رپ مجوزدار؛ آری یا نه؟/ بنیامین عباسی

    خانه  > slide, سایر گروهها  >  رپ مجوزدار؛ آری یا نه؟/ بنیامین عباسی

•  خبر اختصاصی
•  تاریخ : ۱۴۰۲/۱۲/۰۳
•  دسته : slide,سایر گروهها
•   لینک کوتاه :
•  کد خبر : 021203856

چاپ خبر

رپ مجوزدار؛ آری یا نه؟/ بنیامین عباسی

ماهنامه خط صلح – این روزها بین عده‌ای از نوجوانان و جوانانی که علاقه‌ای به موسیقی زیرزمینی یا به زبان دیگر «رپ» دارند، بحث‌هایی حول محور مجوزدار شدن این موسیقی توسط حاکمیت شکل گرفته است. در این نوشته قصد داریم کمی به تاریخچه‌ی موسیقی رپ، نحوه‌ی برخورد حکومت با هنرمندان و طرفدارانش از آغاز تا امروز و زوایای مجاز شدن این سبک موسیقی و تبعاتش بپردازیم.

قبل هر چیزی بهتر است که اصلاً بدانیم رپ چیست و به چه موضوعاتی می‌پردازد؟

موسیقی رپ در دهه‌ی۱۹۸۰ میلادی و از دل موسیقی سیاه‌پوستان فقیر متولد شد. رپ در واقع یک نوع موسیقی اعتراض‌آمیز خیابانی است. این موسیقی از پیش پا افتاده‌ترین، سهل‌ترین و خیابانی‌ترین کلمات استفاده می‌کند، بدون این که از حیث ادبی بتوان این نوع استفاده را نقد کرد. در نوشتن متن ترانه‌های رپ، هیچ الزامی برای رعایت قوانین ادبی وجود ندارد. (۱)

موسیقی رپ به موضوعاتی از جمله: اختلاف طبقاتی، ریاکاری، دعواهای خیابانی، فرهنگ غالب جهانی و هم‌چنین بحران‌های سیاسی می‌پردازد. کلام آن اگرچه قافیه‌هایی ضعیف دارد و در نگاه بسیاری شعر ناب به حساب نمی‌آید، اما با همین سادگی و بی‌پیرایگی خود می‌کوشد تا معنایی دیگر از زندگی اجتماعی را به ما یادآوری کند که بعدی از زندگی مردم کوچه و خیابان است. به نحوی می‌توان گفت چارچوب تعیین شده‌ی موسیقی را که دارای قوانین سخت و مشخص است، خرد می‌کند تا موسیقی در دسترس عامی‌ترین افراد جامعه قرار گیرد. (۲)

نگاهی گذرا به تاریخچه‌ی رپ فارسی

رپ فارسی در اواخر دهه‌ی هفتاد شمسی به همت چند جوان ایرانی که پشتکار زیادی داشتند، به صورت جدی متولد شد. جامعه‌ی ایرانی اما آن زمان چندان علاقه‌ای به رپ فارسی نداشت و به طبع این سبک موسیقی طرفداران زیادی هم نداشت. به دلیل عدم صدور مجوز از سمت حاکمیت، هنرمندان این رشته در فقر و با کیفیت نه‌چندان مطلوبی این موسیقی را تولید می‌کردند. با گذشت زمان توجه مردم به این سبک موسیقی بیش‌تر شد و رفته رفته رپ، در دل جوانان ایرانی جای خودش را پیدا کرد. با گذشت سال‌ها هنرمندان و طرفداران این سبک موسیقی به طور چشمگیری بیش‌تر شدند، به طوری که در سال‌های اخیر این سبک یکی از پرطرفدارترین سبک‌ها بین نوجوانان و جوانان ایرانی است.

سرکوب‌ها و دستگیری‌ها

جمهوری اسلامی از آغاز و پیدایش این سبک موسیقی همواره به سانسور و سرکوب آن کمر بسته است و در تمامی سال‌ها با دستگیری و سرکوب و ایجاد ارعاب، سعی به سانسور و از بین بردن این سبک و علاقه‌مندانش داشته است. این سرکوب‌ها در اواخر دهه‌ی هشتاد تا اواسط دهه‌ی نود به طور چشمگیری افزایش یافت. هر جا که جمع یا اصطلاحاً میتینگی از طرفداران و هنرمندان گمنام و تازه کار رپ شکل می‌گرفت، با دخالت پلیس و بازداشت شرکت‌کنندگان به ناکامی کشیده می‌شد. هم‌چنین جمهوری اسلامی با یورش به استودیوهای زیرزمینی و پلمب و شکستن آلات موسیقی موجود در آن و هم‌چنین دستگیری اعضای آن استودیو به سهولت در ضبط و ساخت آهنگ‌های رپ صدمه می‌زند. البته به نظر می‌رسد که این روزها در شهر تهران این سرکوب‌ها شدت کم‌تری گرفته اما از بین نرفته است. در شهرستان‌ها اما کمافی‌سابق روال سرکوب به شدت قبلی پابرجاست.

در زیر اسامی برخی از سرشناس‌ترین هنرمندانی که توسط نیروهای امنیتی در طی این سال‌ها احضار و بازداشت شد‌ه‌اند، می‌آید. یقیناً افراد بیش‎تری در طول این سال‌ها بازداشت شده‌اند؛ نویسنده‌ی این مقاله صرفاً به مشتی نمونه‌ از خروار می‌پردازد.

– «سروش لشکری» ملقب به «هیچکس» در سال ۱۳۸۷ به اتهام «ترویج و انتشار موسیقی بدون مجوز» به دادگاه احضار و با وثیقه‌ی ۵ میلیون تومانی و تعهد نسبت به نخواندن موسیقی بدون مجوز تا زمان دادگاه آزاد شد. او در سال ۱۳۸۸ با انتشار آهنگ «یه روز خوب میاد» از ایران خارج شد.

– مهدیار آقاجانی آهنگساز تعداد قابل توجهی از آهنگ‌های اولیه‌ی رپ‌ فارسی و هم‌چنین آهنگساز آلبوم «جنگل آسفالت»، بعد از دستگیری سروش لشکری و یورش مامورین به محل اقامت‌اش در سال ۱۳۸۷، متواری و مدتی بعد از ایران خارج شد.

– «بهرام نورائی» با لقب «بهرام» در سال ۱۳۸۶ یک ترانه‌ی اعتراضی به نام «نامه‌ای به رئیس‌جمهور» که به سیاست‌های محمود احمدی‌نژاد می‌پرداخت، منتشر کرد. در سال ۱۳۸۷ هم یک آلبوم سیاسی- اجتماعی به نام «۲۴ ساعت» منتشر کرد که در آن می‌توان به آهنگ «این‌جا ایرانه» اشاره کرد. بهرام نورائی در همین سال به دلیل انتشار ترانه‌های سیاسی بازداشت و بعد از یک هفته با قرار وثیقه از بند ۲۰۹ زندان اوین آزاد شد. او در سال ۱۳۹۰‌ پس از انتشار آلبوم «سکوت» ایران را ترک کرد. او دلیل مهاجرت‌اش را افزایش فشارهای امنیتی طی ۳ سال پس از دستگیری‌اش اعلام کرد. لازم به ذکر است که از دید مجله‌ی هاف‌پست، بهرام نورائی جزو ۵۰ شخصیت تاثیرگذار فرهنگ خاورمیانه به شمار می‌رود.(۳)

– «حسین رحمتی» ملقب به «حصین» در سال ۱۳۸۶ به دستور قاضی شعبه‌ی ۹۰۴ دادسرای انقلاب مشهد و با یورش مامورین انتظامی مشهد به خانه‌اش و ضبط آلات موسیقی او به دلیل تمسخر مسئولین جمهوری اسلامی و انتشار ترانه‌های اعتراضی مثل «۱۸ تیر» و «بن‌بست» دستگیر و مدتی بعد به قید وثیقه و امضای تعهدنامه آزاد و قبل از برگزاری دادگاه، مجبور به ترک ایران شد.

– «سامان رضاپور» ملقب به «ویلسون» در سال ۱۳۸۶ و بعد از انتشار آهنگ «تابستون کوتاهه» هنگام خروج از کشور پاسپورتش ضبط شده است. او به اتهاماتی مثل «مشوق فساد» و «ترویج فرهنگ غربی» به دادیاری یک امنیت تهران ارجاع و محکوم به حبس تعلیقی شد. او پس از گذشت هفت سال به عرصه‌ی این موسیقی برگشت و هم‌اکنون ساکن ایران است.

– «ساسان سونامی» در سال ۱۳۹۴ و بعد از انتشار آلبوم «بعد از ۵۷» در شهر رشت دستگیر شد و اخبار بیش‌تری در این‌باره از او در دست نیست. لازم به ذکر است که آلبوم «بعد از ۵۷» یکی از سیاسی‌ترین آلبوم‌های رپ فارسی به ‌شمار می‌رود اما این رپر پس از آن و تا به امروز کار جدیدی منتشر نکرده است.

– «رضا ناصری آزاد» با لقب «پیشرو» در سال ۱۳۹۶ به دلیل انتشار آهنگی به نام «کسی حواسش به تو نیست» دستگیر و به زندان تهران بزرگ منتقل شد. او مدتی بعد به قید وثیقه آزاد و مجبور به ترک ایران شد.

– «محمد رشیدیان» ملقب به «دورچی» در ۶ شهریور ۱۴۰۲ به دلیل انتشار موزیک (چیزهای لعنتی) که به ادعای حکومت حاوی الفاظ رکیک بود، توسط مأموران امنیتی بازداشت شد. جزئیات بیش‌تری از پرونده‌ی او در دسترس نیست اما او هم‌اکنون ساکن ایران است و کارهای جدیدتری نیز منتشر کرده است.

– «امیرحسین مقصودلو» با لقب «تتلو» برای اولین بار در ۱۲ آذر سال ۱۳۹۲ به دلیل نشر آثارش در شبکه‌های ماهواره‌ای بازداشت و پس از چند روزبه قید وثیقه آزاد شد. تتلو سال بعد و در ۲ شهریور ۱۳۹۵ مجدداً در حالی که در چند روز قبل از آن به دادسرا احضار شده ‌بود به اتهام «ترویج فساد و فحشا» بازداشت شد و پس از تحمل ۶۲ روز بازداشت، دوباره با گذاشتن وثیقه آزاد شد. او در سال ۱۳۹۷ پس از ناتوانی در کسب مجوز برای «فعالیت قانونی» ایران را ترک کرد. تتلو سال گذشته تصمیم به بازگشت به ایران گرفت و در ۱۵ آذر ۱۴۰۲ توسط پلیس ترکیه، در مرز بازرگان به ایران تحویل داده‌ شد و پس از ورود به ایران بازداشت شد. او هم‌اکنون در بازداشت به سر می‌برد.

– «توماج صالحی» به علت ترانه‌های اعتراضی‌اش بارها توسط نیروهای امنیتی بازداشت و تحت شکنجه قرار گرفته‌ است. توماج در میانه‌ی اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ نیز بازداشت و با اتهامات سنگینی چون «محاربه» و «افساد فی‌الارض» مواجه شد و بیش از یک سال را در زندان گذراند. او پس از ۱۲ روز آزادی در ۹ آذر ۱۴۰۲ برای چندمین بار بازداشت و در حال حاضر در زندان دستگرد زندان محبوس است. به تازگی حکم یک سال حبس این هنرمند توسط دادگاه تجدیدنظر استان اصفهان مورد تأیید قرار گرفته است.

– «وفا احمدپور» ملقب به وفادار به دلیل انتشار اجرایی از ترانه‌ی «روزگویی‌تون رو به انتهاست» در ۱۵ بهمن ۱۴۰۲ بازداشت شد. او هم‌اکنون در بازداشت و بلاتکیلفی به سر می‌برد.

زوایای مجاز شدن رپ

 در اواسط دهه‌ی نود و با بیش‌تر شدن طرفداران این سبک موسیقی، جمهوری اسلامی با تزریق پول و البته اعمال سرکوب، تعدادی از هنرمندان این سبک را به سمت خود کشانده است. در آثار این هنرمندان ردپای ایدئولوژی مورد تأیید حاکمیت به چشم می‌خورد تا جایی که حتی برخی از آن‌ها به صورت علنی از رفتار‌های خشونت‌آمیز جمهوری اسلامی حمایت می‌کنند؛ اما گویا این جذب اندک هنرمندان برای حکومت خوشایند نیست و به فکر مصادره‌ی کل این موسیقی جذاب برای جوانان است. اما این عمل دارای زوایای مثبت و منفی‌ست که به این زوایا در این بخش خواهیم پرداخت.

با مجوز دادن و مشروع خواندن این سبک از طرف حاکمیت، هنرمندان این سبک موسیقی می‌توانند به صورت رسمی در کشور خودشان به ساخت و انتشار موسیقی بپردازند. از طرفی با رسمی شدن این سبک، هنرمندان می‌توانند با حامیان مالی قرارداد ببندند و این عمل باعث کسب درآمد آن‌ها از هنرشان است. با این عمل، هنرمندان این سبک موسیقی ممکن است به آرزوی دیرینه‌ی خود که گذاشتن کنسرت در ایران است برسند. طرفداران آن‌ها هم دیگر نیازی نیست برای دیدن اجرای زنده‌ی هنرمندانشان به خارج از کشور بروند. این موضوع هم از نظر اقتصادی برای آن‌ها مقرون به صرفه‌تر است و هم باعث خروج کم‌تر ارز از کشور می‌شود. به طور خلاصه، با رسمیت بخشیدن به این شاخه‌ی موسیقی، انزوای این سبک به اتمام می‌رسد و می‌شود از این سبک در سینما و تئاتر هم استفاده کرد. در واقع امر مجوز دادن به رپ به طور بالقوه می‌تواند به پویایی مالی و البته تولد هرچه بیش‌‎تر و با کیفیت‌تر اثر کمک کند.

با این حال و به باور نویسنده، از آن‌جایی که نظام جمهوری اسلامی همیشه آرمان‌ها و ایدئولوژی‌هایش را در اولویت قرار داده، مجوز دادن و مشروعیت بخشیدن حاکمیت به این سبک، بیش‌تر جنبه‌ی فریب افکار عمومی را دارد. جمهوری اسلامی در فریب افکار عمومی و استفاده از ابزارهای فرهنگی برای پیشبرد اهداف خودش ید طولایی دارد و این امر بر همگان واضح است. گرفتن مجوز از جمهوری اسلامی یعنی دادن تعهداتی به آن که شکستن آن‌ها درخور ایجاد هزینه‌های سنگینی برای هنرمندان است. از طرفی، اخذ مجوز در ایران کنونی در یک کلمه یعنی تن دادن به سانسور. این در حالیست که سانسور همیشه با ماهیت هنر در تضاد است؛ مخصوصاً هنری که به قصد اعتراض و بازتاب بی‌پرده‌ی مشکلات اجتماعی به وجود آمده است. در نتیجه می‌توان مدعی بود که هنر مجاز در تضاد با استقلال هنرمند و هنر مستقل است. عدم استقلال هنرمند و هنر غیر مستقل در واقع دیکته‌ی آن‌چیزی‌ست که حاکمیت مد نظر دارد. به علاوه با مجوز دادن و سرازیر شدن حامیان مالی به این سبک، هنرمندان بیش‌تری به سمت این سبک موسیقی کشیده می‌شوند که این پدیده نیز نکات منفی خودش را دارد؛ از جمله این‌که حکومت با کمترین هزینه، موفق به مصادره‌ی هرچه بیش‌تر این موسیقی به نفع خودش می‌شود. در واقع با بیش‌تر شدن هنرمندان قانونی و ایجاد تنوع در خلق کردن هنر در آن سویی که جمهوری اسلامی می‌خواهد، فضایی برای شستشوی فکری هرچه بیش‌تر نسل جوان و سرکوب جریان مخالف حکومت فراهم می‌شود. این عمل باعث می‌شود که دیگر هنرمندان معترضی مثل بهرام نورائی و امثالهم به وجود نیایند و یا این‌که این افراد هم‌چنان در انزوا و سکوت به سر ببرند.

در نتیجه به باور نویسنده، صدور مجوز برای موسیقی رپ و گرایش هنرمندان آن به این جریان، روح آزادی بیان و اندیشه را در این سبک موسیقی در ایران دچار لطمه‌های جبران ناپذیری می‌کند. هم‌چنین حق اعتراض کردن هنرمند را می‌گیرد و دیگر ممکن است شاهد رپ اعتراضی در ایران نباشیم؛ به زبان دیگر ما در رپ فارسی شاهد تولد شاخه‌ای خواهیم بود که بهتر است اسم آن را «رپ وابسته» بخوانیم.

پانوشت‌ها:

۱- نقد موسیقی رپ با نگاه شاهکار بینش‌پژوه، هفته‌نامه‌ی چلچراغ، ۲۵ شهریورماه ۱۳۸، شماره‌ی ۲۱۵، ص ۲۰.

۲- رپ از نوع ایرانی، هفته‌نامه‌ی چلچراغ، ۲۵ شهریور ماه ۱۳۸۵، شماره‌ی ۲۱۵، ص ۱۵.

۳- ۵۰ نفری که فرهنگ خاورمیانه را شکل می‌دهند (۵۰ هنرمند)، مجله‌ی هاف‌پست، ۸ اوت ۲۰۱۲.

مطالب مرتـبط

• سیاره‌ی تنها: صد و پنجاه‌ و چهارمین شماره از ماهنامه‌ی خط صلح منتشر شد
• دادگاه تجدیدنظر؛ حکم یک سال حبس توماج صالحی تایید شد
• صدوپنجاه‌وسومین شماره از ماهنامه‌ی خط صلح منتشر شد
• اتهام بغی؛ جلسه بازپرسی توماج صالحی برگزار شد
• توماج صالحی به حبس و دیگر مجازات ها محکوم شد

برچسب ها: بنیامین عباسی بهرام نورائی توماج صالحی حصین خط صلح خط صلح 154 دورچی رپ رپ فارسی رپر رضا پیشرو ساسان سونامی سروش لشکری ماهنامه خط صلح محمد رشیدیان مهدیار آقاجانی موسیقی رپ میتینگ رپ هیچکس ویلسون

بدون نظر

نظر بگذارید