آیا جنگنده کاآن ترکیه، یک هواپیمای ملی است؟

نخستین پرواز آزمایشی هواپیمای جنگنده کاآن (TAI TF Kaan) از سوی اردوغان و دیگر مقامات سیاسی این کشور، به عنوان یک موضوع مهم و نشانه‌ای از قدرت روزافزون و خودکفایی ترکیه مطرح شده است.

پرواز جنگنده ملی ترکیه کاآن بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های آلمان داشت و روزنامه ولت آلمان، این اقدام را همچون یک نقطه عطف دانست.

همچنین در اخبار وب سایت هوانوردی Flugrevue به این اشاره شده که کاآن چراغ امید ترکیه و هواپیمای جنگنده جدید در آسمان است.

روزنامه فرانکفورتر آلگماینه نیز در خبر خود با عنوان «ترکیه کاآن را به نمایش گذاشت» اعلام کرده که این هواپیمای جنگی اولین پرواز خود را با موفقیت انجام داده است.

اما خبرگزاری اسپوتنیک روسیه، به این مساله اشاره کرده که معلوم نیست به چه دلیلی، پرواز آزمایشی کاآن، حالا انجام شده است. چرا که قرار بود این پرواز در اواسط سال ۲۰۲۳ میلادی انجام شود.

یک هوایپما، یک شُو انتخاباتی

حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان، بر اساس یک مشی و عادت قدیمی، هر بار در آستانه انتخابات و رقابت‌های حزبی، از یک پروژه ملی پرده برداری می‌کند. به همین خاطر، این بار هم در آستانه انتخابات شهرداری‌ها، از یک جنگنده پرده برداری شده که بر اساس ادعای مقامات سیاسی ترکیه، محصول دفاعی خودکفا و ساخت خود این کشور است.

این در حالی است که مرور اطلاعات و مشخصات فنی کاآن، نشان می‌دهد که برخلاف ادعای مقامات آنکارا، این جنگنده به صورت ملی و خودکفا تولید نشده است.

در ادوار گذشته نیز حزب حاکم ترکیه تلاش کرده تا با خلق یک فضای حماسی و احساسی، موضوعاتی همچون تولید هواپیمای بدون سرنشین، تولید خودرو ملی برقی، کشف گاز در دریای سیاه و اتفاقات دیگر را عملاً به یک خوراک سیاسی و حزبی تبدیل کند.

اما این بار، پوشش خبری گسترده درباره اعزام نخستین فضانورد ترکیه و همچنین رونمایی از نخستین هواپیمای جنگنده ملی، در شرایطی توجه رسانه‌ها را به سوی خود جلب کرده که ترکیه به شکل جدی و عمیق، با بحران اقتصادی و تورم روزافزون روبروست.

با این حال، اردوغان به جای آن که درباره تورم چیزی بگوید، به این اشاره می‌کند که صد سال پیش رو از آنِ ترکیه است و قدرت این کشور روز به روز بیشتر و بیشتر می‌شود.

اسم هواپیما ترکی است، اما...

جالب است بدانید که کاآن همان قاآن است. اما از زمانی که به دست مصطفی کمال آتاترک موسس جمهوری ترکیه، الفبای زبان ترکی به لاتینی تغییر یافت، نه تنها شکل نوشتاری بلکه تلفظ چند حرف مهم زبان ترکی تغییر یافت که حرف قاف نیز یکی از آنهاست.

به همین خاطر حالا در زبان ترکی، واژگانی همچون قرآن، عنقا، خاقان و قاآن به این شکل تلفظ می‌شوند: کورآن، آنکا، هاکان، کاآن. اگر چه مقامات ترکیه یک نام بومی و ترکی را برای جنگنده ملی خود برگزیده‌اند، اما واقعیت این است که بخش اعظم فنآوری این جنگنده، به کشور‌های خارجی تعلق دارد و نمی‌توان آن را هواپیمای ملی نامید.

رور اطلاعات منتشر شده در رسانه‌های ترکیه، نشان دهنده این است که قرار بوده موتور این جنگنده با همکاری انگلیسی‌ها ساخته شود. حتی قرارداد ساخت نیز در دوران نخست وزیری ترزا می‌امضا شده و شرکت مشهور رولز رویس برای ساخت و تاسیس کارگاه در خاک ترکیه اعلام آمادگی کرده است. اما در گام‌های بعدی متوجه می‌شوند که قطری‌ها نیز در شرکت ترکیه‌ای سهام دارند و با این بهانه که ممکن است اطلاعات و دانش فنآوری محرمانه انگلیس توسط قطر به بیرون درز کند، از پروژه عقب کشیده‌اند.

پس از آن که دولت اردوغان از انگلیسی‌ها نومید شد، سراغ آمریکا رفت. همچنان که انتظار می‌رفت، کمپانی مشهور لاکهید مارتین به پروژه ترکیه روی خوش نشان نداد. اما جنرال الکتریک (GE) حاضر شد با ترکیه همکاری کند و حالا موتور کار گذاشته شده در سینه کاآن، در واقع یک موتور آمریکایی است و اگر همه چیز به درستی پیش برود، ترکیه در سال ۲۰۲۸ موتور ملی خود را تولید خواهد کرد.

گفته می‌شود که بخش مهمی از قطعات حساس کاآن از جمله سیستم‌های هوشمند جنگی و همچنین بخش مهندسی الکترونیک آن، با فنآوری کشور‌های دیگر تجهیز شده، اما مقامات صنایع دفاعی ترکیه مایل نیستند به اسامی همکاران بین‌المللی خود اشاره کنند.

از خودرو ملی تا جنگنده ملی

یکی از پروژه‌های جنجالی ترکیه در چند سال گذشته، رونمایی از خودرو ملی برقی ترکیه بود که توگو نام دارد و در نوع اس. یو. وی یا شاسی بلند به بازار فرستاده شده است.

اردوغان در اغلب سفر‌های خارجی‌اش، یکی دو دستگاه از شاسی بلند توگ را با هواپیمای غول پیکر خود به سوغات می‌برد و آن را به مقام عالی کشور میزبان تقدیم می‌کند تا قدرت فنآوری و پیشرفت صنایع ترکیه را به رخ دیگران بکشد.

او تاکنون چندین نمونه از این خودرو را به سران عربستان سعودی، قطر، قزاقستان و کشور‌های دیگر تقدیم کرده است. تولید خودروی برقی توگ، یکی از اقدامات دوران اردوغان بود که میلیون‌ها دلار صرف هزینه تبلیغاتی این پروژه شد تا عملاً به یک شمایل صنعتی تبدیل شود.

اما بررسی‌های دقیق نشان داده که خودروی توگ نیز، هر چیزی می‌تواند باشد الّا خودروی ملی و محصول صنعتی خودکفا. چرا؟ به این دلیل که اصلی‌ترین قطعه این خودرو یعنی باطری قابل شارژ آن توسط یک شرکت مشهور چینی تولید شده، طراحی خودرو متعلق به یک گروه صنعتی ایتالیایی است و در دیگر اجزای آن نیز ردّ مهندسان انگلیسی و آلمانی مشاهده شده است.

اما دولت اردوغان اصرار دارد که توگ را به عنوان یک شاسی بلند ملی و ترکی به دنیا عرضه کند و نشان دهد که مردم ترکیه به خرید خودرو محصول کشور‌های دیگر، بی‌نیاز شده‌اند. این در حالی است که قیمت تمام شده خودروی مزبور، بیش از ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار لیره است و حتی از مشابهین خارجی نیز گرانقیمت‌تر است.

این تنها شاسی بلند توگ نیست که ملی نیست و به عنوان محصول ملی معرفی شده است. همین قاعده در مورد زیردریایی ترکیه نیز صدق می‌کند که اصلی‌ترین اجزای آن توسط اسپانیایی‌ها ساخته شده‌اند.

درباره هواپیمای بدون سرنشین یا پهپاد بیرقدار تولید شرکت سلجوق بیرقدار داماد اردوغان نیز باید گفت؛ دوربین و برخی اجزای حساس این پهپاد، محصول چند شرکت کانادایی، ژاپنی، انگلیسی و بلژیکی است.

این‌ها نکاتی هستند که نشان می‌دهند دولت ترکیه، برای پرده برداری از میزان پیشرفت و توسعه علمی و صنعتی خود، استفاده از فضای هیجانی، شعاری و جلب توجه اجتماعی، حزبی و رسانه‌ای را بر هر چیز دیگری ترجیح می‌دهد.

منبع: تسنیم 

باشگاه خبرنگاران جوان بین‌الملل بین‌الملل