راه آهن سریع السیر تهران-مشهد، بارزترین نمونه هدر رفت منابع کشور

آفتاب‌‌نیوز :

غلامرضا مقیمی، عضو شورای گروه راه و راه آهن جامعه مهندسان مشاور ایران گفت: براساس برآورد‌های انجام شده توسط کارشناسان ارزش کل زیرساخت‌های ریلی کشور از ابتدای احداث راه آهن تا کنون حدود ۲۵ میلیارد دلار است.

وی افزود: این در حالی است که هزینه اجرای راه آهن سریع السیر تهران - مشهد بین ۲۵ تا ۳۵ میلیارد دلار (براساس برآورد‌های مختلف) تخمین زده شده است؛ بنابراین تنها یک محور ریلی حدود هزار کیلومتری بیش از کل راه آهن‌های کشور منابع و ثروت‌های ملی را خواهد بلعید.

وی در ادامه گفت: نکته جالب‌تر اینکه برای مطالعات این محور حدود یک میلیارد دلار توسط شرکت‌های خارجی مطالبه شده است. این در حالی است که مهندسان ایرانی پیچیده‌ترین و دشوارترین پروژه‌های صنعت احداث را بعد از انقلاب اسلامی طراحی و نظارت کرده‌اند.

شایان ذکر است درصورت توجیه فنی و اقتصادی پروژه (که بسیار دور از ذهن است) غیر از نیروی کشش و ناوگان، سایر اجزای این طرح از جمله زیرسازی، سازه‌ها، ایستگاه‌ها و... پیچیدگی خاصی نداشته و توسط شرکت‌های ایرانی و یا نهایتا مشارکت مهندسین مشاور داخلی با مشاور خارجی قابل طراحی بوده و به همین ترتیب توسط شرکت‌های ایرانی قابل اجرا است.

عضو شورای گروه راه و راه آهن جامعه مهندسان مشاور ایران تاکید کرد: برای درک بهتر موضوع بهتر است بدانیم کل حق الزحمه سالیانه شرکت‌های مهندسی مشاور در سال ۱۴۰۲ در طرح‌های عمرانی حدود یک سیصد میلیون دلار است. نکته قابل تامل دیگر این است که ارزش کل زیرساخت‌های جاده‌ای کشور حدود ۷۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود که باز هم فوق العاده گران بودن طرح فوق را گوشزد می‌کند.

مقیمی با اشاره به اینکه از منظر دیگر باید اذعان نمود قیمت تقریبی هواپیما‌های مسافری فعلی که در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد حدود ۳۰ میلیون دلار است، اظهار داشت: همچنین ارزش کل ناوگان هوایی کشور کمتر از ۴ میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ بنابراین با هزینه پیش بینی شده برای قطار سریع السیر تهران - مشهد می‌توان حدود هزار هواپیمای مسافربری به ناوگان فعلی کشور اضافه کرد و عملا وضعیت حمل و نقل هوایی کشور یا حتی منطقه را دگرگون ساخت.

وی ادامه داد: با این‌همه، نکته بسیار مهم هزینه بلیط استفاده از این سیستم در زمان بهره برداری و نیز هزینه‌های نگهداری از این سیستم است. در این رابطه دو حالت کلی زیر جهت روشن شدن موضوع مطرح می‌گردد: ۱- هزینه بلیط قطار‌های سریع السیر چندین برابر قیمت بلیط سفر‌های هوایی در مسیر تهران - مشهد درنظر گرفته شود در نتیجه قیمت بلیط قطار سریع السیر، میزان استقبال از این سیستم را به شدت تحت الشعاع قرار خواهد داد و در نتیجه اقتصادی بودن طرح از بین خواهد رفت.۲- هزینه بلیط قطار‌های سریع السیر کمتر یا مساوی قیمت بلیط هواپیما در مسیر متناظر درنظر گرفته شود که در این حالت این طرح هیچگاه بازگشت سرمایه نداشته و این طرح ضرر ده، گردابی برای بلعیدن منابع ملی درآینده خواهد بود.

وی تصریح کرد: نکته قابل توجه اینکه مسافرین فعلی مسیر تهران - مشهد که از سیستم ریلی استفاده می‌کنند، عموما زائرین آستان مقدس امام هشتم هستند. به طور کلی برای اینگ‌ونه مسافران (مسافران زیارتی یا تفریحی) علاوه بر اینکه میزان هزینه‌های سفر اهمیت ویژه‌ای دارد، عملا کاهش چند ساعته مدت رفت و برگشت، رغبتی در آن‌ها برای استفاده یک سیستم گران و پرهزینه ایجاد نمی‌کند.

به عنوان یک مثال ساده اکثر مسافرین و زائرین فعلی که در مسیر تهران - مشهد تردد می‌کنند در حال حاضر یک شب در مسیر رفت و یک شب در مسیر برگشت را در قطار می‌گذرانند، در صورتی که با کاهش قابل توجه زمان سفر، ناگریز به اقامت در هتل یا سایر اقامتگاه‌ها خواهند بود و در نتیجه علاوه بر هزینه‌های بلیط، سایر هزینه‌های سفر ایشان نیز افزایش خواهد یافت، بنابراین قطعا میزان استقبال از قطار سریع السیر تهران- مشهدکاهش خواهد یافت.

به گفته وی، لازم به ذکر است مباحث فوق تنها گوشه‌ای از جنبه‌های اقتصادی و مالی طرح است. ولی کلیه پروژه‌ها و طرح‌های ملی علاوه بر آثار و عواقب اقتصادی از جنبه‌های دیگری نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. به عنوان مثال رعایت عدالت در اختصاص منابع ملی به شهر‌ها و مناطق مختلف کشور به عنوان یکی از اصول و راهبرد‌های دولت بایستی مورد توجه جدی قرار گیرد.

وی در پایان خاطر نشان کرد: باتوجه به وضعیت درآمد‌ها و هزینه‌های فعلی دولت، اجرای این طرح و مصرف بودجه‌های نجومی برای احداث آن، باعث ناتوانی دولت در اختصاص بودجه به زیرساخت‌های حمل و نقلی مناطق محروم کشور شده و اصل بدیهی عدالت اجتماعی را تحت الشعاع قرار خواهد داد.