بایسته های تاریخ اندیشه سیاسی / به کارگیری الگوی پارادایمی در تاریخنگاری اندیشه سیاسی

گروه اندیشه: کتاب بایسته های تاریخ اندیشه سیاسی نوشته محمد تقی قزلسفلی و سیده آمنه میرخوشخو توسط انتشارات امیدصبا منتشر شد.قزلسفلی می گوید که در این اثر «خود را ملزم و متعهد دیده تا مبنای روشی خود را، که الگوی «پارادایمی» است، توضیح دهد. » در ابتدای کتاب آمده است:

اندیشه ها به من روی می آورند،

دیگر نه غریبه ام من برایشان.

می رویَم سوی شان چو کارستان

چون یکی زمین خیش خورده.

هانا آرنت، من خود، من هم می اندیشم

هگل به مناسبتی گفته است، «والاترین هدف اندیشه و نظریه ها، فهم کردن و درک کردن چیزهای موجود است» (بال،۲۴۱:۱۴۰۰). با ابتنا به این سخن فیلسوف بزرگ و آن سخن هانا آرنت، دکتر محمدتقی قزلسفلی، دانشیار دانشگاه مازندران، خود و امثال خودش را مخاطب آنان می داند.

در گفت و گوی کوتاهی که با او انجام دادم، قزلسفلی تاکید کرد که «او نیز مثل اکثر کسانی که به کار مطالعه یا تدریس «اندیشه‌های سیاسی» مشغول‌اند، اغلب با این مسئله درگیر و مواجه بوده‌اند که بهترین یا حداقل مناسب‌ترین روش «فهم و درک» نظریه‌های چند لایه متفکران سیاسی که در طول سده‌ها یا در چهارچوب پارادایم‌های معرفتی متفاوت نوشته شده اند کدام است؟ گو آن که تاریخ اندیشه ها، هماره در معرض انتزاعی شدن و در نتیجه در حاشیه ماندن بوده است. در همین راستا با پرسش دیگری هم دلمشغول بودم که آیا می توان اثری تلخیص شده از کل تاریخ اندیشه سیاسی در اختیار داشت؟»

او در پاسخ به این سوالات می گوید: «بدیهی است اثر متفکر، ترجمه آن و یا آثار و مراجع قابل اتکایی که من یا هر علاقه‌مند به یادگیری تاریخ اندیشه های سیاسی و فلسفه سیاسی می‌تواند و باید به آنها مراجعه کند، راه حل مناسب رفع این دغدغه است. اما مشکل عمده‌ای که وجود دارد عبارت از این است که حتی بعد از مطالعه آن آثار، همچنان پرسش‌های زیادی در حوزه اندیشه سیاسی بی‌پاسخ می‌ماند. البته رویکرد حرفه‌ای در این مورد توصیه خواهد کرد که افراد علاقه مند و دانشجویان وقتی به آثار مستقیم متفکران و فیلسوفان سیاسی مراجعه کردند، قادر خواهند بود پس از مطالعه و کنجکاوی در باب آنچه نوشته شده است فهم نظری خویش را ارتقا دهند. این توصیه یادآور دیدگاه هایدگر است که می‌گفت: «اندیشیدن ماجراجویی است.»»

او در ادامه در باره ساختار کتاب می گوید: «ساختار کتاب حاضر فشرده ای از آغاز و فرجام تاریخ تفکر سیاسی است اما این صیرورت تاریخی، در واقع به معنای شرح منظومه ی اندیشه هاست. اگر از زبان و تعابیر «اشتراوسی» بتوان استفاده کرد، آنچه در این اثر اولویت داشته تدوین اندیشه های سیاسی یا تاریخنگاری اندیشه سیاسی بوده است، هرچند اثر خود را ملزم و متعهد دیده تا هم مبنای روشی خود را که الگوی «پارادایمی» است، توضیح دهد، هم به تمایز و تفاوت اندیشه سیاسی از فلسفه سیاسی تا ایدئولوژی سیاسی دست یازد.»

این دانشیار دانشگاه با اشاره به این که «هدف و دغدغه، نگارش تاریخی از اندیشه های سیاسی از خلال آثار مهم و عمده تالیف و ترجمه شده در این حوزه بوده است» می گوید: «صیرورتی تلخیص وار از سپیده دمان تفلسف سیاسی از یونان تا شامگاهانی که جغد مینروایِ فوکویی ( نه هگلی)، به شکل انتقادی به پرواز درآمده است. به معنایی کمی دقیق تر، کتاب حاضر، در پی تاریخ عقاید ( History of Ideas) بوده است، نه تاریخ فکری ( Intellectual History) . با این همه بهره گیری از روش پارادایمی، به مثابه ابزاری فرانظری، سبب شده تا مباحث کتاب، با دامن زدن به مسائلی چون «روح زمانه»، «حیات فکری عصر» و...، از رویکرد دوم یعنی تاریخ فکری هم بی نیاز نباشد.»

قزلسفلی در ادامه با اشاره به این که «اثر حاضر با فلسفه ی تلخیص تاریخ تفکر از عصر کلاسیک تا زمانه ی ما تالیف شده» می افزاید: «با این همه برای همین هدف نیز خود را موظف به بهره گیری از «روش پارادایمی» و استفاده از مکتب «زمینه‌گرایی» دیدم. زمینه‌گرایی Contextualism مکتبی در اندیشه سیاسی است که درک زمینه‌های اجتماعی، تاریخی، سیاسی به همراه مبانی معرفتی برای فهم صحیح متون فیلسوفان سیاسی را ضروری می‌داند. این اصطلاح با نام کوئنتین اسکینر گره خورده است. علاوه براین دیگر هدف اثر حاضر آن است که بتواند مورد استفاده دانشجویان تمام مقاطع و به طورکلی علاقه مندان تاریخ فلسفه و اندیشه قرار گیرد، در عین حال کتاب ویژگی های دیگری را هم مد نظر داشته است. برای مثال جدا از اینکه اندیشه هر متفکر در همان قالب پارادایمی که در ابتدای کتاب توضیح داده شده نوشته شده است، درعین‌حال در بخش زمینه و زمانه هر متفکر هم ضمن اشاره به مسائل مهم مبتلابه سیاسی و اجتماعی و فکری آن دوره، چند متفکر برجسته‌ای هم که نسبتی زمانی و مشابهت فکری با آن متفکر دارند، به اختصار توضیح داده شده است.»

او در آخر گفت: «درپایان بحث هر متفکر مهم با «اختصارات» تکمیل شده است. هدف از اختصارات خلاصه کردن اصول فکری آن متفکر و برجسته ساختن مسائل آن دوره به‌صورتی است که می‌تواند در آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکتری مورد استفاده دانشجویان قرار گیرد. در ادامه نیز چند پرسش محوری و کلان برای مباحثه میان خوانندگان درنظر گرفته شده که می‌تواند محرکی برای مطالعه تاریخ اندیشه سیاسی و بهانه‌ای برای پرسش از دانشجویان و اساتید در کلاس های درس را فراهم آورد.»

بیشتر بخوانید:

«مهندسی اجماع» و رازگشایی از شگردهای مدرن هدایت افکار عمومی
فایل PDF رایگان کتاب برای عید نوروز / حکومت‌ها چگونه به دنیا می‌نگرند؟
محمد فاضلی: چرا اقتصادهایی مثل بریتانیا دچار نوعی رکود شدند/گروه‌های ذی‌نفع مثل سنگی راه توسعه را می‌بندند!

216216