نگاه شاعران هند به عرفان اسلامی ایران و شاعران ایران به عرفان هند

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست مشترکات شعر ایران و هند با حضور قربان ولیئی شاعر و عضو هیأت علمی دانشگاه زنجان، زهیر توکلی و نغمه مستشار نظامی از شاعران ایرانی و اکبر شاه شاعر و استاد زبان فارسی در هند در قالب نشست های نمایشگاه کتاب دهلی برگزار شد.

شاعران ایرانی و هندی در نمایشگاه کتاب دهلی‌نو به بررسی اشتراکات شعر ایران و هند پرداختند و از تاثیرپذیری متقابل ادبیات و تفکر ایرانی و هندی صحبت کردند.

اکبر شاه در این نشست در سخنانی به مشترکات فرهنگی ایران و هند اشاره کرد. همچنین قربان ولیئی به ایراد سخنرانی پرداخت و ابتدا اشعاری از بیدل دهلوی را خواند. سپس گفت: بیدل دهلوی می‌گوید «لیک کجاست زندگی» این پرسش بنیادینی است برای همه افرادی که در عالم هستند.

وی ادامه داد: همه کشورهای جهان به یک میزان به این پرسش توجه نداشتند، برخی مانند هند و ایران از سپیده دم تاریخ با این پرسش روبه‌رو هستند. اما این پرسش را چه کسی می‌خواهد، پاسخ دهد و جوابش در کدام حوزه از معرفت‌های بشری است؟

ولیئی گفت: جواب این پرسش در حوزه عرفان است، عرفان در زبان عربی به معنای شناخت و در انگلیسی به معنای راز است، پس عرفان به معنای شناختن یک راز است. اما شناختن راز چه؟ چه رازی را باید بشناسیم؟ جوابی که کهن‌ترین عالمان هند، چین و برخی عالمان ایرانی دادند در یک کلمه خلاصه می‌شود، «خود» اما این مردمان هند و ایران هستند که عمیق‌ترین راه‌ها را برای یافتن خویشتن ارائه داده‌اند.

عضو هیأت علمی دانشگاه زنجان با بیان این مطلب که ادبیات عرفانی چیست؟ گفت: عرفان، بینش واقعیت وحدانی است، ادبیات عرفانی گزارش یا روایت تجربه دیدار با واقعیت وحدانی است. متون ادبی عرفانی چه شعر چه نثر، پیدا کردن یگانگی و مواجه شدن با آن چیزی است که اینقدر عمیق ادبیات ایران و هند را به هم متصل کرده است. این اتصال به گونه‌ای است که شاعران فارسی زبان هند به عرفان اسلامی در ایران نظر دارند و شاعران ایرانی به عرفانی هند و بودایی در هند. دو حقیقت که فقط شکلشان فرق می‌کند.

در ادامه این نشست نغمه مستشار نظامی به ارائه توضیحاتی درباره شعر زنان در ایران پرداخت و از فروغ، پروین اعتصامی، سیمین دخت وحیدی و… به عنوان شاعران زن مطرح ایرانی نام برد.

وی با خواندن این بیت «ابر می‌بارد و من می‌شوم از یار جدا» گفت: شاید تصور شود، این شعر یک شاعر امروزی است، اما این شعر بیدل است و نشان از تأثیرات فرهنگی بین دو کشور دارد.

این شاعر و منتقد ادبی در ادامه خیال انگیزی رنگ‌ها و تصاویر ادبیات هند را موجب تأثیر بسیار در ادبیات ایرانی دانست و گفت: فارسی زبانان در ایران با بیدل دهلوی آشنا هستند، حتماً این شاعر در هند هم شناخته شده است. بیدل علاوه بر نظم و نثر در موسیقی هم تبحر داشت. بسیاری از اشعار شاعران سبک هندی در ایران در قالب موسیقی ارائه شده است، یکی از نمونه‌های خوبش همین شعر بود که خواندم.

در ادامه این نشست زهیر توکلی دیگر شاعر ایرانی حاضر در این مراسم نیز با بیان این مطلب که هند و ایران هر دو یک قوم بودند، گفت: قوم بزرگ آریایی در طول تاریخ چند دسته شدند، یک دسته به سمت اروپا رفتند و یک دسته به شبه قاره هند. که امروز هندی‌ها هستند، دسته‌ای دیگر هم به آن سوی رودها رفتند و ایرانی‌ها شدند.

توکلی افزود: ایرانی‌ها و هندی‌ها هر دو یک ملت هستند، جلوه‌های اشتراک فرهنگی و زبان ایران و هند بسیار است، چون این دو اصالتاً از یک سرزمین هستند. هند کشور عرفان است، تصوف اسلامی هم شاخه‌ای از عرفان جهانی است. این تصوف بود که موجب شد اسلام شکل بومی در هند پیدا کند.