ماجرای قدیمی‌ترین عکس‌های رنگی از حرم امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع)

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، احمد ابراهیمی عضو گروه مردمی بهشت بقیع به مناسب ایام فرخنده اعیاد شعبانیه در گزارشی به بررسی نخستین تصاویر رنگی از کربلای معلی پرداخته است.

آلبرت خان یا کان یک بانکدار فرانسوی بود که در طول ۲۲ سال در پروژه‌ای به نان پروژه آرشیو سیاره تعداد ۷۲۰۰۰ عکس و ۱۸۳۰۰۰ متر فیلم را از ۵۰ کشور جهان تهیه و ضبط کرد. این فکر جذاب و اثر گذار در سال ۱۲۸۸ شمسی به ذهن آلبرت رسید و با هزینه شخصی تعداد بسیاری از عکاسان را برای این پروژه استخدام کرد و هر یک را به کشورهای مختلفی گسیل نمود تا این برنامه جهانی شکل بگیرد، آلبرت کان به جهت هزینه‌های زیاد این پروژه دچار بحران مالی شد و کار متوقف گردید، او سرانجام در تاریخ ۲۳ آبان سال ۱۳۱۹ شمسی هنگام اشغال فرانسه توسط آلمانی‌ها درگذشت. هم اکنون آرشیو آلبرت خان در پاریس قرار دارد.

آلبرت کان (۱۹۴۰-۱۸۶۰)

آلبرت کان و یا با تلفظ دیگر آلبرت خان، برای ثبت این تصاویر از جدیدترین و بروز ترین دوربین‌های جهان استفاده کرده است، او برای ثبت فیلم‌ها از دوربین‌های جدید فرانسوی بهره برد و برای ثبت عکس‌ها در کنار دوربین‌های سیاه و سفید از دوربین‌های رنگی نیز استفاده کرد، این دوربین‌ها که به تازگی وارد بازار شده بودند از تکنیکی به نام اتوکروم بهره می‌بردند، دوربین‌های رنگی اتوکروم در سال ۱۲۸۳ شمسی توسط برادران لومیر اختراع و ثبت شد و چهار سال بعد یعنی در سال ۱۲۸۷ وارد بازار شد و آلبرت این دوربین‌ها را از یک سال بعد مورد استفاده قرار داد. این دوربین‌های جدید می‌توانستند تصاویر رنگی خوب و قابل قبولی را ارائه دهند و تعدادی از این دوربین‌ها خریداری شد و در اختیار عکاسان پروژه آرشیو سیاره قرار گرفت.

عکاسی به روش اتوکروم همان عکاسی بر پایه عکاسی کلودیون تر بود که تصویر روی شیشه نقش می‌بست ولی این بار روی این شیشه با یک لایه صمغ خاص پوشانده می‌شد و دانه‌های رنگی نشاسته بین ۵ تا ۱۰ میکرومتر درجه بندی شده در سه رنگ قرمز – نارنجی و سبز و آبی – بنفش به آن افزوده می‌شد. این صفحات نسبت به صفحات سیاه و سفید نیاز به نوردهی بسیار بیشتری داشت برای همین با این دوربین‌های رنگی فقط می‌توانستند از تصاویر ثابت عکاسی کنند و وقتی در مقابل دوربین جمعیتی حضور داشتند که در حال رفت و آمد بودند، اغلب تصاویر محو و نامشخص می‌شدند. آلبرت کان در میان عکاسان خود، فردریک گادمر را به سوی کشور عراق فرستاد و پروژه عکاسی از شهرهای مهم عراق توسط او انجام گردید.

فردریک گادمر یک عکاس نظامی فرانسوی بود، او در زمان خدمت در ارتش در بخش عکاسی و نقشه کشی فعالیت می‌کرد و پس از پایان جنگ جهانی اول به گروه آلبرت کان پیوست و تا زمانی که آلبرت ورشکست شد با او همکاری می‌کرد، گادمر تا آخر عمر مجرد باقی ماند و در اواخر تمام دارایی خود را به ارتش نجات که برای فقرا تلاش می‌کرد بخشید، او سرانجام در سال ۱۳۳۴ درگذشت. فردریک گادمر اولین عکاس در طول تاریخ است که اولین عکس‌های رنگی را از عتبات عالیات عرش درجات تهیه کرده است، او به شهرهای مقدس کربلا، نجف، کاظمین و سامرا و دیگر شهرهای عراق سفر کرد و از حرم های مطهر اهل بیت علیهم السلام تصاویر بسیار زیبا و دیدنی تهیه کرد.

فردریک گادمر (۱۹۵۴-۱۸۷۸)

اغلب عکس‌های گرفته شده توسط گادمر در سایز ۹ در ۱۲ تهیه و چاپ شده است که اصل آن روی شیشه‌های اتوکروم در آرشیو آلبرت کان در پاریس نگاه داری می‌شود. فردریک گادمر علاوه بر سفر به عراق، به کشورهای افغانستان، ایران، مغرب، ترکیه، لبنان، فلسطین نیز سفر کرد و تصاویر بسیار زیبا و مهمی را از این کشورها تهیه کرد. گادمر حدود چهار ماه در عراق مستقر بود و با هوش مندی بسیار توانست در اغلب مراسم و اماکن مهم حاضر شده و عکاسی و فیلم بردای کند، با اینکه که او یک مسیحی و فرانسوی بود اما تا جایی امکان داشت خود را به اماکن مقدسه و حرم های مطهر شیعیان نزدیک می‌کرد و سعی داشت تصاویر بسیار زیبا و منحصر بفردی را تهیه کند که حقیقا این مهم انجام شد و تصاویری که هم اکنون از او باقی مانده است بسیار مهم و زیبا هستند، نکته جالب توجه در عکس‌های حرم های مطهر حضور چشمگیر و جالب لک لک‌ها بر روی گنبد و گلدسته حرم های مطهر می‌باشد.

این اتفاق در سال‌های گذشته یعنی در حدود صد سال گذشته یک اتفاق عادی بوده و به جهت بلندی ارتفاع این اماکن و امنیت آن و عدم دسترسی انسان‌های به این بلندی‌ها باعث شده بود که لک لک زندگی و ساخت لانه بر روی گلدسته‌های حرم‌ها را به عنوان یک محل زندگی امن انتخاب کنند این اتفاق همچنین روی گلدسته‌های اغلب مساجد رخ می‌داد و مردم نیز این ماجرا را به اصطلاح خوش یمن می‌دانستند و هیچ کسی معترض این پرندگان زیبا و با وقار نبود و حتی برای آنها آب و دان قرار می‌دادند، خیلی از ساکنین و زائران قدیمی حرم حضرت شاه عبدالعظیم حسنی، شبیه به این اتفاق را بارها مشاهده کرده اند و هنوز خاطرات آن را تعریف می‌کنند، حال وقتی به عکس‌های گادمر توجه می‌کنیم و به جزئیات آن دقت می‌کنیم، حضور این پرندگان را به خوبی مشاهده می‌شود اما امروزه با توجه به آلودگی شهرها از لحاظ آلودگی محیط زیستی و همچنین صوتی، دیگر لک لک‌ها امکان حضور و لانه سازی را روی این گلدسته‌ها و ارتفاعات آن ندارند.

ماجرای لقب حاجی برای لک لک که در میان عموم مردم به حاجی لک لک مشهور است خود داستان جالبی دارد که ارتباط این پرندگان با اماکنی مثل مساجد و حرم‌ها را شنیدنی‌تر می‌کند. در تصاویر زیر سعی شده است که ساعت عکاسی از روی برج ساعت حرم های مطهر تشخیص داده شده و اعلام شود، عکاس اغلب ساعات قبل از غروب خورشید را برای عکاسی انتخاب کرده است، این زمان به عنوان ساعت طلایی عکاسی شناخته می‌شود که اغلب تصاویر در این ساعات به صورت طلایی دیده می‌شوند، انتخاب ساعت طلایی عکاسی توسط فردریک گادمر نشان از هوش ذاتی و تبحر او می‌باشد. احمد ابراهیمی به عنوان محقق تاریخ اسلام و همچنین تاریخ عکاسی از گروه مردمی بهشت بقیع تعدادی از این تصاویر را در اختیار این خبرگزاری قرار داد است که برای اولین بار منتشر می‌شود.

حرم مطهر حضرت سید الشهدا (ع) - ۲۳ فروردین سال ۱۳۰۶ شمسی - ساعت ۵:۱۶ عصر

سمت راست: لانه لک لک در روی گلدسته حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) – تصویر سمت چپ: لک لک‌ها روی گلدسته‌های حرم حضرت سید الشهدا (ع)

حرم مطهر حضرت ابوالفضل (ع) - ۲۳ فروردین سال ۱۳۰۶ شمسی – ساعت ۵:۴۶ عصر

درب باب قبله حرم مطهر حضرت ابوالفضل (ع) - ۲۳ فروردین سال ۱۳۰۶ شمسی – ساعت ۲:۴۶ ظهر

حرم مطهر امیر المومنین حضرت علی (ع) – ۲۹ فروردین سال ۱۳۰۶ شمسی – ساعت ۵:۵۵ عصر

حرم مطهر کاظمین علیهم السلام – ۱۴ فروردین سال ۱۳۰۶ شمسی – ساعت ۵:۵۰ عصر

حرم مطهر عسکریین علیهم السلام – ۲۸ اردیبهشت سال ۱۳۰۶ شمسی – ساعت حدود قبل از غروب خورشید