تلفیق موسیقی ایرانی با قطعات جهانی

ارکسترسمفونیک صداوسیما، شب گذشته با اجرای ۱۱ قطعه از آهنگسازان ایرانی با رهبری حسین شریفی در تالار وحدت روی صحنه رفت. شریفی که فعالیت موسیقایی خود را از هشت‌سالگی، تحت نظر زنده‌یاد آندره آرزومانیان شروع کرده بود، با حضور در هنرستان موسیقی به‌صورت ویژه بر ساز ترومپت متمرکز شد. وی از ۱۷سالگی نوازندگی در ارکسترسمفونیک تهران به رهبری فریدون ناصری را آغاز کرد و بعد از اتمام دوره هنرستان، وارد دانشکده موسیقی شد و پس از گذراندن دوره تحصیلات تکمیلی در سال ۱۳۸۵ به توصیه لوریس چکناواریان، از طرف وزارت ارشاد برای گذراندن مسترکلاس تخصصی ساز ترومبون بورسیه شده و در چندین دوره مختلف در «دانشگاه کمیتاس» ارمنستان و مسترکلاس‌هایی در کشورهای آلمان، اتریش و روسیه شرکت کرد. او اکنون سه ماه است رهبری ارکسترسمفونیک صداوسیما را بر عهده گرفته و اولین اجرای خود را با این ‌عنوان در جشنواره سی‌ونهم موسیقی فجر تجربه کرده است؛ به همین بهانه گفت‌وگویی با حسین شریفی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

پس از اجرای «قدس شریف»، حالا با رپرتواری از قطعات ملی ایران به جشنواره آمدید. کمی درباره این اجرا و علت تمرکزتان بر این قطعات بگویید.
من حدود سه ماه است به‌عنوان رهبر ارکستر انتخاب شدم و از ابتدا تلاش داشتم با رویکردی متفاوت و نگاهی ویژه به موسیقی ایرانی، فرهنگ موسیقی ایرانی، هنر و شکلی از موسیقی نگاه کنم که کمتر دیده شده و کمتر پرداخته شده است. به همین منظور در گفت‌وگو با آقای مهرآذر، مدیر ارکستر و مسئولان ارشد مرکز موسیقی به این نتیجه رسیدیم در جشنواره فجر، برنامه‌ای طراحی کنیم تا با نگاه ویژه به موسیقی ارکسترال ملی، بر قطعات هنرمندان ایرانی که کمتر از آنها نام برده شده یا قطعاتی که شنیده شده ولی مخاطبان چندان نمی‌دانند که خواننده و آهنگساز آنها چه کسانی هستند، متمرکز شویم. تلاش‌مان این است مردم این موسیقی را به‌صورت زنده با یک ارکستر صدنفری و گروه کر ببینند و بشنوند. تمام قطعات ارکسترال است. نکته مهم آن‌که ما در این کنسرت از سازهای ایرانی مثل عود، سنتور و تار در کنار سازهای جهانی استفاده می‌کنیم.

یکی از نکاتی که بر آن تاکید دارید موسیقی سنتی و ملی ایرانی است- می‌خواهم بدانم آیا بر موسیقی فولک، محلی و اقوام نیز گوشه چشمی خواهید داشت؟
باید تاکید کنم که ما اصلا کاری با موسیقی سنتی نداریم؛ از سازهای ایرانی در ارکسترسمفونیک استفاده می‌کنیم. نوع اجرای ما فرم ارکستر ملی است و در کنار آن قطعات استاندارد جهانی را هم می‌زنیم. در این میان موسیقی اقوام نیز در بلندمدت مدنظر ماست اما زمینه این کار  آن است که لباس ارکسترسمفونیک تن آن کنیم، یعنی موسیقی اقوام مثل خراسان را نمی‌توانیم اجرا کنیم، چون در شکل ارکستر ما گنجانده نمی‌شود؛ ما آن موسیقی را برای ارکستر و هم‌نوازی برای ارکستر طراحی می‌کنیم تا قابل ارائه در مجامع جهانی و بین‌المللی باشد.

از اهمیت حضورتان در جشنواره فجر بگویید. چقدر این حضور را مهم می‌پندارید؟
مطمئنا همه موسیقیدانان، آهنگسازان و نوازندگان دوست دارند تلاش‌شان در محفلی دیده شود، چه بهتر از این‌که این محفل، یک فستیوال موسیقی باشد. تنها فستیوالی که با این گستردگی در مملکت ما وجود دارد جشنواره فجر است. البته جشنواره‌های موسیقی تخصصی‌تر مثل جشنواره‌های جوان، نواحی، اقوام و... داریم اما تفاوت فجر با آنها در این است که در این جشنواره همه نوع موسیقی وجود دارد. مثلا تنها جایی است که سه ارکسترسمفونیک بزرگ یعنی تهران، ملی و ارکسترسمفونیک و گروه کرصداوسیما در آن حضور دارند ومخاطبان علاقه‌مند دریک‌جا می‌توانند ازحضور آنها در یک برهه زمانی استفاده کنند. هیچ جای دیگر این اتفاق نمی‌افتد.

شما از دوره شانزدهم در جشنواره فجر حضور داشتید؛ می‌خواهم با این پیشینه حضور در مهم‌ترین جشنواره ایران، از تفاوتی که این جشنواره در طول این دو دهه داشته است بگویید. 
برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید بگویم من موسیقی را از شش‌سالگی شروع کردم و تمام تحصیلاتم راجع به موسیقی بوده است؛ چه تحصیلات آکادمیک و چه کلاس‌هایی که با استادان موسیقی داشتم. از طرفی من ۲۷ سال نوازنده ارکسترسمفونیک تهران بودم. سالیان سال به‌عنوان نوازنده مهمان در ارکستر ملی ایران دعوت می‌شدم و از بدو ارکسترسمفونیک صداوسیما به‌عنوان نوازنده فعالیت داشتم. لذا نگاه من به جشنواره فجر ویژه‌تر است. قبل از این هم ارکستر بادی داشتیم که با آن هم در جشنواره‌های گذشته شرکت کردیم. با مروری به دوره‌های مختلف می‌بینم که سطح آثار، سطح نوازندگی و سطح برگزاری جشنواره بالا رفته است. به هر صورت چیزی که سالیان سال اجرا می‌شود از نوپایی در می‌آید. از دیگرسو سطح دانش موسیقیدانان هم بالا رفته که بالطبع بر کیفیت آثار نیز تاثیر دارد. امیدوارم این کنسرت نیز با کیفیت و حس‌وحال خوب و تاثیرگذار باشد و مخاطبی که از سالن می‌رود راضی و خوشحال باشد.

با توجه به پیشینه حضور در جشنواره فجر، مهم‌ترین ضعفی که در این سال‌ها دیدید چه بود؟
نمی‌توانم بگویم ضعف، اما می‌توانیم برای سال آینده به موسیقی نگاه ویژه‌تری داشته باشیم. این نگاه از هنرمندان موسیقی، هنرستان‌ها، دانشگاه‌ها و تفکری که هنرمندان موسیقی دارند شروع می‌شود و به بار می‌نشیند. جشنواره بستری است که دوستان کارهایی که داشته‌اند را ارائه دهند اما می‌تواند به ارتقای سطح موسیقی هم کمک کند. بی‌شک در این مسیر جشنواره با دعوت از گروه‌های خارجی، گروه‌های بین‌المللی، گروه‌هایی که حرفی برای گفتن دارند و دعوت از استادان موسیقی خودمان در ارتقای موسیقی تاثیرگذار خواهد بود. تاکید من این است که باید بیشتر از هرجای دیگر به موسیقیدانان خودمان بها دهیم. بیشتر از هرجای دیگر در دنیا به آثار آهنگسازان‌مان، آثار هنرمندان و کسانی که برای فرهنگ و فکر و تمدن ایرانی تلاش کردند و هیچ‌وقت اسمی از آنها برده نمی‌شود بها دهیم. تمام تلاش من این است که این اتفاق بیفتد و جشنواره به نظر من باید با تقدیر از بزرگان ــ که خوشبختانه این کار امسال اتفاق افتاد ــ و تقدیر از کسانی که جانانه برای فرهنگ و هنر مملکت زحمت می‌کشند به آنها بها داد. البته توجه به این نکته را لازم می‌دانم که فقط تقدیرکردن کافی نیست. بها یعنی از تجربیات‌ و منویات‌شان استفاده کنیم. متاسفانه اینجا یک هنرمند بعد از کسب تجربه دلسرد، ناراحت یا گوشه‌نشین می‌شود. وظیفه نهادهای تصمیم‌گیرنده این است که از اینها دلجویی و از تجربیات آنها طی سالیان سال برای فرهنگ استفاده کنند. 

عنوان کردید اولین دوره حضورتان در دوره شانزدهم جشنواره بود. از حس‌وحال آن دوره بگویید.
من آن زمان ۱۷ سال داشتم. هنوز دیپلم هنرستان موسیقی نگرفته بودم و به‌عنوان نوازنده اول ترمبون در ارکسترسمفونیک تهران اجرا داشتم. در آن زمان رهبر ارکستر شادروان فریدون ناصری بود. واقعا حس آن زمان را نمی‌توان به زبان آورد. یک حس درونی است ولی قابل مقایسه با هیچ چیز برای من نیست. به عقیده من یک نوازنده در صحنه ساعات خاصی را می‌گذراند و در آن لحظات چیزی از عمر او کم نمی‌شود، چون به مسائل و مشکلات فکر نمی‌کند و درواقع یک ساعت عرفانی و روحانی برای هر موسیقیدان است. زیرا واقعا به یک نیرو و انرژی متصل می‌شود که او را از سختی‌ها و بدی‌های زندگی می‌رهاند و به عالم بالا می‌برد.

به‌عنوان رهبر ارکستر، به‌تازگی وارد ارکستر صداوسیما شدید. نقشه راه‌تان برای آینده این ارکسترسمفونیک چیست و چه طرح و برنامه‌ای دارید؟
این کار فقط به عهده من نیست. ارکستر یک مدیر فنی و یک سازمانی دارد و مدیران ارشد برای این کار تصمیم می‌گیرند، اما در جایگاه رهبر ارکستر پیشنهادهایی دارم برای این‌که بتوانیم به فرهنگ و موسیقی ایران کمک کنیم و ظرفیت‌های خودمان را تقویت نماییم. ما هم آثار جهانی را اجرا خواهیم کرد ولی در کنار آن نگاه ویژه‌ای به آثار آهنگسازان ایرانی خواهیم داشت. برای این منظور از زمانی که این مسئولیت به من سپرده شد ابتدا با حضور مدیر محترم ارکستر تلاش کردیم زیرساخت و پایه‌های ارکستر را درست کنیم و نگاه کوتاه‌مدت به کیفیت نداشته باشیم و با یک نگاه بلندمدت کار کنیم تا ارکستر چه به لحاظ فنی و چه به لحاظ هنری ارتقا یابد، از دوستان هنرمند درجه یک و نامدار که هرکدام یک برند در دنیا موسیقی هستند استفاده کنیم، بر موسیقی ملی و میهنی خودمان متمرکز شویم و قطعات آهنگسازان ایرانی که کمتر دیده می‌شوند را اجرا کنیم. جوان‌گرایی بخش دیگری از کار ما بود. تلاش داریم بتوانیم از هنرمندان نخبه که تحصیلات آکادمیک دارند و به لحاظ سوادی، فرهنگی، اخلاقی و ... در سطح بالایی هستند استفاده کنیم. این اتفاق برای فرهنگ و هنر مملکت به نظرم یک کارت برنده است.

برنامه ارکسترسمفونیک صداوسیما برای بعد از جشنواره چیست؟
این ارکستر با توجه به این‌که در سازمان استودیوهای موسیقی داریم این قابلیت را داردکه آثار اقوام را تولید و ضبط کند. درحال‌حاضر نیز در حال آماده‌سازی و تمرین یک قطعه ملی‌-میهنی هستیم.