاران نفر از فعالان حزب دستگیر شدند.

 خان، که بیش از ۱۵۰ پرونده علیه او تشکیل شده بود، به فساد و افشای اسرار دولتی محکوم شد. وی اخیراً به ۳ حکم دادگاه محکوم شد که آخرین حکم او و همسرش بشری بی‌بی به ۷ سال حبس و جریمه نقدی پس از اعلام بطلان و غیر قانونی بودن ازدواجشان که در سال ۲۰۱۸ انجام شده بود، محکوم شد. همچنین عمران خان به اتهام افشای اسرار دولتی به ۱۰ سال زندان و به اتهام فروش غیرقانونی هدایا به دولت به همراه همسرش به ۱۴ سال زندان محکوم شد.
خان به دنبال شرکت در انتخابات بود، اما قوه قضائیه کاندیداتوری او و اکثر حامیانش را برای انتخابات آتی پارلمان رد کرد و حکم به زندانی کردن او و محرومیت او از انتخابات باعث تسکین رقبای سیاسی او شد. حزب تحریک انصاف از نماد انتخاباتی خود یعنی چوب کریکت محروم شده است و نامزد‌های آن اکنون مجبور به رقابت به عنوان مستقل بودند. 
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۲۸.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۱۱۶.

 

 

حزب مسلم لیگ پاکستان - نواز(PMLN)

 حزب مسلم لیگ پاکستان - شاخه نواز، به عنوان حزبی میانه‌رو طبقه‌بندی می‌شود که توسط نواز شریف، نخست‌وزیر سابق رهبری می‌شود، که پیش از این ۳ بار و آخرین بار در سال ۲۰۱۳، با اکثریت قاطع به قدرت رسید.

 شریف (۷۴ ساله) در سال ۲۰۱۷ به دلیل اتهامات فساد از سمت خود برکنار شد. او و دخترش مریم در سال ۲۰۱۸ چند روز قبل از انتخابات سراسری در همان سال به ۱۰ سال زندان محکوم شدند.

 از رهبران برجسته این حزب می‌توان به شهباز شریف (۷۲ ساله)، برادر کوچکتر نواز و نخست وزیر سابق دولت پنجاب اشاره کرد (منطقه پنجاب، سنگر اصلی حزب است) او در سال ۲۰۲۲ پس از سرنگونی عمران خان، سمت نخست وزیری پاکستان را بر عهده گرفت. از آنجایی که مسلم لیگ بخشی از ائتلاف موسوم به جنبش دموکراتیک پاکستان (PDM) بود، در سال ۲۰۱۸ به خان رای عدم اعتماد داد. ۱۶ ماهی که شهباز به عنوان نخست وزیر سپری کرد؛ شاهد وضعیت سخت اقتصادی بود، زیرا نرخ تورم به میزان قابل توجهی افزایش یافت و کشور شاهد اعتراضاتی به رهبری حزب تحریک انصاف بود.

 نواز شریف در ماه اکتبر پس از ۴ سال تبعید خودخواسته در بریتانیا به پاکستان بازگشت. ظرف چند هفته، دادگاه اتهامات فساد علیه او را لغو کرد و ناظران را به این باور رساند که او توسط ارتش به عنوان نخست وزیر آینده کشور انتخاب شده است. بزرگترین چالش پیش روی خانواده شریف، بازپس گیری پایگاه حمایتی خود از عمران خان است که همچنان یک نیروی مردمی است، علیرغم اینکه برای چندین حکم در زندان است، به ویژه در میان جوانان، به ویژه آن‌هایی که در شهر‌ها زندگی می‌کنند و از حضور پررنگ در شبکه‌های اجتماعی برخوردار هستند.

 همچنان حزب مسلم لیگ پاکستان بیشترین شانس را در انتخابات دارد. در حالی که شریف بزرگ رهبر عالی حزب است، مشخص نیست که اگر حزب مسلم لیگ پاکستان کرسی‌های کافی را به دست آورد، کدام یک از برادران ممکن است پارلمان را رهبری کند.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۱۲۶.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۶۴.

 

حزب مردم(PPP)

حزب چپ میانه مردم پاکستان به رهبری بلاول بوتو زرداری و پدرش آصف علی زرداری (رئیس جمهور سابق این کشور) برای اولین بار از سال ۲۰۰۸ به دنبال بازگشت به قدرت است. این حزب توسط پدربزرگ مادری او و نخست وزیر سابق، ذوالفقار علی بوتو تأسیس شد و سپس توسط مادرش، بی نظیر بوتو، نخست وزیر، دو بار رهبری شد.

 فرزند خاندان بوتو برای دومین بار در انتخابات شرکت خواهد کرد. او در دولت پس از دولت عمران خان در سال ۲۰۲۲ وزیر امور خارجه بود. بلاول بوتو زرداری (۳۵ ساله) به عنوان یک رهبر جوان با رهبران احزابی که میانگین سنی آن‌ها هفتاد سال است، که اکثر آن‌ها بیش از ۲۰ سال سابقه سیاسی دارند، رقابت می‌کنند. او با چالش‌هایی از جمله انتقاد از حاکمیت حزبش بر استان سند در ۴ دوره گذشته، به ویژه پس از سیل فاجعه بار در سال ۲۰۲۲ که بخش بزرگی از استان را ویران کرد، مواجه است.

 بیانیه و کمپین او بر ارتباط با جوانان کشور متمرکز است و او برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی دارد. اگر او نخست وزیر شود (احتمال کم) راه مادرش را پی خواهد گرفت. مادرش در سال ۱۹۸۸ درست هم سن و سال او بود که اولین سمت اجرایی کشور را بر عهده گرفت.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۳۴.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۴۳.

حزب ملی عوامی (ANP)

حزب ملی عوامی، حزب ملی گرای قومی پشتون است که عمدتاً در استان شمال غربی خیبر پختونخوا مستقر است و به دنبال جانشینی حزب تحریک انصاف در حکومت استانی آنجاست. حزب چپ میانه به رهبری اسفندیار ولی خان، مواضع سکولار در سیاست دارد، اما با اتهامات فساد مواجه است و نزدیک به دو دهه است که از قدرت خارج شده است. این حزب بخشی از اتحاد ۱۱ حزبی بود که عمران خان را برکنار کرد.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۲.
کرسی‌هایی که او در سال ۲۰۱۸ به دست آورد: ۱.

حزب متحد قومی پاکستان (MQM-P)

 حزب متحد قومی پاکستان، نزدیک به ۳ دهه است که بزرگترین نیروی سیاسی در کراچی، مرکز استان سند، بزرگترین شهر و ستون فقرات اقتصادی پاکستان بوده است. در گذشته، MQM با احزابی که کشور را در سطح ملی رهبری می‌کردند ائتلاف تشکیل می‌داد.

 پس از انتخابات ۲۰۱۸ با حزب تحریک انصاف متحد شد، اما پس از سرنگونی عمران خان در آوریل ۲۰۲۲، وفاداری خود را به اتحاد جنبش دموکراسی خلق تغییر داد. جنبش ملی متحد در آگوست ۲۰۱۶ پس از سخنرانی آتشین رهبر تبعیدی خود، الطاف حسین، به یک جناح لندن و یک جناح پاکستانی تقسیم شد. با این حال، هنگامی که فرصت پیوستن به اتحاد جنبش دموکراسی خلق به وجود آمد، جناح‌های تقسیم شده و شاخه‌های جنبش ملی متحد، متحد شدند. عملیات شبه‌نظامی قبلی که این حزب و روابط ادعایی آن با باند‌ها را در کراچی هدف قرار داده بود، محبوبیت آن را در سند از بین برده است.

 بیشتر حمایت‌ها از این حزب در کراچی و شهر‌های مجاور متمرکز شده است، که جمعیت زیادی دارند و پس از تجزیه شبه قاره هند در سال ۱۹۴۷ به آنجا مهاجرت کردند.

 جنبش ملی متحد_ پاکستانی با افراد مستقل از تحریک انصاف، جماعت اسلامی، حزب مردم پاکستان و نامزد‌های جوان مستقل رقابت خواهد کرد تا پایگاه خود را دوباره به دست آورند.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۱۸.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۶.

 

حزب جماعت اسلامی(JI)

 حزب جماعت اسلامی به رهبری سراج الحق یک حزب اسلامگرای محافظه کار است. این حزب یکی از قدیمی‌ترین احزاب سیاسی در پاکستان است و به دلیل تشکیلات حزبی قوی خود شناخته شده است، اما نتوانست نتایج خوبی در نظرسنجی‌ها به دست آورد.

 این حزب برای چندین دهه از قدرت خارج شده است و آخرین انتخابات موفق آن در سال ۲۰۰۲ در دوران ریاست جمهوری پرویز مشرف انجام شد.
جماعت اسلامی علاوه بر تمرکز بر کراچی با رهبر نسبتا جوان خود، حافظ نعیم، استان خیبر پختونخوا را هدف قرار داده است. پس از عملکرد خوب در انتخابات محلی اخیر در کراچی، این حزب در تلاش است تا برنامه معتدل‌تر و متمرکز بر توسعه را ترویج دهد که امیدوار است رای دهندگان را جذب کند.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۲.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۱۲ (در اتحاد احزاب مذهبی).

 

حزب جمعیت علمای اسلام (JUI-F)

 در انتخابات آتی، جمعیت علمای اسلام به رهبری فضل الرحمن، به ویژه در استان خیبر پختونخوا که به حزب تحریک انصاف شکست خورد، در نظر دارد تا جایگاه از دست رفته را بازپس گیرد. رهبر انجمن رئیس ائتلاف جنبش دموکراتیک خلق بود و به دنبال استفاده از شبکه گسترده حوزه‌های علمیه خود برای کمک به او برای کسب رأی بود.

 فضل الرحمن با تجربه سیاسی گسترده و روابط گسترده در پاکستان، یک بازیگر ماهر سیاسی به حساب می‌آید و می‌تواند برای تشکیل دولت جدید اتحاد تشکیل دهد.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۱۱.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۱۲ (در اتحاد احزاب مذهبی).

حزب پختونخوا ملی عوامی (PkMAP)

 حزب پختونخوا ملی عوامی یک گروه ملی گرای پشتون است که عمدتاً در ایالت بلوچستان، جایی که بخشی از ائتلاف حاکم در آخرین دولت استانی بود، فعال است. این حزب به رهبری محمود خان اچکزی به عنوان یک حزب چپ میانه در فقیرترین استان پاکستان طبقه بندی می‌شود که کمترین تعداد کرسی‌های مجلس ملی را نیز شامل می‌شود (۱۶کرسی). این حزب به دنبال دستیابی به خودمختاری منطقه‌ای بیشتر و افزایش اختیارات سنا است، جایی که همه استان‌ها از نمایندگی یکسان برخوردار هستند.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۳.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۰.

 

حزب عوامی بلوچستان (BAP)

 حزب عوامی بلوچستان در سال ۲۰۱۸ تاسیس شد و انورالحق کاکر، نخست وزیر موقت فعلی یکی از بنیانگذاران آن بود. این حزب از بدو تأسیس به عنوان گروهی از سیاستمداران متفاوت متعلق به قبایل مختلف در بلوچستان در نظر گرفته می‌شد که در خط تشکیلات نظامی قدرتمند پاکستان قرار داشتند. در انتخابات ۲۰۱۸، این حزب با حزب تحریک انصاف ائتلاف کرد.

 این حزب حداقل برای ۱۰ کرسی در مجلس ملی که همه از بلوچستان هستند رقابت خواهد کرد و انتظار می‌رود اگر احزاب اصلی برای تشکیل یک دولت ائتلافی به شریک نیاز داشته باشند، یک میانجی قوی باشد.
 کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۰.
 کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۴.

حزب استحکام پاکستان (IPP)

 حزب استحکام پاکستان در ژوئن گذشته توسط جهانگیر تارین، یکی از ثروتمندترین تاجران پاکستانی و یکی از معتمدین و سرمایه‌گذاران قدیمی عمران خان تأسیس شد. ایجاد این حزب تنها یک ماه پس از آن صورت گرفت که تحریک انصاف پاکستان در پی ناآرامی‌های ۹ مه با سرکوب دولتی مواجه شد.

 به زودی تعداد قابل توجهی از رهبران حزب تحریک انصاف استعفای خود را از حزب اعلام کردند و پیوستن خود را به حزب استحکام پاکستان اعلام کردند.

 این حزب متشکل از تعداد زیادی نامزد است که نفوذ شخصی قوی در مناطق خود دارند. او امیدوار است بتواند در انتخابات کرسی‌های کافی برای ایفای نقش در تشکیل دولت آینده کسب کند.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۸: ۰.
کرسی‌های کسب شده در سال ۲۰۱۳: ۰.

مستقل‌ها

 در حالی که نامزد‌های باقی مانده در حزب تحریک انصاف به دلیل مشکلات حقوقی این حزب باید به عنوان مستقل نامزد شوند، این انتخابات شاهد تعداد زیادی از افراد مستقل خواهد بود. علاوه بر اینها، نامزد‌های مستقل جوانی نیز وجود دارند که وابستگی‌های سیاسی عمده‌ای ندارند.

 از نظر تاریخی، نامزد‌های مستقل اغلب در نهایت به حزبی می‌پیوندند که بیشترین تعداد کرسی‌ها را در پارلمان دارد.
 کرسی‌های کسب شده توسط مستقل‌ها در سال ۲۰۱۸: ۱۳.

 

نتایج حاصله انتخابات

تا اینجای کار هرچندر در برخی حوزه ها شکایت هایی مطرح است با اینحال بنا بر اعلام کمیسیون انتخابات پاکستان نتایج به شرح زیر است:

حامیان عمران خان: 92 کرسی

حزب مسلم لیگ شاخه نواز: 71 کرسی 

حزب مردمک 54 کرسی 

جمعیت علمای اسلام: 3 کرسی

سایر احزاب: 33 کرسی

سناریو‌های پیش رو چیست؟!
اولین سناریوی محتمل تشکیل دولت به رهبری مسلم‌لیگ شاخه نواز است. شهباز شریف، برادر نواز شریف از آغاز مذاکرات برای تشکیل دولت ائتلافی خبر داده است، با این حال مسیر همواری پیش روی آنها نیست. حزب مردم پیش‌تر در دولت‌ قبلی با حزب مسلم‌لیگ در ائتلاف بود ولی اختلافات جدی با آنها در جریان بود. پیش‌تر بلاول بوتو اعلام کرده بود دیگر تمایلی به تشکیل دولت ائتلافی با رقیب دیرینه و خانوادگی خود یعنی نواز شریف ندارد. 
دیگر سناریوی محتمل تشکیل ائتلاف میان نامزدهای تحریک انصاف با احزاب کوچک‌تر است؛ در صورت ورود نامزدها به احزاب کوچک‌تر بحث‌های حقوقی درباره امکان استفاده از حق انتصاب نمایندگان اقلیت‌ها مطرح است. با این حال گوهر علی خان، رهبر حزب تحریک انصاف اعلام کرده عمران خان تصمیم‌گیر نهایی است و این حزب توانایی تشکیل حداقل دو حکومت محلی در ایالت‌های خیبرپختونخواه و پنجاب را دارد. 
سناریوی سوم، ایجاد ائتلاف میان حزب تحریک انصاف و مردم است. بلاول بوتو به صورت ضمنی از احتمال تشکیل چنین ائتلافی سخن گفته بود اما تشکیل آن با چالش‌های جدی همراه است و از آنجا که حزب مردم در ساقط کردن عمران خان از بازیگران کلیدی بوده است، ۲ طرف نسبت به یکدیگر به شدت بی‌اعتماد خواهند بود. با توجه به همه موارد اشاره شده، آرایش سیاسی به شدت تغییر‌پذیر است و برخی نمایندگان حامی عمران خان در ۲ روز گذشته اعلام کرده‌اند به حزب مسلم‌لیگ خواهند پیوست. در نتیجه روزهای پیش رو در تعیین سرنوشت نهایی دولت پاکستان تعیین‌کننده خواهد بود.