روزنامه‌نگار وابسته قابل شماتت است/ اگر پاک‌دست نباشید عذاب وجدان می‌گیرید

محمدمهدی فرقانی با اشاره به مشکلات روزنامه‌نگاران، تاکید کرد: با وجود تمام مشکلات، روزنامه‌نگار وابسته به هر قدرتِ بیرون از حرفه قابل شماتت است. روزنامه‌نگار باید در انجام مسئولیت‌های حرفه‌ای خود مختار و آزاد باشد و این اختیار و آزادی باید در چهارچوب قوانین مدون تامین و در جهت پیش‌برد ارزش‌های حرفه روزنامه‌نگاری تدوین شود. 

به گزارش خبرنگار ایسنا، مراسم نکوداشت محمدمهدی فرقانی از پیشکسوتان عرصه مطبوعات، عصر امروز ـ یکشنبه ـ ۲۹ بهمن ماه در حاشیه بیست و چهارمین نمایشگاه رسانه‌های ایران با حضور جمعی از خبرنگاران برگزار شد. 

محمدمهدی فرقانی ـ استاد ارتباطات و پیشکسوت عرصه مطبوعات ـ گفت: همواره سعی کرده‌ام با تمام توان  در خدمت حرفه روزنامه‌نگاری باشم و آن را حرفه بسیار شریف و مقدسی می‌دانم؛ چنانچه در ادبیات جهانی حرفه ارتباطات هم روزنامه‌نگاری را حرفه‌ای مقدس می‌دانند؛ چراکه این حرفه در خدمت تأمین یکی از حیاتی‌ترین نیازهای انسان، یعنی پیش‌برد دانش و ارائه اطلاعات است. 

وی افزود: تلاش کردم دوران تحصیلی مرتبط روزنامه‌نگاری را بگذرانم و بعد وارد حیطه آموزشی شوم و آنچه که امروز بعد از نیم قرن می‌توانم تا حدی به آن دلخوش باشم این است که تلاش کردم راه درست را بروم و پاسدار حریم‌هایی باشم که برای حرفه روزنامه‌نگاری مانند شاهرگ، حیاتی است و در نبود آنها روزنامه‌نگاری نه تنها منشأ خدمت نیست بلکه حتی می‌تواند به خیانت تبدیل شود. اگر یک طبیب با اشتباه خود یک نفس را به قتل برساند، یک‌روزنامه‌نگار هم با زیرپا گذاشتن اخلاق و شرافت حرفه‌ای می‌تواند جامعه‌ای را به تباهی بکشاند و تصویر مخدوشی از واقعیت‌های جامعه‌اش ارائه کند که هم حکومت‌ها را به اشتباه بیندازد و هم راه خود را از مردم جدا کند. 

فرقانی سپس به تشریح ارزش‌های کلیدی حوزه روزنامه‌نگاری پرداخت و اظهار کرد: شرافت حرفه‌ای مهم‌ترین رکن است که روزنامه‌نگار چه تحت فشارِ قدرت و چه تحت فشار گروه‌های فشار و سایر شرایط از جمله منافع شخصی حق ندارد آن را زیر پا بگذارد. در حرفه روزنامه‌نگاری منافع عمومی جامعه بر منافع فردی و هر حقوق دیگری مقدم است که البته به دلیل همین حفظ حقوق، حتما روزنامه‌نگار با مشکلاتی هم روبه‌رو می‌شود اما نباید به دلیل پرهیز از این تنگناها شرافت حرفه‌ای را نادیده بگیرد. 

وی اخلاق حرفه‌ای را دومین ویژگی مهمی خواند که یک روزنامه‌نگار باید داشته باشد و تصریح کرد: اخلاق حرفه‌ای مسئولیت‌هایی بر دوش روزنامه‌نگار می‌گذارد و رعایت آن به روزنامه‌نگار اجازه نمی‌دهد به کرامت انسانی توهین و به حریم شخصی دیگران تجاوز کند یا مرتکب خیانت در امانت شود. در روزنامه‌نگاری فرد می‌تواند حتی با تحریف یک جمله گفتمان اصلی را تغییر دهد و مثل آب خوردن مرتکب موارد ذکر شده شود. روزنامه‌نگار پس از فارغ شدن از کار باید وقتی به گذشته نگاه می‌کند از خودش و کارهایی که کرده راضی باشد.

او با تاکید بر اهمیت تامین استقلال حرفه‌ای و اقتصادی روزنامه‌نگاران، اظهار کرد: روزنامه‌نگار وابسته به هر قدرت بیرون از حرفه، روزنامه‌نگارِ قابل شماتت است. روزنامه‌نگار باید در انجام مسئولیت‌های حرفه‌ای خود مختار و آزاد باشد و این اختیار و آزادی باید در چهارچوب قوانین مدون تامین و در جهت پیش‌برد ارزش‌های حرفه روزنامه‌نگاری تدوین شود. از حدود دو دهه قبل متون حقوقی در این رابطه تهیه شد اما به دلایل مختلف هنوز تبدیل به متن قانونی نشده است. معتقدم علی‌رغم داشتن ۱۸۰ سال تاریخ روزنامه‌نگاری در کشور ما در این لحظه حتی صاحب ساختار حرفه‌ای روزنامه‌نگاری نیستیم.

رییس سابق دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی افزود: روزنامه‌نگاری حرفه‌ای فقط به این معنا نیست که روزنامه‌نگار از موسسه‌ای که در آن مشغول است حقوق دریافت کند و استخدام باشد. روزنامه‌نگاری حرفه‌ای حداقل چهار رکن اساسی دارد که اولین رکن، استقلال حرفه‌ای است که حکم می‌کند ما قانون حمایت از حقوق حرفه‌ای روزنامه‌نگاران داشته باشیم. در اولین سال بعد از انقلاب مشروطه قانون مطبوعات را با اقتباس از قانون مطبوعات فرانسه نوشتیم اما امروز با مرور کل قانون مطبوعات کلمه‌ای به آن معنا در به رسمیت شناختن گروه روزنامه‌نگاری و حمایت از حقوق این گروه نمی‌بینید. ما نیاز به منشور اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاران داریم و نباید به هیچ بهانه‌ای نگارش آن را نادیده گرفت. 

دکتر فرقانی ادامه داد: سالها قبل متن اخلاق حرفه‌ای را در معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد آماده کردیم و حتی به نظرسنجی روزنامه‌نگاران گذاشته شد تا اگر اصلاحیه‌ای لازم است اعمال شود، اما برخورد مثبتی با این موضوع نشد چرا که برخی معتقد بودند وقنی هیچکدام از حقوق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری محقق نشده است، پایبند شدن صرف به اخلاق حرفه‌ای فقط آزادی روزنامه‌نگاران را محدود می‌کند؛ گرچه به اعتقاد بنده رعایت اخلاق حرفه‌ای حتی به آزادی واقعی روزنامه‌نگاران کمک می‌کند چراکه در سایه آن خبرنگار می‌تواند از شرافت حرفه‌ای خود دفاع کند.

او نبود تشکل‌های صنفی و حرفه‌ای که بتواند از حقوق روزنامه‌نگاران دفاع کند را معضل دیگر روزنامه‌نگاران خواند و ادامه داد: این موضوع سبب شده است که در این حرفه شاهد رها شدگی باشیم و هرکسی به خودش اجازه دهد برای حرفه روزنامه‌نگاری تعیین حدود کند.

این استاد پیشکسوت روزنامه‌نگاری، اظهار کرد: آموزش تخصصی روزنامه‌نگاری به دلیل نبود تقاضای کافی در بازار کار هنوز به عنوان یک ضرورت شناخته نشده است. 

او تاکید کرد: فقدان ساختارهای ذکر شده سبب می‌شود روزنامه‌نگاری ما بعد از ۱۸۰ سال جای پای محکمی در حوزه حرفه‌ای نداشته باشد.

این استاد دانشگاه به خبرنگاران حاضر در جمع توصیه کرد: باید وقتی به سن و سال بنده رسیدید از کارهایی که انجام داده‌اید راضی باشید و بدانید جایی باعث ناحق شدن حقی و یا باعث نادیده گرفتن ظلمی نشده‌اید. اگر در حرفه روزنامه‌نگاری پاک‌دست نباشید در دراز مدت عذاب وجدان می‌گیرید. بنده هم گزارش‌نویسی را به این علت انتخاب کردم که فکر می‌کردم می‌توانم صدای مردم باشم و نمونه‌هایی دارم که مشکلاتی از مردم رفع شد. 

فرقانی با اشاره به اقداماتی که در حوزه آموزش روزنامه‌نگاری داشته است، تاکید کرد: اولین کتاب گزارش نویسی خود را بعد از ۳۰ سال تدریس نوشتم، اما امروز برخی حتی پیش از فارغ‌التحصیل شدن، کتاب می‌نویسند؛ متاسفانه امروزه دوغ و دوشاب یکی شده است و ارزش علمی آثار چندان مطرح نیست. 

او تاکید کرد: این حرفه، حرفه شکار موقعیت‌های نایاب و کمیاب است و اگر بتوانید در بزنگاه‌ها کاری کنید ماندگار می‌شوید اما اگر موقعیت را از دست بدهید معلوم نیست در آینده چه اتفاقی بیفتد. 

او به دیداری با امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر محمدرضا شاه در زندان در سال ۱۳۵۷ اشاره کرد و گفت: آن زمان در روزنامه کیهان مشغول به کار بودم و قرار بود برای مصاحبه به زندان برویم، اما در بدو ورود متوجه شدیم نمی‌گذارند مصاحبه‌ای انجام شود و تنها عکاس اجازه عکاسی دارد اما من کوتاه نیامدم و تصمیم گرفتم یک گزارش توصیفی از آن فضا و آن دیدار بنویسم که خوشبختانه به چاپ هم رسید و من هم توبیخ یا تنبیه نشدم و همین در تاریخ ماندگار شد؛ در حالی که می‌توانستم بگویم اجازه مصاحبه ندادند و هیچ کاری نکنم؛ بنابراین این مهم است که روزنامه‌نگار قدرِ لحظه و اتفاقات را بداند و خلق موقعیت کند. این نکته هم مهم است که حتی در شرایطی که نیروی برتر هستید و می‌توانید هرچه می‌خواهید بنوسید، اما نباید جانب انصاف را کنار بگذارید و حقیقت را تحریف کنید. انصاف و تعادل از ارکان اصلی حرفه روزنامه‌نگاری است. 

وی افزود: در موقعیت‌های حساس، سرشت واقعی خبرنگار مشخص می‌شود و نمونه فعلی آن خبرنگاران حاضر در زیر آتش بمباران‌ها در فلسطین هستند که ماندند تا راوی اتفاقات باشند.

در پایان این نشست برخی از شاگردان دکتر فرقانی از جمله محمد آقاسی، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها به ذکر خاطراتی از این استاد روزنامه‌نگاری پرداختند. 

به گزارش ایسنا، قرار است هر روز از ساعت ۱۶ تا ۱۷:۳۰ در حاشیه بیست و چهارمین نمایشگاه رسانه‌های ایران از اساتید برجسته و پیشکسوت حوزه روزنامه‌نگاری تقدیر شود. 

انتهای پیام